Nhiều ý kiến tranh luận xung quanh bài “Lời nguyền dầu mỏ Liên Xô – chết vì đồng đola Phương Tây”.
Có bạn đọc đề cập đến việc Liên Xô đã giành một khoản tiền lớn giúp các nước đang phát triển (đúng hơn là các nước thế giới thứ ba) bằng cả các khoản cho vay tín dụng lẫn viện trợ không hoàn lại.
Đấy là sự thật. Còn phân tích như thế nào thì phụ thuộc vào quan điểm của mỗi người.
Nga với tư cách là nước kế thừa Liên Xô đã xóa nợ cho nhiều nước. Dĩ nhiên, có nhiều lý do để (buộc phải) xóa nợ. Báo chi đã từng nhiều lần đưa tin về việc Nga xóa nợ cho một nước riêng rẽ nào đó, còn trong bài rất ngắn sau đây – chúng tôi xin thống kê lại các số liệu tập hợp được về các khoản nợ mà Nga đã xóa cho một số nước để bạn đọc tham khảo.
Thông tin đầu tiên là trong các nước thuộc “G-8“ (tức bây giờ là “ G-8” trừ 1 (Nga) thì Nga là nước đứng đầu về số nợ đã xóa cho các con nợ. Nếu chỉ tính những khoản tín dụng lớn thì trong vòng 2 thập kỷ trở lại đây (đến cuối năm 2016) Nga đã xóa cho các con nợ gần 140 tỷ đô la.
Phần lớn các khoản nợ đối với Nga được xóa là các khoản tín dụng Liên Xô cung cấp cho các nước đang phát triển trước đây.
Các con số cụ thể như sau:
(Xếp theo thứ tự từ nhiều đến ít )
1. Cuba ($ 31,7 tỷ). Cuba là con nợ lớn nhất của Liên Xô. Mùa hè năm 2014, Chính phủ Nga đã thực hiện một bước đi chưa tùng có tiền lệ – xóa 90% trong tổng số nợ là $ 35,3 tỷ của Cuba.
Chính phủ Cuba cam kết sẽ bù đắp một phần những “tổn thất“ đó bằng cách thực hiện các dự án chung trong lĩnh vực năng lượng, vận tải và y tế. Các nhà nghiên cứu chính trị khẳng định đấy là những khoản nợ “cực kỳ khó đòi” và việc (phải) xóa nợ (cho Cuba) là không thể tránh khỏi.
Theo thỏa thuận, khoản nợ $ 3,5 tỷ còn lại sẽ được Chính quyền Cuba thanh toán bằng các lần chuyển khoản từng nửa năm một trong 10 năm tiếp theo. Tuy nhiên, như Tổng thống Nga V.Putin khi trả lời phỏng vấn của Hãng thông tấn Cuba Prensa Latina đã nói thì: “số tiền $ 3,5 tỷ đó sẽ được sử dụng ngay trên lãnh thổ Cuba cho những dự án đầu tư có ý nghĩa”.
2 . Iraq ($ 21,5 tỷ). Nga xóa nợ cho Iraq hai lần – lần thứ nhất vào năm 2004 là $ 9,5 tỷ trong tổng số nợ $10,5 tỷ và lần thứ hai vào năm 2008 là $ 12 tỷ trong tổng số $ 12,9 tỷ.
Điểm đáng chú ý của lần xóa nợ thứ hai là xóa khoản tín dụng vay mới (nợ mới) sau khi đã xóa phần lớn khoản nợ năm 2004. Tổng thống V.Putin bày tỏ hy vọng (dè dặt) là để đáp lại (thiện chí này của Nga), Chính quyền mới thay thế Chính quyền S.Hussein sẽ tính tới những lợi ích của các công ty Nga ở Iraq.
3. Các nước Châu Phi (hơn $ 20 tỷ). Tháng 6/1999, trong khuôn khổ Câu lạc bộ các nhà cung cấp tín dụng Paris, Nga đã ký Thỏa thuận Cologne “ân xá” từ 60 % đến 90% khoản nợ cho một loạt nước, chủ yếu là các nước Châu Phi như – Guinea xích đạo, Mozambique, Tanzania, Benin, Sierra Leone, Mali, Guine – Bissau, Chad, Burkina Faso và nhiều nước khác.
Trong đó, Etiopia được xóa gần $ 6 tỷ, – $ 4,8 tỷ trong năm 2001 và $1,1 tỷ năm 2005; Angery được xóa $ 4,7 tỷ, để đổi lại nước này cam kết dành số tiền được xóa nợ để mua các sản phẩm công nghiệp của Nga.
Trước đó, năm 1996, Nga đã xóa khoản nợ $ 3, 5 tỷ trong tổng số $ 9 tỷ cho Angola. Theo các điều khoản của Thỏa thuận ký với Angola, phần nợ còn lại phải thanh toán cho Nga trước năm 2016 (hiện chúng tôi chưa có thông tin về việc thỏa thuận trên đã được hoàn tất hay chưa). Năm 2008, Nga cũng xóa $ 4,6 tỷ nợ cho Lybia.
Để đổi lại, Chính quyền Lybia đã ký với Tập đoàn đường sắt Nga hợp đồng xây dựng mạng đường sắt trị giá $ 2,5 tỷ. Ngoài ra, Tập đoàn “Gazprom” (Tập đoàn khí đốt Nga) cùng với Tập đoàn dầu mỏ quốc gia Lybia cùng thành lập xí nghiệp dầu khí (liên doanh). Nhưng có lẽ, cùng với sự sụp đổ của Chế độ M. Caddafi, việc “đưa thỏa thuận này vào cuộc sống” sẽ gặp rất nhiều vấn đề.
4. Mông Cổ ($ 11,1 tỷ). Năm 2003, Nga xóa 98 % khoản Mông Cổ nợ Liên Xô là $11,1 tỷ. Nga làm như vậy cũng là vạn bất đắc dĩ bới vì tổng khoản nợ này đã gấp đôi GDP của Mông Cổ lúc bấy giờ và nước này đơn giản là có muốn cũng không có khả năng trả nợ.
Năm 2010, Nga lại xóa tiếp một phần nợ là $ 180 triệu – điểm khác của khoản $ 180 triệu này ở chỗ nó là khoản tín dụng được Nga cung cấp về sau chứ không phải vào thời kỳ Xô Viết.
5. Afganistan ($ 11 tỷ). Phần nợ chủ yếu của Afganistan là các khoản mua vũ khí và trang bị kỹ thuật của Liên Xô, ngoài ra, Liên Xô cũng giúp xây dựng các cơ sở kinh tế và viện trợ nhân đạo thông qua các kênh tín dụng.
Điều kiện xóa các khoản nợ trong thỏa thuận năm 2006 là Cabul duy trì các mối quan hệ kinh tế với các công ty Nga. Tuy nhiên, cho đến bây giờ vẫn cho có bất kỳ một bước tiến tích cực nào trong mối quan hệ kinh tế giữa hai nước, mặc dù Nga vẫn cung cấp vũ khí – trang bị kỹ thuật quân sự cho Afanistan.
6. Bắc Triều Tiên ($ 10 tỷ). Tháng 9/2012 Nga xóa khoản nợ $ 10 cho Bắc Triều Tiên được Liên Xô cho vay từ những năm 1950 của thế kỷ trước. Đấy là 90 % tổng số các khoản tín dụng từ Liên Xô cung cấp cho Bắc Triều Tiên.
Gần $ 1 tỷ còn lại sẽ được sử dụng theo cơ chế “đổi nợ lấy sự hỗ trợ” trong lĩnh vực giáo dục, y tế và năng lượng khi thực hiện các dự án chung. Theo quan điểm của một số nhà kinh tế, sau khi xóa nợ Nga có điều kiện tiếp cận các nguồn tài nguyên của đất nước “Chủ thể ” cũng như có thể tham gia vào sửa chữa các tuyến đường sắt Bắc Triều Tiên.
Việc xóa nợ cũng đem lại lợi ích nếu tính tới khả năng lắp đặt đường ống dẫn khí đốt vào Nam Triều Tiên qua lãnh thổ Bắc Triều Tiên. Theo tính toán của Công ty khí đốt Nam Triều Tiên “Kogas” thì dự án xây dựng đường ống dẫn khí đốt dài 700 km qua Bắc Triều Tiên có trị giá khoảng $ 2,5 tỷ.
Tuy nhiên, đấy mới là những tính toán của các chuyên gia. Có thành hiện thực hay không còn phụ thuộc vào Kim Jong -un.
7. Syria ($ 9,8 tỷ). Một phần nợ của Syria – $ 9,8 tỷ trong số $ 13,4 tỷ được xóa năm 2005. Để thanh toán số nợ còn lại, Matxcova và Damascuss đã ký hàng loạt các thỏa thuận trong lĩnh vực xây dựng, dầu và khí đốt. Syria cũng cam kết mua vũ khí Nga và tiến hành hiện đại hóa các phương tiện xe tăng – thiết giáp được cung cấp từ thời Xô Viết.
8. Việt Nam ($ 9,53 tỷ). Việt Nam là một trong những nước được Nga xóa nợ sớm nhất.
Năm 2000, Matxcova xóa $ 9,53 tỷ trong tổng số nợ $ 11,03 tỷ. Số nợ còn lại hai bên thỏa thuận sẽ được thanh toán hết trước năm 2022. Tuy nhiện, không phải trả trực tiếp, mà qua các dự án liên doanh với Nga trên lãnh thổ Việt Nam.
9. Nicaragoa ($ 5,95 tỷ). Tháng 7/2004, Nicaragoa được Nga xóa khoản nợ $ 344 triệu – đấy là khoản nợ còn lại của nước này trước Nga. Trước đó, năm 1992, Nga đã xóa $ 2,55 tỷ trong số $3,1 tỷ nợ, còn năm 1996, hơn $ 3 tỷ một chút trong số $ 3,4 tỷ. Tổng số nợ được “tha bổng” là $ 5, 95 tỷ.
10 . Uzbekistan ($ 865 triệu). Nợ nước ngoài của Uzbekistan trước Nga sau khi Liên Xô tan rã liên quan trực tiếp đến các khoản phải thanh toán mua phương tiện kỹ thuật và hàng hóa Nga. Đến cuối năm 2014, các bộ trưởng tài chính hai nước đã ký thỏa thuận xóa cho Uzbekistan khoản nợ $ 865 triệu, Uzbekistan chỉ còn phải trả cho Nga $ 25 triệu nợ còn lại trong tổng số nợ.
11. Kirgizistan ($ 500 triệu). Tháng 4/2013, Nga xóa cho Kirgistan khoản nợ khoảng $ 500 . $ 188,9 triệu trong số đó được xóa ngay lập tức, phần còn lại khoảng gần $ 300 triệu sẽ được xóa dần từng đợt trong10 năm.
12. Madagasca ($ 89 triệu). Đến ngày 31/12/2006, Madagasca còn nợ Nga gần $ 89 triệu. Tháng 4/2015 Thủ tướng Nga D.Medvedev chỉ thị cho Bộ Ngoại giao, Bộ Phát triển kinh tế và Ngân hàng kinh tế đối ngoại Nga tiến hành đàm phán với Chính phủ Madagasca về việc xóa toàn bộ khoản nợ cho nước này.
Theo số liệu của Câu lạc bộ Paris, còn một loạt nước nữa cần phải thanh toán cho Nga 50 khoản tín dụng, trong đó có Guine, Burundi, Công gô, Cộng hòa Trung Phi, Bosnia và Hertsegivina, Moldova. Nhưng nói chung, đây là những khoản nợ “rất khó đòi” và việc xóa những khoản nợ này chỉ là vấn đề thời gian.
Thông tin liên quan mới nhất
Ngày 27/9/2016, Nga đồng ý gia hạn khoản nợ $ 2,8 tỷ đôla choVenezuela (khoản tín dụng Nga cho vay năm 2011), đã được gia hạn một lần và lẽ ra phải thanh toán trước ngày 31/12/2016.
Nhưng do kinh tế nước này đang gặp khó khăn, Mtaxcova quyết định thời hạn thanh toán sẽ được lùi tiếp đến tháng 3/2019 – nửa năm thanh toán một phần trong vòng 3 năm. (Hiện nay dự trữ vàng – ngoại tệ của Venezela giảm 30%, lạm phát tới 720 % .
Có thông tin là Trung Quốc đã chấm dứt đầu tư vào Venezuela và ngừng hỗ trợ Carakas, lực lượng đối lập đã sang Bắc Kinh đàm phán về việc thành lập Chính phủ chuyển tiếp).
Lẽ ra, phải viết thêm về việc Nga trả nợ như thế nào. Nhưng đã có nhiều bài viết về vấn đề này nên không dám làm mất thời gian của bạn đọc.