Sức mạnh trên biển của Trung Quốc đã tiến đến đâu và mục đích để làm gì? Hải quân Trung Quốc đã được hiện đại hóa đáng kể từ năm 2010.
Tại Thái Bình Dương cũng như Ấn Độ Dương, hải quân Trung Quốc liên tục tiến hành các cuộc tập trận ngày càng quy mô và hiện đại. Đó là điều đáng báo động đối với Mỹ. Hình ảnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong bộ đồ lính rằn ri, có mặt trên chiến hạm Trường Sa, trực tiếp phát lệnh mở màn cuộc tập trận quy mô lớn chưa từng có ở ngoài khơi đảo Hải Nam hồi tháng 4 năm 2018. Những hình ảnh đó đã được truyền hình trực tiếp cùng với lời tuyên bố đầy tự đắc của ông trên cương vị tổng chỉ huy quân đội: “Giờ đây, hải quân Trung Quốc đã trỗi dậy với một hình ảnh mới hoàn toàn”. Tham vọng của Trung Quốc muốn trở thành một cường quốc hải quân đang tăng vượt ra ngoài lĩnh vực phòng thủ bờ biển hay kiểm soát vùng biển của họ, mà bao gồm cả nhiệm vụ bảo vệ các lời ích của Trung Quốc ở nước ngoài.
Những tiến bộ nhanh chóng của Hải quân Trung Quốc được đẩy mạnh từ năm 2012, khi Tập Cận Bình lên nắm quyền lãnh đạo tối cao trong đảng và quân đội. Từ đó đến nay, hạm đội tàu chiến của Trung Quốc đã được bổ sung thêm hơn 20 chiếc, trong đó đặc biệt có tàu sân bay Liêu Ninh, được tân trang từ tàu cũ mua lại của Ukraine.
Chiếc tàu sân bay thứ 2 do Trung Quốc tự đóng được chạy thử nghiệm ngoài khơi thành phố Đại Liên (miền Đông Trung Quốc). Hiện tại, Hải quân Trung Quốc đã có hơn 300 chiến hạm. Không chỉ tăng về số lượng, đội tàu này đang được hiện đại hóa, khiến giới quan sát phải sửng sốt.
Kết hợp hiện đại hóa với tăng số lượng, có thể nói hải quân Trung Quốc đang đứng thứ 2 thế giới, trên cả hải quân Nga. Mặc dù Trung Quốc vẫn còn yếu về hạng mục tàu ngầm hạt nhân các loại so với Mỹ cũng như Nga, xét cả về công nghệ cugnx như số lượng, nhưng trong hạng mục khu trục hạm, tuần dương hạm, tàu tác chiến, hải quân Trung Quốc đã đạt trình độ gần như ngang bằng với các nước phương Tây. Trong những thập kỷ tới, Trung Quốc có kế hoạch tiếp tục đóng thêm 4 – 5 hàng không mẫu hạm, dựa trên mô hình của Mỹ hiện tại.
Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, dù có lột xác kỳ diệu như hiện tại, song hải quân Trung Quốc vẫn thiếu nghiêm trọng kinh nghiệm tác chiến. Trung Quốc cho đóng các tàu chiến lớn, hiện đại, nhưng lại không cso đủ kiến thức để sử dụng các công nghệ mà họ đang sở hữu.
Năm 2018, Tổng thống Mỹ Donal Trump quyết định không mời Trung Quốc tham gia cuộc tập trận hải quân quốc tế RIMPAC 2018 để cảnh cáo việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông. Hải quân Trung Quốc đã mất đi cơ hội lớn để tích lũy kinh nghiệm tác chiến quy mô quốc tế. Trung Quốc chỉ còn hải quân Nga để có thể tập dượt cùng ở trình độ chuyên môn cao. Hai nước này vẫn thường xuyên có các cuộc diễn tập chung như tại Địa Trung Hải năm 2015, Biển Đông năm 2016, biển Baltic và biển Nhật Bản năm 2017.
Hải quân Trung Quốc đẩy mạnh các chuyến hoạt động xa khơi và các cuộc diễn tập ngày càng hiện đại ở khu vực Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Từ năm 2012, Bắc Kinh đã dựng lên một tuyến phòng thủ hải quân ngoài khơi xa bằng việc bồi đắp, biến 7 bãi đá trong khu vực quần đảo Trường Sa thành các cơ sở quân sự phục vụ cho hải quân. Mục đích là trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, đó sẽ là các chốt ngăn Mỹ vào Biển Đông, đặc biệt là tiếp cận với Đài Loan.
Đáp lại, Hải quân Mỹ củng cố các liên minh trong khu vực. Năm 2018, Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ (PACOM) được đổi tên thành Bộ Chỉ huy Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hải quân Mỹ vẫn “trêu ngươi” Trung Quốc bằng những chiến dịch “tự do lưu thông hàng hải” ở Biển Đông, đưa tàu tuần tra vào vùng biển Mỹ coi là của quốc tế nhưng Trung Quốc đòi chủ quyền.
Trong cuộc cạnh tranh ở châu Á này, hải quân Mỹ vẫn tiến trước hải quân Trung Quốc. Hải quân Mỹ hiện diện trên quy mô toàn cầu với các hạm đội cùng 18.000 lính triển khai ở nhiều vùng biển. Mỹ vẫn còn nheièu căn cứ quân sự lớn ở nước ngoài, với một lực lượng không quân hùng hậu có thể hỗ trợ cho tác chiến trên biển.