Ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực đang vấp phải nhiều phản ứng khi hàng loạt nước điều chỉnh lại quan hệ kinh tế với Bắc Kinh. Giới phân tích cho rằng công cuộc mưu đồ bá quyền của Trung Quốc ở châu Á vẫn rất mong manh.
Chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Manila hôm 20 – 21/11 diễn ra vào giai đoạn chuyển giao quan trọng trong trật tự khu vực.
Giới quan sát đánh giá chuyến thăm không thể tạo ra một quan hệ liên minh chiến lược như mong muốn của Bắc Kinh mà chỉ phơi bày khát vọng bá chủ còn sớm của nước này, khiến các quốc gia láng giềng ngột ngạt.
Các hội nghị thượng đỉnh của khu vực, bao gồm cấp cao Asean và APEC, chứng kiến quan hệ kiểu Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Trung Quốc.
Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long từng nhấn mạnh hàm ý ảm đạm trong quan hệ Mỹ – Trung ngày càng căng là khiến các nước nhỏ cuối cùng bị ép phải chọn đứng về phe nào.
Philippines là nước đồng minh hiệp ước của Mỹ, nhưng những thay đổi chính sách gần đây của chính quyền Philippines khiến nước này nổi lên như một nút thắt quan trọng trong cuộc cạnh tranh quyết liệt Mỹ – Trung để giành vị trí áp đảo ở khu vực.
Dưới thời Tổng thống Rodrigo Duterte, quốc gia Đông Nam Á này được cho là có thể trở thành chiếc vương miện cho chính sách ngoại giao ngoại biên của ông Tập, với chiêu thức quyến rũ các nước láng giềng không thân thiện bằng rất nhiều công cụ khích lệ kinh tế.
Trong một bài bình luận vừa đăng trên Channel News Asia, nhà phân tích người Philippines Richard Heydarian viết rằng, dù được kỳ vọng cao, chuyến thăm Philippines vừa qua của nhà lãnh đạo Trung Quốc không mang lại đột phá lớn nào trong các lĩnh vực cùng quan tâm.
Không rơi vào quỹ đạo ảnh hưởng của Trung Quốc, Philippines đang cân nhắc kỹ càng ván cược của họ. Điều đó cho thấy công cuộc mưu đồ bá quyền của Trung Quốc ở châu Á mong manh như thế nào, ông Heydarian viết.
Nhà phân tích này cho rằng, theo nhiều cách khác nhau, ông Tập đang phải trả giá cho niềm hân hoan quá sớm của mình trên con đường xác định địa vị cho Trung Quốc.
Trong những tháng gần đây, nhà lãnh đạo này vấp bị dư luận trong và ngoài nước chỉ trích vì “chê” phương châm “giấu mình chờ thời” của Đặng Tiểu Bình và ca ngợi chính sách hành xử quyết liệt, không kiềm chế trong các vấn đề quốc tế.
Ông Long Yongtu, cựu thứ trưởng Thương mại và là người phụ trách quá trình gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) của Trung Quốc, công khai chỉ trích chính quyền của ông Tập là “không nghĩ đủ sâu” khi ứng xử với các đối tác quốc tế, đặc biệt là Mỹ.
Như một chuyên gia nổi tiếng về Trung Quốc từng đánh giá, có “những dấu hiệu cho thấy sự bất hòa trong nội bộ đảng ở Trung Quốc đang gia tăng”.
Bên cạnh đó, ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đang vấp phải phản ứng trên khắp khu vực, với ngày càng nhiều nước như Maldives, Malaysia, Pakistan và Úc đang xem lại quan hệ kinh tế và chiến lược của họ với Bắc Kinh. Sáng kiến Vành đai Con đường rất được lãnh đạo Trung Quốc coi trọng đang bị nhìn qua lăng kính bẫy nợ của Sri Lanka.
Thêm vào đó, chính sách “ngoại giao nộ khí” của Trung Quốc đang đẩy nhiều nước nhỏ ra xa. Điều này được thể hiện chua xót tại Thượng đỉnh APEC, nơi các nhà ngoại giao Trung Quốc được cho là đã tìm đến tận văn phòng của Ngoại trưởng Papua New Guinea để đòi sửa dự thảo thông cáo chung.
Cuộc so găng quyết liệt giữa Washington và Bắc Kinh khiến APEC lần đầu tiên trong lịch sử hai thập kỷ của tổ chức này không ra được thông cáo chung. Những cố gắng của các cường quốc tầm trung, đặc biệt là Indonesia và Úc, không thể khiến hai siêu cường nhất trí về ngôn ngữ cuối cùng trong tuyên bố chung.
Giới quan sát cho rằng điều tội tệ hơn là Trung Quốc đang làm hồi sinh chiến lược “xoay trục” sang châu Á của Mỹ dưới thời chính quyền Donald Trump, nhằm cùng các cường quốc khu vực kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc trên khắp vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương.
Hợp tác với Nhật Bản và Úc, Mỹ đang theo đuổi Sáng kiến minh bạch Ấn Độ – Thái Bình Dương để theo dõi, phơi bày và chống lại chính sách ngoại giao “bẫy nợ” của Trung Quốc cũng như những mối đe dọa đối với tự do hàng hải và tự do bay ở khu vực.
Cùng với Úc, Washington đã quyết định tăng cường hợp tác chiến lược và quốc phòng với các nước Nam Thái Bình Dương để chống lại dấu chân ngày càng nhiều của Trung Quốc ở khu vực này.
Cùng với Ấn Độ, Nhật Bản và Úc, chính quyền Trump đang đối phó với sự hiện diện chiến lược ngày càng tăng của Trung Quốc trên khắp Ấn Độ Dương. Theo rất nhiều cách khác nhau, đây là chiến lược xoay trục thực sự sang châu Á mà nhiều nhà quan sát đã dự đoán từ trước.