Hải quân Hoa Kỳ công bố báo cáo thường niên về hoạt động tự do hàng hải (FON) cho thấy số lần các tàu Mỹ thách thức tuyên bố chủ quyền quá mức của Trung Quốc ở Biển Đông.
Báo cáo cho biết, trong năm tài khóa 2017 Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã thách thức 6 yêu sách biển của Trung Quốc gần quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa ở Biển Đông.
Các yêu sách quá mức mà Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ xác định bao gồm “các luật pháp trong nước làm hình sự hóa hoạt động khảo sát của các thực thể nước ngoài” ở Biển Đông, các hạn chế đối với máy bay nước ngoài bay qua Biển Đông và Biển Hoa Đông, và “các hành động / phát biểu nêu ra yêu sách chủ quyền xung quanh các thực thể không đáng được hưởng điều đó”.
Bộ Quốc phòng Mỹ cũng bác bỏ yêu sách của Bắc Kinh rằng các tàu nước ngoài phải xin phép Trung Quốc trước khi “có chuyến qua đường vô tội” gần quần đảo Hoàng Sa.
Báo cáo khẳng định FON là “các hoạt động có mục đích chủ yếu là thách thức các yêu sách hàng hải quá mức”.
“Tất cả các nhiệm vụ đều được lên kế hoạch cẩn thận, được xem xét một cách hợp pháp, được phê duyệt đúng đắn và tiến hành một cách hợp pháp với tính chuyên nghiệp”.
Báo cáo ghi ngày 31/12/2017, nhưng chỉ mới được công bố trên USNI News vào ngày 25/1/2018.
Nhiều lãnh đạo hải quân Mỹ phê phán cựu Tổng thống Obama đã không cho phép các cuộc tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông từ năm 2012 đến năm 2015, theo tạp chí Hải quân (Navy Times) của Mỹ. Trong thời gian đó, Trung Quốc ra sức xây dựng các đảo nhân tạo và lắp đặt các thiết bị quân sự, tạp chí này cho biết.
Kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Trump đã thể hiện một số động thái cứng rắn với Trung Quốc về Biển Đông. Tháng 7, ông phê duyệt kế hoạch một năm cho phép hải quân Mỹ tiến hành các hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, trong khi dưới thời Obama mỗi hoạt động như vậy phải xin phép từng lượt.
Tháng 5, tàu chiến Mỹ đã tiến hành ‘cuộc thao diễn’ trong phạm vi 12 hải lý của hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng ở quần đảo Trường Sa. Động thái này chưa từng xảy ra dưới thời Obama và được cho là một thách thức trực tiếp đến hoạt động xây dựng phi pháp của Trung Quốc tại khu vực.