Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung kéo dài và leo thang căng thẳng sẽ mang đến cả cơ hội lẫn thách thức đối với Việt Nam và các nước ASEAN.
Mỹ-Trung không nhân nhượng trong Chiến tranh thương mại
Đang tiếp diễn cuộc đối đầu thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tổng khối lượng thương mại giữa hai nước này là khoảng 640 tỷ USD, với thặng dư lớn của Trung Quốc. Trong năm 2017, nhập khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ lên đến hơn 506 tỷ USD, trong khi Mỹ xuất khẩu vào Trung Quốc chỉ có 130 tỷ USD.
Hàng trăm hạng mục hàng hóa với tổng số tiền 50 tỷ USD từ mỗi bên đã buộc bên nào cũng tăng thuế nhập khẩu. Vào đầu tháng 7 năm nay, Mỹ đã chính thức áp thuế nhập khẩu 25% lên 34 tỷ USD hàng Trung Quốc. Chiến tranh thương mại chính thức bùng nổ.
Hiện nay, 34 tỷ USD của Mỹ đang áp lên 818 dòng sản phẩm của Trung Quốc. Nước này cũng đã thông báo quyết định áp thuế nhập khẩu 10% lên 200 tỷ USD hàng Trung Quốc và đang chờ đóng góp ý kiến trong 2 tháng nữa.
200 tỷ USD này sẽ áp thêm gần 5.900 dòng hàng của Trung Quốc, trong dó có không ít sản phẩm từ Việt Nam, ví dụ như mặt hàng đồ nội thất, nông sản và thủy sản. Thậm chí, ông Trump còn dọa kế hoạch áp thuế tất cả mặt hàng, tức 500 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ mỗi năm.
Giáo sư-Tiến sĩ Khoa học (GS-TSKH) kinh tế Kinh tế Vladimir Mazyrin, lãnh đạo Trung tâm Việt Nam và ASEAN, thuộc Viện Nghiên cứu Viễn Đông nhận xét trong cuộc phỏng vấn của Sputnik Vietnam rằng, cú hích quyết định dẫn đến khởi đầu cuộc chiến thương mại với Trung Quốc do Tổng thống Donald Trump phát động.
Theo nhận dịnh của ông, sáng kiến của Tổng thống Hoa Kỳ, dường như nhằm hỗ trợ các nhà sản xuất Mỹ, về bản chất lại mâu thuẫn với các định đề của nền kinh tế thị trường tự do.
Trong cuộc chiến thương mại do Trump khởi xướng, cả Mỹ lẫn Trung Quốc, vốn là những đối tác thương mại lớn nhất của nhau, đều không quan tâm hạ nhiệt.
Với khẩu hiệu “Nước Mỹ là trên hết”, Tổng thống Donald Trump không chỉ gây chiến tranh thương mại với Trung Quốc mà là với bất cứ nước nào mà ông cho là gây nguy hại cho nền kinh tế Mỹ. Điều này có nghĩa, chiến tranh thương mại Mỹ – Trung tiềm ẩn leo thang và “xung đột kinh tế” có thể lan rộng.
Điều dễ thấy là Bắc Kinh kiên quyết tuyên bố cần giải quyết quan hệ thương mại thông qua đàm phán, nhưng Mỹ vẫn không từ bỏ quan điểm. Và tình hình trở nên trầm trọng hơn khi Trung Quốc đã tung ra những biện pháp đáp trả để tự bảo vệ quyền lợi của mình.
Tất nhiên là xung đột vẫn mở rộng, tác động đến đà phát triển kinh tế của hai nước và làm phát sinh hiện tượng chuyển dịch tái cơ cấu dây chuyền sản xuất quốc tế, trong đó có thông qua các nước Đông Nam Á.
Ảnh hưởng của Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đến Việt Nam
Theo quan điểm của chuyên gia Nga, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung có thể ảnh hưởng đến Việt Nam theo hai mặt, cả tích cực lẫn tiêu cực.
Trong trường hợp đầu tiên, Việt Nam sẽ có cơ may gia tăng lượng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, dần dần chiếm lấy một phần vị trí mà trước đây Trung Quốc ngự trị.
Ngoài ra, Việt Nam cũng có cơ hội trở thành một cơ sở sản xuất lớn tầm cỡ quốc tế; bởi sự bùng phát căng thẳng hơn nữa trong cuộc chiến thương mại sớm muộn sẽ khiến các nhà đầu tư, các công ty lớn của nước ngoài thấy rằng cần thu xếp đưa các cơ sở lắp ráp sản xuất của họ từ Trung Quốc chuyển sang lãnh thổ Việt Nam, để cứu vãn các hàng hóa-sản phẩm vốn chủ yếu vẫn được dành để xuất cho thị trường Mỹ như trước. Và quá trình di chuyển này đang diễn ra.
GS-TSKH Mazyrin cũng lưu ý, khi chuẩn bị đương đầu với cuộc chiến thương mại, Trung Quốc tổ chức khâu xử lý gia công nhiều hàng xuất khẩu của mình trên địa bàn Việt Nam; cụ thể là với một số loại thép và nhôm mà Mỹ mới áp đặt tăng thuế.
Tỷ lệ từ các giao kèo này sẽ là một phần giá trị gia tăng, có thể được nâng lên tương ứng với mức thuế tăng mà lẽ ra Trung Quốc phải trả.
Giữa Mỹ và Việt Nam có quan hệ thương mại-kinh tế khá chặt chẽ và không ngừng mở rộng. Hơn thế nữa, Hoa Kỳ đã đặt ngoại lệ dành cho hàng loạt nước, chẳng hạn như Hàn Quốc, không phải chịu mức thuế tăng cao với thép và nhôm. Chuyên gia Mazyrin dự báo rằng, trong danh sách những nước hưởng biệt lệ này có thể bổ sung cả Việt Nam.
Nói về hậu quả tiêu cực có thể đối với Việt Nam khi mở rộng cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, GS-TSKH Mazyrin lưu ý, hàng Trung Quốc không vào được Mỹ thì nó sẽ sang các nước ở khu vực Đông Nam Á, làm tăng áp lực cạnh tranh tại thị trường châu Á, trong đó có Việt Nam.
Khi phải đối mặt với những hạn chế về nguồn cung cấp sang Hoa Kỳ, Trung Quốc sẽ cần đưa sang các nước khác một phần các sản phẩm vốn định hướng xuất khẩu cho thị trường Mỹ.
Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng của các nhà sản xuất Việt Nam, hạn chế quy mô và tiềm năng hiện tại của một số ngành sản xuất quốc dân và cắt giảm chỗ làm việc. Và cũng vi phạm sự vận hành bình thường của dây chuyền sản xuất-cung ứng giữa Việt Nam và các nước ASEAN khác.
Theo nhận định của GS-TSKH Mazyrin, trong những thập kỷ gần đây, các nước ASEAN, đặc biệt là Việt Nam đã đảm bảo nhịp độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng chính nhờ vào sự tham gia các tập đoàn xuyên quốc gia trong thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Hàng Trung Quốc tràn sang Việt Nam, gian lận thương mại gia tăng là viễn cảnh nếu chiến tranh thương mại Mỹ – Trung tiếp tục leo thang. Vì vậy, đối với Việt Nam nói riêng và ASEAN nói chung, việc mở rộng cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là chuyện hoàn toàn không thể chấp nhận được.