Niềm tin chiến lược được xác định bởi cam kết hợp pháp giữa 2 quốc gia. Bất kỳ ai khi kế tục vai trò lãnh đạo quốc gia đều có nghĩa vụ thi hành.
Tòa soạn xin giới thiệu đến quý bạn đọc bài viết này và trân trọng cảm ơn Tiến sĩ Trần Công Trục! Văn phong và nội dung bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.
1. Dư luận nói gì về chuyến thăm Hoa Kỳ đầu tiên của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc?
Chuyến thăm chính thức Hợp chúng quốc Hoa Kỳ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc theo lời mời của Tổng thống Donald Trump đang diễn ra, đã thu hút nhiều nhất sự quan tâm của dư luận trong và ngoài nước.
Quan sát những ý kiến nhận xét, bình luận, dự đoán…trước và khi chuyến thăm đang diễn ra, chúng tôi thật sự đã bị “chìm ngập” trong biển thông tin, đồn đoán, đánh giá, nhận xét… khác nhau về chuyến thăm được cho là rất đặc biệt này.
Báo chí nước ngoài nói rằng Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã giành “thắng lợi lớn” khi trở thành quan chức Đông Nam Á đầu tiên tới thăm Nhà Trắng dưới chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Đây là chuyến đi Mỹ đầu tiên của nhà lãnh đạo chính phủ Việt Nam sau khi nhậm chức năm ngoái. Tờ South China Morning Post, Hồng Kông ngày 26/5 viết rằng:
“Trọng tâm của ông Phúc nhiều khả năng là Biển Đông và thương mại. Ông ấy có thể gây ngạc nhiên cho ông Trump bằng đề nghị mua thêm vũ khí.”.
Hãng tin Reuters ngày 26/5 cho hay:
“Cuộc gặp với ông Trump vào thứ Tư tới là một thắng lợi lớn đối với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, khi ông sẽ là lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên tới thăm Nhà Trắng dưới chính quyền mới.”.
Reuters dẫn lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Katrina Adams nói:
“Mối quan hệ đối tác Việt – Mỹ là một thành tố quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.”.
Hãng thông tấn này cũng trích lời một cựu quan chức cấp cao của Mỹ nói rằng ông Donald Trump “có thể phàn nàn với Thủ tướng Việt Nam về tình trạng thâm hụt thương mại”.
Một bài viết có tựa đề “Quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ: Câu chuyện của ‘Tự do’ và ‘Công bằng'” trên Báo Điện tử Chính phủ (VPNews) ngày 27/5 viết:
“Điều phải đến đã đến. Tổng thống Donald Trump sẽ đến Việt Nam năm nay (2017) sau chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc.”.
Bài báo của VGP News có đoạn:
“Hy vọng rằng quan hệ song phương Việt Mỹ không chỉ ấm lên cho Việt Nam hay cho Hoa Kỳ, mà cho cả vùng châu Á-Thái Bình Dương.”.
Từ Anh quốc, Tiến sĩ về quan hệ quốc tế Đoàn Xuân Lộc có bài phân tích về sự kiện này, đăng ngày 28/5 trên tờ Asia Times rằng:
Xem xét những diễn biến trong quan hệ Việt-Mỹ từ khi ông Donald Trump trở thành Tổng thống đắc cử đến nay, và những trao đổi cấp cao sắp tới, có thể thấy rõ:
Cả chính quyền của ông Donald Trump và Chính phủ Việt Nam đều coi trọng hợp tác Mỹ-Việt và sẵn sàng cải thiện điều này. Một trong những lĩnh vực đó là thương mại.
Tuy nhiên, việc ông Trump rút khỏi TPP là một đòn mạnh đối với Việt Nam.
Thêm vào đó, Việt Nam bị chính quyền ông Donald Trump liệt vào danh sách 16 nước bị điều tra về gian lận thương mại.
Nhưng thay vì phản ứng tức giận, Việt Nam đã chọn thái độ hợp tác.
Hồi tháng 3, Chủ tịch nước Trần Đại Quang nói với Đại sứ Mỹ Ted Osius rằng, Việt Nam ủng hộ thương mại tự do trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi.
Phát biểu của ông Trần Đại Quang cho thấy Hà Nội lắng nghe quan ngại của ông Donald Trump về sự bất cân đối thương mại và sẵn sàng làm việc với chính quyền của ông để làm cho thương mại trở nên cân bằng và cùng có lợi.
Việt Nam chọn lập trường như vậy vì, tiếp cận Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, có tầm quan trọng cấp thiết đối với nền kinh tế dựa vào xuất khẩu.
Trong năm 2016, kim ngạch thương mại Việt-Mỹ là 46,8 tỷ đôla, trong đó Việt Nam xuất sang Mỹ tới 38,1 tỷ đôla.
Cũng năm 2016, kim ngạch thương mại Việt-Trung là 71 tỷ đôla, song Việt Nam nhập từ nước láng giềng khổng lồ tới 50 tỷ đôla.
Điều quan trọng hơn là so với thương mại Việt-Trung, thương mại Việt-Mỹ có tính bổ sung hơn và vì vậy có lợi hơn.
Do đó Tiến sĩ Đoàn Xuân Lộc cũng nhận xét rằng, thương mại sẽ đứng đầu trong nghị trình của ông Nguyễn Xuân Phúc khi gặp ông Donald Trump.
Vị tiến sĩ cho rằng một vấn đề quan trọng không kém sẽ được bàn thảo là tranh chấp Biển Đông.
Tháng 3 năm nay, Chủ tịch nước Trần Đại Quang của Việt Nam nói với Đại sứ Osius của Mỹ rằng:
Việt Nam hoan nghênh sự hợp tác mạnh mẽ hơn của Mỹ với các nước trong khu vực để duy trì tự do hàng hải và hàng không, ủng hộ giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp ngoại giao và đối thoại trên cơ sở luật pháp quốc tế.
 |
| Chủ tịch nước Trần Đại Quang tiếp Ngài Ted Osius, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Hợp chủng quốc Hoa Kỳ tại Việt Nam. Ảnh: TTXVN. |
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có lẽ sẽ nhắc lại thông điệp này khi hội đàm với Tổng thống Donald Trump hôm 31/5.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Lộc chỉ ra rằng, do chuyến thăm của ông Nguyễn Xuân Phúc diễn ra vào lúc ông Donald Trump đang gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng, thật khó nói chắc chắn liệu ông Donald Trump có ở vào vị trí thuận lợi để đạt được những đột phá như vậy hay không.
Trong thông báo về chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Nhà Trắng gọi Việt Nam là một trong những đối tác quan trọng của Hoa Kỳ ở Đông Nam Á.
Theo các nhà phân tích, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ phải chứng minh được điều này trong chuyến công du Mỹ tuần tới.
Ông Nguyễn Xuân Phúc sẽ là nhà lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên tới Nhà Trắng kể từ khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền vào tháng 1 vừa qua.
Chi tiết này có thể gây ngạc nhiên, nhưng giới quan sát và các nhà phân tích cho rằng:
Đây là nhờ các nhà lãnh đạo Việt Nam đã chủ động đánh tiếng bày tỏ mong muốn kết nối với tân chính quyền Mỹ, bất chấp châu Á không mấy được chú ý trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Donald Trump.
Hai nước cựu thù đã trở thành đối tác chiến lược trong bối cảnh vai trò của Việt Nam trở nên quan trọng hơn trong chính sách xoay trục sang châu Á của chính phủ Tổng thống Obama, trong khi Trung Quốc ngày càng bành trướng và phô trương sức mạnh trên Biển Đông.
Khi ông Donald Trump lên nắm quyền, châu Á ít khi được nhắc đến trong chính sách đối ngoại của chính quyền mới.
Ông Donald Trump đã gạt sang bên chính sách tái cân bằng lực lượng sang châu Á của Tổng thống tiền nhiệm, đồng thời rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Và có những dấu hiệu cho thấy, Washington không mấy thiết tha với các vấn đề Biển Đông.
Việt Nam và các đồng minh cũng như đối tác của Mỹ trong khu vực bày tỏ lo lắng, không rõ chỗ đứng của mình trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Donald Trump ở đâu.
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng thuộc Đại học George Mason ở Washington nhận định:
Việt Nam là “một con bài quan trọng trong cấu trúc an ninh đa phương trong khu vực” của Mỹ, nhất là trong bối cảnh Philippines dưới quyền Tổng thống Rodrigo Duterte tìm cánh lánh xa Mỹ và xích lại gần hơn với Trung Quốc.
Tuy nhiên ông Donald Trump cần được thuyết phục về tầm quan trọng của Việt Nam.
Các phụ tá của ông Donald Trump có thuyết phụ được ông ấy coi Việt Nam là đối tác quan trọng hay không?
Còn ông Nguyễn Xuân Phúc có thể giải thích cho ông Donald Trump, hoặc đưa ra những quyền lợi gì để cho thấy rằng: việc coi Việt Nam là một đối tác quan trọng là phù hợp với quyền lợi của Mỹ cả về phương diện chiến lược và phương diện kinh tế?
Giáo sư Carl Thayer thuộc Đại học New South Wales ở Australia nhận định:
Để đảm bảo là đối tác quan trọng của Mỹ, Việt Nam phải tham gia danh sách các đối tác với tinh thần xây dựng của Mỹ, trong đó Singapore là đối tác số 1.
Nhưng Việt Nam hiện nay có lẽ gần với Hoa Kỳ hơn so với 2 đồng minh có hiệp ước với Mỹ, là Thái Lan và Philippines…
2. “Một lời vâng tạc đá vàng thủy chung”…
Chuyến thăm lịch sử này đang diễn ra tại đất nước cờ hoa. Chưa có thông tin cụ thể chi tiết về kết quả đạt được.
Tuy nhiên, suy ngẫm về những ý kiến nhận xét nói trên, chúng tôi tin rằng mối quan hệ đó vẫn được tiếp tục duy trì và phát triển lành mạnh, cho dù có thể còn gặp một số trở ngại tức thời.
Đặc biệt là căn cứ vào thành quả của quan hệ đối tác toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam được các nguyên thủ quốc gia của cả hai nước đã phấn đấu không mệt mỏi để tạo lập một cách hợp pháp trong khuôn khổ của Hiến pháp của 2 Nhà nước pháp quyền.
 |
| Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Nhà Trắng trong chuyến thăm chính thức Hợp chúng quốc Hoa Kỳ năm 2015. Ảnh: Reuters. |
Niềm tin đó không viển vông mà là sự thật, bởi nó xuất phát từ 3 yếu tố:
Thứ nhất, quan hệ đó bắt nguồn từ lợi ích chính đáng và bình đẳng của cả hai nước, cho dù Việt Nam là một nước yếu hơn về kinh tế, an ninh, quốc phòng so với Hoa Kỳ.
Nhưng, Việt Nam có vị trí không thể không tính đến trong tranh chấp địa- chính trị, địa – kinh tế đang diễn giữa các siêu cường trong phạm vi khu vực và thế giới từ trước cho đến nay.
Thứ 2, quan hệ này là kết quả của ý chí, nguyện vọng của đại đa số người dân Mỹ và Việt Nam, được gây dựng bằng máu xương của hàng vạn, hàng vạn người Việt – Mỹ, trải qua những thăng trầm lịch sử thời Chiến tranh Lạnh.
Nhưng thật may mắn, đúng như câu Kiều mà Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đã “lẩy” trong buổi tiệc chiêu đãi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tối 7/7/2015 tại Bộ ngoại giao Mỹ:
“Trời còn để có hôm nay,
Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời.”.
Nguyên văn lời ông Joseph Biden:
“Thank heaven we are here today,
To see the sun through parting fog and clouds.”.
Thứ 3, quan hệ Mỹ-Việt là quan hệ hợp hiến, hợp pháp. Quan hệ đó đã được hợp thức hóa bằng những thủ tục pháp lý cần thiết giữa 2 Nhà nước độc lập, có chủ quyền.
Nó là kết quả của niềm tin chiến lược.
Chúng tôi rất tâm đắc và khâm phục khi nghe Tổng thống Barack Obama kết thúc phát biểu của mình trong chuyến thăm chính thức Việt Nam năm ngoái bằng cách lẩy Kiều:
“…Và trong nhiều năm tới kể từ bây giờ, khi ngày càng có nhiều người Việt Nam và Mỹ đang học tập với nhau; đổi mới sáng tạo và kinh doanh với nhau; cùng chung tay vì an ninh của chúng ta, thúc đẩy nhân quyền và cùng nhau bảo vệ hành tinh của mình … tôi hy vọng bạn hãy nhớ lại thời điểm này và ấp ủ hy vọng từ tầm nhìn mà tôi đã đề ra ngày hôm nay.
Hay, nếu tôi có thể nói một cách khác – mượn lời của Truyện Kiều mà các bạn đều biết:
“Rằng trăm năm cũng từ đây,
Của tin gọi một chút này làm ghi.”.
“Của tin” ở đây chính là niềm tin chiến lược được xác định bởi cam kết hợp pháp giữa 2 quốc gia.
Bất kỳ ai khi kế tục vai trò lãnh đạo quốc gia đều có nghĩa vụ thi hành, không có quyền tự ý thay đổi, nếu Cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất chưa có ý kiến thay đổi theo đúng thủ tục pháp lý.
Chính vì vậy, cuộc gặp gỡ cấp cao nhân chuyến thăm lịch sử này sẽ là sự khẳng định cam kết đó. Bởi vì:
“Đã lòng quân tử đa mang,
Một lời vâng tạc đá vàng thủy chung.”.
Và vì vậy, chúng ta có thể hy vọng chứng kiến cuộc gặp giữa Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Donal Trump sẽ là một cuộc hội ngộ, tương phùng giữa những chính nhân quân tử!