Mỹ đang chìm vào giải quyết các vấn đề nội bộ và vấn đề bầu cử chưa ngã ngũ. Vì thế việc gia tăng căng thẳng trên biển Đông là rất khó.
Trung Quốc đang triển khai các hệ thống vũ khí trên các đảo nhân tạo trái phép ở biển Đông.
Tuyên bố cuối nhiệm kỳ
Ngày 14/12, phát biểu tại Viện Nghiên cứu chính sách quốc tế Lowy (Úc), đô đốc Harry Harris, Chỉ huy Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ tuyên bố, Washington sẽ đối đầu với Trung Quốc ở mọi nơi khi cần thiết nếu nước này tiến hành phong tỏa các cửa biển Đông.
“Chúng tôi sẽ không để những khu vực chung ở Biển Đông bị ngăn chặn một cách đơn phương dù có bao nhiêu căn cứ được xây dựng trên các đảo nhân tạo”, ông Harry Harris nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, vị đô đốc cũng kêu gọi các nước nên tham gia tập trận chung đảm bảo tự do hàng hải tại khu vực nhằm ngăn chặn các toan tính của Trung Quốc.
Trước thông tin trên, trao đổi với Đất Việt, Ths Hoàng Việt, giảng viên Đại học Luật TP.HCM, thành viên Quỹ Nghiên cứu biển Đông khẳng định, tuyên bố của ông Harris tiếp tục thể hiện rõ lập trường cứng rắn của nước Mỹ dưới thời tổng thống Obama đối với các vấn đề quốc tế, trong đó có các khu vực Trung Quốc xây dựng trái phép trên biển.
“Từ năm 2010 khi bắt đầu kế hoạch quay lại châu Á, ông Obama và phía hải quân Hoa Kỳ bao giờ cũng thể hiện thái độ cứng rắn đối với các hành động của Trung Quốc ở biển Đông. Giờ vẫn là nhiệm kỳ của ông Obama cho nên chính sách đó vẫn đang được tiếp nối.
Mỹ muốn khẳng định rằng đối với Bắc Kinh, lập trường của nước này không hề giảm đi chút nào ngay cả trong thời điểm chuyển giao quyền lực”, Ths Hoàng Việt khẳng định.
Theo vị chuyên gia, với mỗi đời tổng thống mới của Mỹ, việc thay đổi nhân sự, nội các và đường lối chính sách đều tạo ra những khác biệt riêng của Hoa Kỳ, không ai giống ai. Đặc biệt với những phát biểu của tỷ phú người Mỹ Donald Trump về biển Đông cũng như mối quan tâm của Hoa Kỳ, thì để đoán biết được thái độ của Washington sắp tới sẽ vô cùng khó khăn.
“Hiện nay Mỹ đang chìm vào giải quyết các vấn đề nội bộ và vấn đề bầu cử tổng thống hiện giờ vẫn chưa ngã ngũ. Trong 2 Đảng dân chủ và cộng hòa đang bàn bạc về việc thành lập một Ủy ban điều tra về việc Nga can thiệp vào quá trình bầu cử của Hoa Kỳ như thế nào.
Vì vậy sức quan tâm đến biển Đông sẽ không nhiều. Tuy nhiên tuyên bố trên của phía Hải quân Mỹ cũng nhằm tạo áp lực cho ông Donald Trump trong chính sách về biển Đông. Nếu thời gian tới ông Trump có thay đổi điều gì thì cũng cần phải cân nhắc”, Ths Hoàng Việt phân tích.
Trung Quốc chớp thời cơ cuối nhiệm kì bên Mỹ
Một vấn đề khác được giảng viên trường ĐH Luật TP.HCM lưu ý, đó là những hình ảnh được website của CSIS công bố cho thấy, Trung Quốc đã và đang triển khai các loại vũ khí, trong đó có những hệ thống chống tên lửa và chống máy bay trên 7 đảo nhân tạo mà nước này xây dựng trái phép tại biển Đông.
Theo đánh giá của Ths Hoàng Việt, việc này hoàn toàn dễ hiểu và phản ánh đúng bản chất của Trung Quốc thời gian qua. Mỗi khi Mỹ làm lơ hoặc có vấn đề về nội bộ, Bắc Kinh sẽ tận dụng cơ hội rất nhanh.
“Trước đây 1 số hình ảnh vệ tinh được công bố cho thấy Trung Quốc đã rút ra 1 số hạng mục và vũ khí ra khỏi khu vực Trường Sa. Nhưng thông tin mới nhất bây giờ lại cho thấy họ đang kéo lại. Họ đang tận dụng triệt để khoảng thời gian cuối nhiệm kỳ và những vấn đề chính trị của nước Mỹ để gia tăng các hoạt động trên đảo nhân tạo ở biển Đông”, Ths Việt nói.
Trước những phát biểu của vị đô đốc người Mỹ, Ths Việt cho rằng chắc chắn Trung Quốc sẽ có phản ứng lại. Tuy nhiên trong đời điểm nhạy cảm như hiện nay, Bắc Kinh sẽ nhìn vào thái độ thật sự của Hoa Kỳ chứ không chỉ nhìn vào những tuyên bố của các vị tướng.
“Chúng ta nhớ rằng đợt trược khi Hoa Kỳ lên tiếng gay gắt thì Trung Quốc buộc phải xuống giọng. Nhưng hiện nay Mỹ chưa ổn định và chưa rõ về đường lối, họ chật vật giải quyết những vấn đề của họ. Cho nên việc Mỹ làm tới cùng là rất khó và việc yêu cầu Trung Quốc thực thi nghiêm các tuyên bố về biển Đông không hề dễ dàng. Tôi nghĩ thời gian tới, họ sẽ gia tăng thêm các hoạt động tại đây”, vị chuyên gia chia sẻ.
Tình hình thế giới phức tạp
Là người có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về biển Đông, Ths Hoàng Việt nhận định, thời gian tới, tình hình thế giới và khu vực sẽ có nhiều diễn biến khó đoán biết. Đặc biệt, điều này phụ thuộc chủ yếu vào 2 nhân tố, đó là Philippines và Mỹ.
Theo Ths Việt, Philippines là quốc gia đầu tiên bày tỏ thái độ cương quyết và dũng cảm mang vụ kiện Trung Quốc ra tòa trọng tài được thành lập theo công ước số 7. Và tòa PCA đã phán quyết vào tháng 7 năm nay, không công nhận những tuyên bố của Bắc Kinh trên các vùng đảo nhân tạo trên biển Đông.
Thứ hai là nước Mỹ được biết đến là siêu cường lớn nhất thế giới và chỉ có Hoa Kỳ mới có thể đè bẹp tham vọng của Trung Quốc trên biển Đông.
“2 quốc gia lớn nhất và mạnh nhất có thể tác động nhiều vào biển Đông lại đang chệch hướng. Vì thế vấn đề biển Đông sắp tới tôi nghĩ sẽ rất phức tạp.
Philippines dưới thời của tổng thống Benigno Aquino đã sẵn sàng hướng về phía Mỹ để chống lại Trung Quốc. Còn dưới thời ông Duterte đã thay đổi rất nhiều”.
Trong thời điểm chuyển giao quyền lực tại nước Mỹ, giảng viên trường ĐH Luật TP.HCM khẳng định, “nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á cũng như thế giới tỏ ra thận trọng hơn với các tuyên bố về biển Đông. Họ muốn thấy được thái độ chính thức của nước Mỹ dưới thời tổng thống Donald Trump để có những điều chỉnh cho phù hợp.
Với nước Mỹ cũng vậy. Với những tuyên bố của ông Donald Trump thì trong thời gian tới vị tỷ phú người Mỹ sẽ quản lý đất nước bằng một cách chưa từng có trong tiền lệ. Việc giảm mối quan tâm vào châu Á và biển Đông sẽ tạo điều kiện cho Trung Quốc gia tăng thêm ảnh hưởng tại khu vực này”.
Về phía Việt Nam cũng vậy. Những bài học kinh nghiệm từ trước đến nay trong các vấn đề biển Đông đều cho thấy, sự thận trọng của chúng ta không hề thừa.
“Tôi nghĩ Việt Nam cần xem xét tình hình thế giới để đưa ra các phản ứng phù hợp. Không chỉ Việt Nam mà nhiều nước trong khu vực châu Á và thế giới cũng đang chờ đợi chính sách của ông Donald Trump để có những phản ứng cụ thể hơn, có những hành động phù hợp.
Mỹ là nước siêu cường trên thế giới. Vì vậy bất cứ một thay đổi nào từ phía Mỹ nó sẽ tác động đến toàn cầu. Nếu Mỹ bỏ qua vấn đề biển Đông để mặc Trung Quốc, tôi nghĩ sẽ có nhiều quốc gia gặp bất lợi, khó khăn. Tuy nhiên khi có những tác động lớn như thế thì người Mỹ và cá nhân ông Donald Trump mới có sự điều chỉnh chính sách cho phù hợp.
Một số nhà nghiên cứu đã hi vọng sau 1 thời gian nhậm chức, ông Trump sẽ nhận ra rằng nước Mỹ không thể đứng cô lập một mình và buộc phải thay đổi. Tôi cũng mong như thế”, Ths Việt nhấn mạnh.