Vào thời điểm nhạy cảm, sau khi Đài Loan vừa kết thúc cuộc bầu cử địa phương với phần thắng thuộc về Quốc Dân Đảng có xu hướng thân Trung Quốc Đại Lục, sắp diễn ra cuộc gặp gỡ Donald Trump – Tập Cận Bình tại Buenos Aires và quân đội Trung Quốc đang tập trận bắn đạn thật trong eo biển; sáng 28.11, Mỹ đã bất ngờ cho hai tàu chiến đi xuyên qua eo biển Đài Loan. Hành động này khiến Bắc Kinh nổi giận…
Hai tàu USS Stockdale, DDG-106 (trên) và USNS Pecos, T-AO-197 (dưới) đã đi xuyên eo biển Đài Loan hôm 28.11
Thông tin đầu tiên về vụ việc này được đưa ra bởi Bộ Quốc phòng Đài Loan vào tối ngày 28, lập tức gây nên sự chú ý của dư luận. Sau đó, người phát ngôn Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ đã xác nhận với báo chí thông tin một tàu khu trục và một tàu tiếp tế hậu cần đã đi xuyên qua eo biển Đài Loan và đi vào Biển Đông vào tối cùng ngày; đồng thời nhấn mạnh đây là hành động có tính định kỳ, phù hợp luật quốc tế, thể hiện cam kết của Mỹ về một Thái Bình Dương tự do rộng mở và cho biết sẽ tiếp tục cho tàu hành trình ở những nơi luật quốc tế cho phép.
Sau do, Trung tá Christopher Logan, người phát ngôn về vấn đề Châu Á – Thái Bình Dương của Bộ Quốc phòng Mỹ cho báo chí biết cụ thể hơn: khu trục hạm mang tên lửa USS Stockdale, DDG-106 và tàu tiếp tế hậu cần USNS Pecos, T-AO-197 ngày 28.11 đã đi qua eo biển Đài Loan trong một hoạt động mang tính định kỳ. Hành động này phù hợp với quy phạm của luật pháp quốc tế.
Trung tá Christopher Logan nói trong bản tuyên bố: “Hai chiến hạm của Mỹ đi qua eo biển Đài Loan thể hiện việc Mỹ phấn đấu cho một cam kết về khu vực Thái Bình Dương tự do rộng mở. Hải quân Mỹ sẽ tiếp tục cho máy bay và tàu hoạt động tại các nơi mà luật quốc tế cho phép”.
Chiều ngày 29.11, cả Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đều tổ chức họp báo về sự kiện này. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Nhiệm Quốc Cường cho các nhà báo biết, quân đội Trung Quốc biết rõ tình hình chiến hạm Mỹ đi qua eo biển Đài Loan và “mọi động thái của họ đều bị chúng tôi nắm chắc”. Nhiệm Quốc Cường nói: “Chúng tôi yêu cầu phía Mỹ tuân thủ nguyên tắc “một nước Trung Quốc” và quy định của 3 bản Thông cáo chung Trung – Mỹ, thận trọng xử lý vấn đề liên quan đến Đài Loan để tránh gây tổn hại quan hệ Trung – Mỹ và sợ ổn định của eo biển Đài Loan”. Ông Cường nhấn mạnh, quân đội Trung Quốc sẽ tiếp tục giữ cảnh giác cao, kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ.
Cùng ngày, ông Cảnh Sảng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng đã nói với các nhà báo: “Trung Quốc theo dõi chặt chẽ và nắm chắc toàn bộ vụ việc, đồng thời nhắc nhở Mỹ hãy thận trọng xử lý các vấn đề liên quan đến Đài Loan và cho biết đã bày tỏ sự quan ngại đối với phía Mỹ”.
Cảnh Sảng nói: “Vấn đề Đài Loan có liên quan đến chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc; là vấn đề quan trọng nhất, nhạy cảm nhất trong quan hệ Trung – Mỹ. Chúng tôi nhắc nhở phía Mỹ tuân thủ nguyên tắc Một nước Trung Quốc và quy định trong 3 bản Thông cáo chung Trung – Mỹ, thận trọng xử lý ổn thỏa vấn đề liên quan đến Đài Loan để tránh tổn hại đến quan hệ Trung – Mỹ và hòa bình ổn định của eo biển Đài Loan”.
Trang tin Đa Chiều ngày 29.11 cho biết thêm, căn cứ theo thông báo của Cục Hải sự tỉnh Phúc Kiến thì quân đội Trung Quốc tiến hành diễn tập bắn đạn thật trên eo biển Đài Loan trong 7 giờ đồng hồ trong các ngày 27 và 28.11. Cũng tức là khi tàu chiến Mỹ đi qua eo biển Đài Loan thì ở khu vực phía Tây vùng biển này quân đội Trung Quốc đang diễn tập bắn đạn thật. Giới phân tích quốc tế cho rằng việc quân đội Mỹ cho tàu chiến “tự do hàng hải” trên eo biển Đài Loan lúc này là hành vi Mỹ cố tình chơi “con bài Đài Loan” ngay trước thềm cuộc đàm phán Donald Trump – Tập Cận Bình.
Đây là lần thứ 3 trong năm nay và là lần thứ 2 chỉ trong vòng hơn 1 tháng, tàu chiến Mỹ đi xuyên eo biển Đài Loan khiến Trung Quốc rất tức tối. Hôm 22.10, tàu khu trục mang tên lửa USS Curtis Wilbur và tàu tuần dương mang tên lửa USS Antietam đã đi qua eo biển Đài Loan từ phía Nam ngược lên phía Bắc. Trước đó, vào tháng 7, hai tàu khu trục tên lửa USS Mustin và USS Benfold cũng đi theo hành trình này. Còn lần này thì hai tàu USS Stockdale và USNS Pecos lại hành trình ngược lại, từ phía Bắc xuống phía Nam rồi vào Biển Đông.