Tháng 5/2017, Nhà Trắng tuyên bố, trong chuyến công du của ông Trump tới Trung Đông, Ả rập Saudi đã chốt thỏa thuận mua vũ khí Mỹ trị giá 110 tỷ USD.
Lính Ả rập Saudi. Ảnh minh họa: Reuters
Tuy nhiên, trong bài viết đăng trên trang web của Viện Brookings (Mỹ), ông Bruce Riedel, chuyên gia an ninh và chính sách đối ngoại của Viện này viết: “Tôi đã nói chuyện với các nguồn tin trong ngành công nghiệp quốc phòng và ở quốc hội. Tất cả họ nói một điều như nhau: Không có hợp đồng 110 tỷ USD nào cả.”
Theo ông Riedel, có nhiều ý định thư nhưng không có hợp đồng nào được ký kết. Phần nhiều là các đề xuất, chào mời mà ngành công nghiệp quân sự cho rằng Ả rập Saudi sẽ quan tâm. Cho tới nay, không có thỏa thuận nào được trình lên Thượng viện để xét duyệt.
Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng, đơn vị phụ trách mua bán vũ khí của Lầu Năm Góc, gọi đó là “những thương vụ dự kiến”. Những thỏa thuận được xác nhận, không có cái nào là mới, tất cả đều đã được khởi động từ thời của chính quyền ông Obama.
Ví dụ như đề xuất bán 4 tàu hộ vệ cho hải quân Hoàng gia Saudi. Đề xuất này được Bộ Ngoại giao Mỹ đưa ra lần đầu năm 2015 nhưng cuối cùng không đi đến thỏa thuận. Loại tàu hộ vệ này là một phiên bản cải tiến của một loại tàu chiến mà Hải quân Mỹ sử dụng nhưng phiên bản này còn chưa ra đời.
Một ví dụ khác là Hệ thống Phòng thủ Tầm cao Giai đoạn cuối (THAAD), hệ thống vừa được triển khai ở Hàn Quốc. Ả rập Saudi đã tỏ vẻ quan tâm tới THAAD suốt vài năm nay nhưng cũng không có hợp đồng nào được ký kết.
Về cơ bản, ông Obama đã thông qua thương vụ này tại một hội nghị ở Trại David năm 2015. Số 150 trực thăng Black Hawk cũng nằm trong danh sách dự kiến. Nhưng lại một lần nữa, đây chỉ là “bình mới, rượu cũ”. Việc mà Ả rập Saudi và Mỹ làm chỉ là tổng hợp một danh sách những thứ mà người Saudi có khả năng mua và coi đó là một thỏa thuận.
Hơn nữa, ông Riedel cho rằng, chưa chắc Ả rập Saudi có thể chi trả một thỏa thuận cỡ 110 tỷ USD khi mà giá dầu đang ở mức thấp và nước này đang mắc kẹt trong cuộc chiến kéo dài ở Yemen.
Tổng thống Obama đã bán cho Ả rập Saudi số vũ khí trị giá 112 tỷ USD mà phần lớn là từ một hợp đồng đơn năm 2012 do Bộ trưởng Quốc phòng thời điểm đó Bob Gates thương thảo. Chịu ảnh hưởng bởi giá dầu giảm, Ả rập Saudi đã rất chật vật để thực hiện các khoản thanh toán.
Năm đó, để được Quốc hội thông qua, ông Gates đã phải thương thảo một hợp đồng tương xứng với Israel để đảm bảo ưu thế của nước này so với các quốc gia Ả rập láng giềng. Vì vậy, ông Riedel cho rằng, thực hư về thỏa thuận 110 tỷ sẽ được làm rõ khi Israel tìm kiếm thỏa thuận mới với Washington.