Kế hoạch mua các chiến đấu cơ F-35 tối tân của Đài Loan đang vấp phải trở ngại lớn khi mà Mỹ và Trung Quốc đang có nhiều động thái thắt chặt quan hệ trong thời gian gần đây.
Phi đội F-35B của quân đội Mỹ.
Trong hàng thập niên qua, Mỹ trở thành quốc gia hỗ trợ an ninh chủ yếu cho Đài Loan để ngăn chặn nguy cơ bị Trung Quốc tấn công. Hiện tại, Đài Loan mong muốn sớm sở hữu các chiến đấu cơ tối tân F-35 do tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ sản xuất. Theo đó, Đài Loan đã đưa Lockheed Martin vào trong danh sách mua sắm vũ khí để đệ trình lên chính phủ Mỹ vào tháng Bảy tới.
Chia sẻ với Bloomberg, ông Wang Ting-yu, một quan chức thuộc Ủy ban Quốc phòng quốc gia và Đối ngoại Đài Loan cho hay Đài Loan còn có ý định hủy lời đề nghị suốt một thời gian dài về việc mua thêm các chiến đấu cơ F-16 hiện đại để thay thế phi đội lỗi thời. Tuy nhiên, Mỹ chưa chấp thuận lời đề nghị từ phía Đài Loan.
“Chúng tôi hy vọng có được F-35. Chúng tôi đã chờ được nâng cấp F-16 trong một thời gian dài. Nếu được Mỹ chấp thuận bán F-16, trong 10 năm tới, chúng tôi cũng không còn sử dụng những máy bay này”, ông Wang chia sẻ.
Thực tế, nếu Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định bán F-35, một trong những chiến đấu cơ tối tân nhất thế giới cho Đài Loan, hành động này sẽ đi ngược lại với mối quan hệ dần ấm nồng giữa Washington và Bắc Kinh nhất là sau cuộc gặp đầu tiên giữa ông Trump và nhà lãnh đạo Tập Cận Bình hôm 6 – 7/4.
Lâu nay, Trung Quốc cũng nhiều lần lên tiếng phản đối Mỹ và Đài Loan trao đổi mua bán vũ khí. Bởi Bắc Kinh vẫn luôn khẳng định Đài Loan là một tỉnh ly khai của Trung Quốc cũng như không ngần ngại dùng vũ lực để sáp nhập hòn đảo này.
Ông Su Hao, Giáo sư các mối quan hệ quốc tế tại Đại học Ngoại giao Trung Quốc nhận định, thương vụ mua bán F-35 sẽ thể hiện mối quan hệ quân sự “rất có vấn đề” giữa Mỹ và Đài Loan. Theo ông Su, khả năng Tổng thống Trump sẽ sử dụng F-35 để mặc cả với Trung Quốc thay vì chấp thuận bán cho Đài Loan.
“Nếu Mỹ bán F-35 cho Đài Loan, quan hệ song phương Mỹ – Trung sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong khi mối quan hệ này mới trở lại bình thường sau cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập ở Florida. Đây sẽ trở thành thách thức lớn cho hai nhà lãnh đạo Mỹ và Đài Loan. Còn Bắc Kinh vẫn sẽ phản đối Mỹ bán F-35 cho Đài Loan”, Bloomberg dẫn lời ông Su.
Trên thực tế, Đài Loan thường không mua được các loại vũ khí mà hòn đảo này cần bởi các nước lo ngại làm sứt mẻ quan hệ với Trung Quốc. Cụ thể, kể từ thời cựu Tổng thống George H.W. Bush vào năm 1992, chưa một Tổng thống nào của Mỹ đồng thuận bán các chiến đấu cơ tối tân cho Đài Loan. Thậm chí, Trung Quốc còn cho hủy các cuộc đối thoại quân sự với Mỹ vào năm 2010 sau khi chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama thông báo phê duyệt thương vụ mua bán vũ khí trị giá 6,4 tỷ USD với Đài Loan. Tuy nhiên, thương vụ này không bao gồm điều khoản Mỹ bán các máy bay chiến đấu F-16 mới cho Đài Loan. Trong năm 2011, ông Obama còn đồng thuận nâng cấp phi đội gồm 140 chiếc F-16 mà Đài Loan đang sở hữu.
Căng thẳng giữa Mỹ – Trung leo thang thực sự sau khi ông Trump bất ngờ tiến hành điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn hồi tháng 12/2016.
Theo một quan chức giấu tên thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, các thương vụ bán vũ khí theo Đạo luật quan hệ với Đài Loan năm 1979, được dựa trên bản đánh giá nhu cầu thực tế của Đài Loan.
Trong khi đó, Đài Loan hiện muốn sở hữu các máy bay tàng hình F-35B, vốn được thiết kế phục vụ trong lực lượng Thủy quân lục chiến Mỹ. F-35B có khả năng cất cánh trên một đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng. Do đó, sự có mặt của F-35B sẽ giúp Đài Loan duy trì khả năng phòng không ngay cả khi các tên lửa Trung Quốc phá hủy đường băng của Đài Loan. Ngoài Đài Loan, Ý và Anh cũng đang hy vọng được sở hữu F-35B.
“Chúng tôi sẽ đệ đơn đề nghị với chính phủ Mỹ về thương vụ mua F-35B vào tháng Bảy tới. Chúng tôi hy vọng Mỹ hiểu về nhu cầu của chúng tôi. Các chiến đấu cơ của chúng tôi đã quá cũ”, ông Wang nói.
Ngoài yếu tố chính trị, giới chuyên gia quân sự cũng đặt ra câu hỏi liệu Đài Loan có đủ khả năng duy trì hoạt động của chiến đấu cơ F-35 và liệu F-35 có thể loại vũ khí bảo vệ tốt nhất cho Đài Loan. Chi phí mua một chiếc F-35 hiện rơi vào khoảng 100 triệu USD. Trong khi đó, ngân sách quốc phòng mà Đài Loan chi cho năm nay để mua sắm vũ khí chỉ là 2,2 tỷ USD.
Thiếu tướng nghỉ hưu Xu Guangyu, nhà nghiên cứu cấp cao tại Hiệp hội Giải trừ và Kiểm soát vũ khí Trung Quốc cho rằng, quân đội Đài Loan sẽ phải mất một thời gian dài để làm quen với F-35. Cùng lúc đó, các chiến đấu cơ thế hệ mới của Trung Quốc là J-20 và J-31 đã được sử dụng rộng rãi.