Trong những năm gần đây, cùng với việc Trung Quốc đẩy nhanh các hoạt động phi pháp trên Biển Đông khiến tình hình khu vực trở nên căng thẳng, nhiều nước liên quan đã, đang và sẽ tiếp tục điều hàng loạt tàu sân bay tới Biển Đông để tiến hành các hoạt động tuần tra, tập trận trong khu vực.
Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vinson của Mỹ
Mỹ đã điều những tàu sân bay hiện đại nhất tới Biển Đông
Trong năm 2018, Mỹ lần lượt điều tàu sân bay USS Carl Vinson, USS Theodore Roosevelt và USS Ronald Reagan tới tuần tra tại Biển Đông, đây đều là những siêu tàu sân bay, hiện đại bậc nhất mà Hải quân Mỹ đang sở hữu.
Tàu sân bay USS Carl Vinson (2/2018) đã tham gia hoạt động tuần tra đảm bảo tự do hàng hải, hàng không thường kỳ ở Biển Đông. USS Carl Vinson (CVN-70) là siêu tàu sân bay lớp Nimitz thứ ba của Hải quân Mỹ, đang hoạt động ở khu vực Tây Thái Bình Dương. Tàu được hạ thủy năm 1980, thực hiện chuyến đi đầu tiên năm 1983, được nạp lại nhiên liệu và đại tu giữa năm 2005 và 2009. USS Carl Vinson có lượng giãn nước 103.000 tấn, dài 333 m và rộng 77 m, đủ sức chở theo tối đa 90 máy bay các loại. Các máy bay tiêm kích trang bị trên USS Carl Vinson chủ yếu là F/A-18F Super Hornet và F/A-18C Hornet, đây là lực lượng tiến công chủ yếu của cụm tàu sân bay Mỹ, có khả năng tiến công các mục tiêu trên không, trên mặt biển, mặt đất của đối phương. Super Hornet có thể mang theo tới 8 tấn vũ khí các loại, gồm bom thông minh JDAM, Paveway, tên lửa không đối không AIM-9, AIM-120, tên lửa chống bức xạ AGM-88 Harm, tên lửa không đối đất AGM-65 Maverick, đạn tấn công ngoài tầm phòng không điểm AGM-154 JSOW, AGM-158 JASSM. Ngoài ra, máy bay còn được vũ trang một pháo M61, 6 nòng 20 mm với 412 viên đạn. Trong khi đó, Hornet có thể mang theo 6 tấn vũ khí các loại. Hornet có kinh nghiệm trận mạc rất dày dặn. Trong Chiến tranh Vùng Vịnh lần thứ nhất, 84 chiếc Hornet lần đầu được triển khai chiến đấu. Hornet đã thực hiện 4.551 phi vụ chiến đấu, bắn hạ nhiều máy bay và phá hủy mục tiêu trên mặt đất của Iraq. Ngoài tiêm kích hạm ra, liên đội có 19 máy bay trực thăng SH-60 Seahawk thực hiện tác chiến chống ngầm, chống tàu mặt nước, tiếp tế cho tàu sân bay khi hoạt động xa bờ; 5 máy bay tác chiến điện tử EA-18G Glowler (được phát triển từ mẫu F/A-18) có nhiệm vụ gây nhiễu, chế áp điện tử và tiến công các hệ thống phòng không của đối phương. Thủy thủ đoàn có thể lên đến 3,200, không kể đến không đoàn gồm có 2,480 người. USS Carl Vinson được trang bị hai lò phản ứng hạt nhân A4W, được bố trí trong các khoang riêng biệt. Chúng cung cấp năng lượng cho bốn cánh quạt, và có thể đạt tốc độ tối đa trên 30 hải lý một giờ (56 km/h) và công suất tối đa 260.000 bhp (190 MW).
Tàu sân bay USS Carl Vinson được trang bị các hệ thống vũ khí cũng như phòng thủ công nghệ cao, uy lực tiến công mạnh, tầm bắn xa, để triệt tiêu các mối đe dọa; nhất là các tên lửa chống hạm và tàu ngầm của đối phương. Các hệ thống phòng thủ gồm nhiều thiết bị cảm biến có độ nhạy cao, hoạt động gần như tự động hoàn toàn, ít khi cần sự can thiệp của con người. Hệ thống phòng thủ tầm cực gần như pháo Gatling cỡ nòng 20mm, có tốc độ bắn đến 50 phát/giây, khó có thể vũ khí nào tiếp cận được tàu sân bay mà không bị ngăn chặn quyết liệt…
Tàu sân bay USS Carl Vinson có một biên đội tàu hộ tống gồm ít nhất là 8 tàu chiến, tạo thành cụm tàu sân bay. Trong các tàu hộ tống, “hầm hố” nhất là tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường lớp Arleigh Burke và tàu tuần dương lớp Ticonderoga. Tàu khu trục Arleigh Burke là “xương sống” của hạm đội hải quân Mỹ, được trang bị hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis, có năng lực công thủ toàn diện; trong đó có cả khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo tầm cao. Tàu tuần dương Ticonderoga được trang bị tên lửa phòng không RIM-161 Standard (SM-3), kết hợp với hệ thống Aegis và radar AN/SPY-1 có khả năng tiêu diệt các mục tiêu ở cự ly đến 500km và chiều cao đến 160km. Một thành phần không thể thiếu của của cụm tàu sân bay là tàu ngầm tiến công nhanh lớp Los Angles, có nhiệm vụ trinh sát, phát hiện, tiến công các tàu ngầm đối phương ở khoảng cách xa, bảo vệ cụm tàu sân bay trước mọi nguy cơ bị tiến công bất ngờ từ trong lòng biển.
Tàu sân bay USS Theodore Roosevelt (4/2018) được Hải quân Mỹ triển khai tới Biển Đông để thực hiện hoạt động huấn luyện thường xuyên chỉ vài ngày sau khi Trung Quốc triển khai tập trận quy mô lớn tại vùng biển này với sự tham gia của khoảng 40 chiến hạm. USS Theodore Roosevelt là siêu tàu sân bay lớp Nimitz thứ tư của Hải quân Mỹ, ra mắt vào năm 1984 và được giao cho Hải quân vào năm 1986. Tàu được trang bị một hệ thống nhà radar 010 nặng 66 tấn, một trung tâm thông tin liên lạc và các thiết bị điện tử khác. USS Theodore Roosevelt được coi là tàu sân bay hiện đại và lớn nhất của Mỹ. Tàu có chiều dài hơn 320 m, cao 76,8 m và rộng 40,8 m, boong tàu rộng khoảng 18.000 m2, tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân. Tàu sân bay USS Theodore Roosevelt được coi là biểu tượng sức mạnh của hải quân Mỹ, với 4 đường băng cùng 4 máy phóng phi cơ. Vận tốc của tàu có thể lên tới 64,8 km/h. Tàu có khả năng mang theo 90 phi cơ các loại và hơn 5.000 binh sĩ.
Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt bao gồm tàu tuần dương tên lửa hành trình USS Bunker Hill và 3 tàu khu trực tên lửa dẫn đường USS Halsey, USS Preble và USS Sampson.
Tàu sân bay USS Ronald Reagan (29/5) rời khỏi căn cứ Yokouka, bắt đầu sứ mệnh tuần tra Biển Đông cùng tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin, tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường USS Antietam và USS Chancellorsville.USS Ronald Reagan là một siêu hàng không mẫu hạm thuộc lớp Tàu sân bay lớp Nimitz chạy bằng Lò phản ứng hạt nhân năng lượng. Nó là chiến hạm thứ 9 của lớp Nimitz được đóng và biên chế chính thức cho Hải quân Mỹ vào năm 2003. USS Ronald Reagan là một phần của Nhóm tác chiến tàu sân bay 9 (CSG-9) của Hải quân Mỹ và được điều hành bởi Tư lệnh Không quân Hải quân Thái Bình Dương. Tàu có trọng tải 97.000 tấn, dài 333 m, thủy thủ đoàn khoảng 5.000 người và khoảng 90 chiến đấu cơ F-18. Siêu tàu sân bay này thuộc biên chế Hạm đội 7, đơn vị phụ trách khu vực Ấn Độ Dương – châu Á – Thái Bình Dương.
Tàu sân bay USS Ronald Reagan cùng biên đội tàu hộ tống gồm tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Milius và tàu tuần dương USS Antietam.
Trung Quốc cũng tích cực triển khai tàu sân bay tập trận ở Biển Đông
Tính đến nay, Trung Quốc mới tham gia vào hàng ngũ những nước sở hữu tàu sân bay trên thế giới. Bắc Kinh hiện có tàu sân bay Liêu Ninh mới đi vào hoạt động và đang chạy thử tàu sân bay nội địa đầu tiên Type 001A. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng tỏ vẻ không kém cạnh các nước, khi tích cực triển khai tàu sân bay Liêu Ninh tiến hành các hoạt động tập trận ở Biển Đông và eo biển Đài Loan.
Tàu sân bay Liêu Ninh là chiếc tàu sân bay đầu tiên của Hải quân Trung Quốc. Nguyên bản của tàu này do Liên Xô đóng cho Hải quân Liên Xô với tên ban đầu là Varyag, sau đó được Trung Quốc mua và hoàn thiện. Liêu Ninh có chiều dài khoảng 304,5 m, rộng 37 m. Lượng giãn nước là 58.500 tấn và có thể di chuyển với tốc độ 37 hải lý/h. Hệ thống vũ khí đáng chú ý của Liêu Ninh là Type 1030 CIWS và tên lửa FL-3000N. Theo thiết kế, nó có thể được trang bị 8 súng phòng không AK-630 AA, 8 CADS-N-1 Kashtan CIWS, 12 tên lửa hải đối hải P-700 Granit SSM, 18 bệ phóng tên lửa hải đối không 3K95 Kinzhal SAM VLS và hệ thống pháo phản lực chống ngầm RBU-12000 UDAV-1 ASW. Cũng theo thiết kế, nó có thể mang 26 máy bay và 24 trực thăng.
Nhóm tàu chiến tàu sân bay Liêu Ninh gồm tàu hộ vệ tên lửa lớp Type-054A, tàu khu trục lớp Type-052C/D, tàu khu trục hạng nặng Type-055, tàu hộ vệ hạng nhẹ Type-056, tàu ngầm và tàu tiếp vận, hậu cần. Type-054A là một trong những lớp tàu mặt nước chủ lực của Trung Quốc với lượng giãn nước 4.000 tấn. Vũ khí chủ đạo của Type-054A là 32 bệ phóng VLS cho tên lửa phòng không tầm trung HQ-16 và 8 tên lửa chống hạm C-803. Phiên bản HQ-16 ban đầu có tầm bắn 40 km, nhưng tầm bắn của các biến thể mới nhất đã đạt đến mức 70 km. Type-052C/D được đặt biệt danh là tàu khu trục “Aegis Trung Quốc” do có nhiều điểm tương đồng với các khu trục hạm lớp Arleigh Burke trong biên chế hải quân Mỹ. Mỗi chiếc được trang bị cụm 64 ống phóng VLS, có thể sử dụng tên lửa phòng không tầm xa HHQ-9 với tầm bắn tối đa 200 km. Đây sẽ là tàu phòng không chủ lực trong mọi đội hình tác chiến của hải quân Trung Quốc. Tàu khu trục hạng nặng Type-055 được trang bị 112 bệ VLS dành cho tên lửa phòng không HHQ-9, tên lửa diệt hạm YJ-18 và tên lửa hành trình CJ-10. Nó sử dụng pháo chính H/PJ-38 cỡ nòng 130 mm, nhưng có khả năng được lắp pháo điện từ trong tương lai. Tàu hộ vệ hạng nhẹ Type-056 cũng sở hữu khả năng chống ngầm tương tự lớp Type-054A, giúp bảo đảm an toàn cho nhóm tàu sân bay Trung Quốc khỏi tàu ngầm tấn công của đối phương.
Tàu sân bay Type 001A là tàu sân bay nội địa đầu tiên do Trung Quốc tự sản xuất, được hạ thủy vào năm 2017. Tuy Type 001A chưa biên chế chính thức cho Hải quân Trung Quốc, song nó cũng đã được đưa vào chạy thử ở Biển Đông trong năm 2018. Về cơ bản Type 001A có thiết kế tương tự tàu Liêu Ninh, song nó có một số điểm cải tiến hơn như tăng khả năng lưu trữ cho đạn dược và nhiên liệu, cho phép nó mang theo nhiều máy bay hơn so với Liêu Ninh (ước tính khoảng từ 30 đến 40 máy bay tải trọng từ 50.000 – 70.000 tải, sử dụng động cơ đốt trong.
Nhật Bản cũng điều tàu sân bay trực thăng tuần tra Biển Đông
Để phối hợp với Mỹ và các nước đồng minh trong việc tuần tra, đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông, Nhật Bản cũng tích cực điều tàu chiến, tàu sân bay tham gia các hoạt động tuần tra với các nước.
Tàu sân bay trực thăng JDS Kaga (DDH-184) thuộc lớp Izumo (9-10/2018) đã tham gia hoạt động tuần tra từ Biển Đông đến Ấn Độ Dương. Tàu chiến lớp Izumo là tàu sân bay trực thăng, nhưng lại hoạt động như một tàu sân bay thực thụ. JDS Kaga lớp tàu chiến lớn nhất được Nhật chế tạo sau Thế chiến II. Tàu dài 248 m, rộng 38 m, vận tốc tối đa đạt 56km/h, thủy thủ trên tàu gồm 500 người và có lượng giãn nước tối đa 27.000 tấn, lớn hơn các loại tàu sân bay hạng nhẹ của châu Âu, chỉ thua kém tàu sân bay cỡ lớn của Mỹ, Nga và Pháp. Tàu có thể chở 14 trực thăng được thiết kế để chống các loại tàu ngầm hoặc ngư lôi, và khi yêu cầu cần kíp nó có thể mang tới 28 chiếc trực thăng, hoặc với vài chuyển đổi nó còn có thể mang tiêm kích tàng hình F-35B trên hạm. Tàu lớp Izumo có thể mang các trực thăng tác chiến chống ngầm SH-60K Seahawk và trực thăng MCH-101 rà phá thủy lôi cải tiến. chiến hạm này còn được thiết kế để trong trường hợp cần huy động sẽ mang theo tối đa 7 chiếc SH-60K và 7 chiếc MCH-101. Trực thăng trên tàu có nhiệm vụ chính như chống tàu ngầm, chống thuỷ chiến, giám sát, cảnh giới và vận chuyển cứu nạn. Đáng chú ý, Izumo có boong tàu lớn và 5 bàn cất- hạ cánh nên có khả năng cất và hạ cánh đồng thời 5 máy bay một lúc và chỉ cần một vài sửa đổi cần thiết tàu chiến lớp Izumo có khả năng triển khai tới 15 máy bay tàng hình F-35B. Việc mang được tới 15 chiếc F-35B sẽ khiến tàu chiến lớp Izumo “vượt mặt” tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc khi vừa có thể tác chiến giống tàu sân bay thực sự lại có thể làm nhiệm vụ của tàu đổ bộ tấn công. Với năng lực đó, chiến hạm lớp Izumo sẽ tăng cường khả năng tấn công mặt đất và kiểm soát không phận trên biển, đồng thời thể hiện vai trò cực kỳ quan trọng trong tác chiến đổ bộ quy mô lớn.
Hệ thống vũ khí trên tàu Izumo được trang bị tên lửa RIM-16, pháo bắn nhanh Phalanx, ngư lôi Mark 46…
Anh và Pháp đưa ra cam kết sẽ điều tàu sân bay tuần tra ở Biển Đông
Trong bối cảnh Mỹ đẩy mạnh hoạt động tuần tra ở Biển Đông, Anh và Pháp đã, đang và sẽ tích cực phối hợp với Mỹ nhằm đảm bảo lợi ích của mình ở Biển Đông. Trong năm 2018, giới chức quốc phòng Anh và Pháp đều đã đưa ra cam kết sẽ điều tàu sân bay của minh tham gia các hoạt động tuần tra ở Biển Đông.
Tầu sân bay Charles de Gaulle của Pháp: Charles de Gaulle là tàu sân bay hạt nhân duy nhất của Pháp. Charles de Gaulle là chiếc PAN (Porte-Aéronefs Nucléaire) đầu tiên, dài 261,5m và rộng 64,36m. Trên tàu có 2 máy phóng thủy lực C-13, tương tự như tàu sân bay lớp Nimitz của Mỹ. Charles de Gaulle có thể vận hành tổng cộng 40 máy bay. Năm 2013, theo tài liệu Combat Fleets of the World, lực lượng tiêm kích hạm trên tàu Charles de Gaulle gồm 10-14 máy bay chiến đấu Rafale M, 12-16 máy bay tiêm kích tấn công Super Étendards, 2-3 máy bay cảnh báo sớm E-2C Hawkeye, 2 trực thăng vận tải và 2 trực thăng tìm kiếm-cứu hộ/liên lạc Panther/Dauphin. Lượng giãn nước đầy tải của Charles de Gaulle là 40.600 tấn, thủy thủ đoàn 1.350 người, thêm 550 nhân sự trực thuộc không đoàn tiêm kích hạm. Con tàu còn hoạt động như soái hạm của Hải quân Pháp và với vai trò này, nó có thể chở thêm 50 nhân viên nữa. Tàu được trang bị 2 lò phản ứng hạt nhân K15, động cơ đẩy tương tự như trên 4 tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo của Pháp, điều này cho phép nó đạt vận tốc tối đa lên tới 27 hải lý/giờ.
Để phòng vệ, tàu de Gaulle có 32 tên lửa Aster 15 với sức mạnh tương tự như tên lửa Evolved Sea Sparrow của Mỹ và được phóng từ các ống phóng thẳng đứng. Ngoài ra, tàu còn có 4 hệ thống phòng thủ tầm gần Sadral và cuối cùng là 8 pháo F-2 20mm do tập đoàn GIAT (nay là Nexter Systems) sản xuất để đối phó với mối đe dọa từ các tàu mặt nước cỡ nhỏ.
Tàu sân bay HMS Queen Elizabeth của Anh: HMS Queen Elizabeth mới hạ thủy năm 2017, có lượng giãn nước 65.000 tấn, dài 280m. Tàu sử dụng 4 động cơ diesel, tổng công suất 48.000 mã lực, giúp đạt tốc độ tối đa 46 km/giờ và tầm hoạt động 19.000km. Được thiết kế đúng theo triết lý tàu sân bay, siêu tàu sân bay mới của Anh có thể mang theo tối đa 50 máy bay, với khả năng mở rộng lên thành 70 máy bay. HMS Queen Elizabeth được trang bị 36 chiến đấu cơ F-35B Lightning, 9 trực thăng săn ngầm Merlin và 4 máy bay cảnh báo sớm.
Tàu chỉ được trang bị năng lực phòng thủ hạn chế với 3 tổ hợp phòng thủ Phalanx CIWS. 4 súng máy 30mm và nhiều súng máy hạng nặng để đối phó với các mối đe dọa ở cự ly gần.
Kết luận:
Trong năm 2018, các nước lớn trong khu vực và trên thế giới có lợi ích ở Biển Đông liên tục điều tàu sân bay tham gia tập trận, tuần tra trong khu vực cho thấy mức độ quan tâm và vị thế quan trọng của Biển Đông. Theo diễn biến trên, trong năm 2019, Biển Đông sẽ tiếp tục trở thành vùng biển có lượng tàu sân bay hiện diện đông đảo và rầm rộ. Ngoài Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc, hai đồng minh quan trọng của Mỹ là Anh và Pháp cũng sẽ cử đại diện của mình tham gia hoạt động tuần tra, tập trận ở Biển Đông.