Trong cuộc đối thoại thường niên lần thứ 31 tại Kuala Lumpur (Malaysia) ngày 03/04/2018, đại diện Hoa Kỳ và hiệp hội ASEAN đồng bày tỏ mối lo ngại về tình trạng Biển Đông dần dần biến thành vùng quân sự với một hệ thống tiền đồn đã và đang thiết lập mà phần lớn là của Trung Quốc.
Chiến đấu cơ Trung Quốc J-15 trên tàu sân bay Liêu Ninh lúc tập trận tại Biển Đông. Ảnh ngày 02/01/2017.
Cuộc đối thoại Mỹ-ASEAN do quyền trợ lý ngoại trưởng Mỹ, bà Susan Thornton, và tổng thư ký bộ Ngoại Giao Malaysia, ông Dato Ramlan Ibrahim, đồng chủ tọa, nhằm xây dựng mối quan hệ chiến lược giữa hai đối tác Hoa Kỳ và Đông Nam Á từ an ninh, kinh tế cho đến giáo dục và xã hội.
Bản thông cáo báo chí cho biết Mỹ và các nước Đông Nam Á đã có những trao đổi quan điểm về khái niệm khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Mỹ và ASEAN xác định « gắn bó » với trật tự khu vực đặt trên nền tảng luật lệ và kiến trúc của hiệp hội ASEAN. Trong tinh thần này, Mỹ và ASEAN hoan nghênh các nỗ lực « đi đến một bộ quy tắc ứng xử » ở Biển Đông và nhấn mạnh đến « nhu cầu giải quyết xung đột bằng phương thức hoà bình, luật pháp và ngoại giao ».
Nhưng điều làm Mỹ và ASEAN lo ngại là vùng Biển Đông đang bị « quân sự hóa với hàng loạt tiền đồn ». Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã biến các bãi đá ngầm thành căn cứ quân sự, trại lính, phi trường, quân cảng.
Liên quan đến tình hình Bắc Á, Mỹ và ASEAN cùng chia sẻ quan điểm hoan nghênh Bắc Triều Tiên tỏ dấu hiệu hợp tác để « giải trừ hạt nhân » nhưng khẳng định sẽ tiếp tục gây sức ép với Bình Nhưỡng cho đến khi đạt được kết quả cụ thể.
Đối thoại thường niên tại thủ đô Malaysia năm nay cũng là dịp để Hoa Kỳ và ASEAN bàn thảo về những dự án quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư song phương cũng như phát triển thêm hợp tác giáo dục-xã hội qua chương trình học bổng Fulbright và đào tạo lãnh đạo trẻ Đông Nam Á tương lai, Young Southeast Asean Leaders Initiatives, YSEALI.(YSEALI là sáng kiến của tổng thống Barack Obama)
Hàng không mẫu hạm Mỹ -Trung « tập trận » cùng lúc tại biển Đông?
Theo báo chí Hồng Kông, hàng không mẫu hạm Mỹ USS Theodore Roosevelt sắp tham gia một cuộc tập trận tại Biển Đông, cùng lúc với một cuộc tập trận của hải quân Trung Quốc, trong bối cảnh quan hệ thương mại căng thẳng giữa hai nước.
Nhật báo Orient Daily News cho biết hàng không mẫu hạm Hoa Kỳ Theodore Roosevelt, hiện đang cặp bến Singapore, sẽ dẫn đầu hải đội tác chiến số 9, thuộc hạm đội 7, và rất có thể sẽ tiến hành một cuộc tập trận với « lực lượng của nhiều nước khác » tại Biển Đông. Hành động này có thể bị Trung Quốc xem là « khiêu khích ».
Theo Hoàn Cầu Thời Báo của Trung Quốc, kể từ ngày 05 cho đến 11/04, tàu sân bay Liêu Ninh sẽ cùng với 40 chiến hạm tập trận tại Biển Đông mà Bắc Kinh gọi là biển Nam Hải để « nâng cao khả năng tác chiến và chuẩn bị đương đầu với một cuộc xung đột nếu xảy ra ».