Sự phức tạp ngày càng gia tăng trên Biển Đông bắt nguồn từ Trung Quốc. Trung Quốc đã giành quyền kiểm soát cả bằng quân sự hóa lẫn khía cạnh kinh tế trên Biển Đông.
Một nhóm nghiên cứu gồm: Ông Radosław Pyffel – Giám đốc Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) tại Ba Lan; các chuyên gia Patrycja Pendrakowska, Paweł Behrendt đến từ Trung tâm Nghiên cứu Châu Á – Ba Lan đã báo cáo tại Hội nghị Hàng hải quốc tế Szczecin, Ba Lan lần thứ 5, có nội dung về “Đáy biển của Con Đường Tơ Lụa – những hậu quả về kinh tế và địa chính trị của nó” vào ngày 9/6.
Báo cáo đã phân tích các mặt tích cực, mặt hạn chế và những hệ lụy tiêu cực đối với các nước tham gia vào chiến lược “Một vành đai – Một con đường” của Trung Quốc.
Sau phần báo cáo, các học giả và các nhà quản lý đã bình luận về tầm quan trọng của Biển Đông đối với hoạt động hàng hải toàn cầu.
Một vấn đề đặt ra với nhóm nghiên cứu: “Những nguy cơ và thách thức nào sẽ tác động tiêu cực đến tuyến hàng hải này, cũng như có thể gây khó khăn tới chiến lược “Con đường Tơ lụa mới trên biển” của Trung Quốc?”.
Nhóm này cho rằng: “Đây là vấn đề rất phức tạp. Và chính sự phức tạp ấy đã, đang ảnh hưởng tiêu cực, gây khó khăn cho chiến lược “Con đường Tơ lụa trên biển” của Trung Quốc.”.
Và cũng nhận định rằng:
“Nguy cơ chính ở khu vực này là các chính sách quyết đoán của Trung Quốc, ảnh hưởng tiêu cực đến ngư dân các nước như Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Philippines.
Biển Đông là điểm khởi đầu của “Con đường Tơ lụa mới trên biển”. Do đó, vùng biển này có tầm quan trọng rất lớn đối với Bắc Kinh.
Bảo đảm an toàn cho vùng biển này là một trong những chương trình nghị sự quan trọng nhất trong chính sách của Trung Quốc, nhưng ở đây đang xuất hiện những hệ lụy tiêu cực.
Phiền phức đến từ sự kiểm soát ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Biển Đông, cả bằng quân sự hóa lẫn khía cạnh kinh tế.
Trung Quốc hiện đang trong tình trạng khá thoải mái, mạnh hơn nhiều so với những nước có yêu sách khác, do đó, họ có thể tìm cách gây áp lực bằng kinh tế để đạt được những giải pháp có lợi cho họ.”.
Trả lời một câu hỏi khác của của nhóm về giải pháp khả thi và bài học từ biển Baltic, ông Paweł Behrendt – Chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Châu Á – Ba Lan cho biết:
“Vấn đề ở Biển Baltic đơn giản hơn nhiều so với Biển Đông.
Chúng tôi đã có một số tranh chấp về ranh giới của các vùng đặc quyền kinh tế và quyền đánh bắt cá, nhưng chúng tôi đã được Liên minh Châu Âu đứng ra giải quyết.”.
Nhưng: “ASEAN có thể đóng vai trò tương tự ở Biển Đông, nhưng chỉ khi Trung Quốc thực sự quan tâm.
Một khi Bắc Kinh vẫn chưa quan tâm đến bất kỳ “giải pháp toàn cầu” nào thì tôi không thấy có cơ hội về một giải pháp hợp lý cho tất cả các bên tại vùng biển này.”.
Ông Bogdan Ołdakowski – Tổng thư ký Tổ chức Các cảng vùng Baltic cũng chia sẻ những quan ngại về tình hình căng thẳng trên Biển Đông. Ông cho rẳng, Việt Nam nằm ở vị trí rất quan trọng, quan trọng hơn so với các quốc gia như Ba Lan, trong chiến lược “Con đường Tơ lụa mới trên biển” của Trung Quốc.
Vì thế, ông hy vọng các bên liên quan sớm có những nhượng bộ nếu muốn cùng nhau xúc tiến nhanh lộ trình này. Từ trao đổi của các chuyên gia cho thấy một nhận định chung rằng, vai trò và vị trí chiến lược của Biển Đông, cũng như của Việt Nam và các nước ven Biển Đông, là rất quan trọng trong chiến lược “Con đường Tơ lụa mới trên biển” của Trung Quốc.
Tình hình căng thẳng tại đây rất không có lợi cho toàn cục.
Do đó, sự nhượng bộ của Trung Quốc để đạt đến một thỏa thuận hợp lý với các bên nhằm duy trì hòa bình và tự do hàng hải tại Biển Đông là cần thiết, để tạo thuận lợi cho chiến lược do chính Trung Quốc đề ra.
Hội nghị hàng hải quốc tế Szczecin là một hội nghị thường niên, được Bộ Kinh tế biển và Giao thông nội thủy Ba Lan phối hợp với Uỷ ban thành phố Szczecin, các trường đại học tại Szczecin và các cơ quan, tổ chức hàng hải tại EU đứng ra tổ chức.
Hội nghị này hiện là một trong những diễn đàn hàng đầu về ngành hàng hải và các lĩnh vực liên quan như giao thông đường thủy nội địa, kinh tế biển,… tại châu Âu. Rất nhiều các hãng thông tấn, báo chí tại EU đã đến đưa tin.
Ban tổ chức cho biết, đã có trên 800 học giả, các nhà quản lý và đại diện các công ty, tổ chức có liên quan trong các lĩnh vực này tại Ba Lan và châu Âu đến tham gia. Khai mạc Hội nghị năm nay, Thủ tướng Ba Lan Beata Szydło đã đặt ra rất nhiều kỳ vọng với diễn đàn này.
Tại các phiên tranh biện về chiến lược và những chính sách hàng hải của Hội nghị năm nay, có đại diện các bộ phụ trách về hàng hải và giao thông nội thủy của các nước như Ba Lan, Cộng hòa Séc, Ukraine, Slovakia, Belarus và Đức.
Ngoài ra còn có sự tham dự của đại diện các tổ chức hàng hải hàng đầu tại châu Âu:
Liên đoàn Các cảng nội địa châu Âu, Hiệp hội Tàu thuyền và các thiết bị hàng hải châu Âu (SEA Europe), Liên đoàn Các bến cảng và các nhà khai thác cảng tư nhân tại châu Âu, Phòng cơ động và vận tải (DG MOVE) của Ủy ban Châu Âu, Tổ chức Các cảng biển Baltic,…
Do đó, nhận thức chung, những thông điệp và ảnh hưởng từ Hội nghị này đối với EU, cũng như đối với quốc tế là rất có ý nghĩa.