Từ 1-12/4, Mỹ và Philippines đã bắt đầu cuộc tập trận thường niên quy mô lớn “Vai kề vai” (Balikatan), trong đó có cuộc tập trận hải quân ngoài khơi bờ biển đảo Luzon đối diện với khu vực Biển Đông.
Tàu đổ bộ hạng nặng của Philippines mới mua của Australia lần đầu tiên tham gia cuộc tập trận “Vai kề vai” với Mỹ
Bộ Quốc phòng Philippines cho biết, khoảng 8.000 quân tham gia cuộc tập trận trên. Trong đó có 4.000 binh sĩ Philippines, 3.500 lính Mỹ cùng với 50 lính Australia và quan sát viên từ 7 quốc gia khác. Tương tự như năm ngoái, cuộc tập trận sẽ diễn ra chủ yếu ở khu vực phía Bắc của Philippines, tại nhiều khu vực thuộc các tỉnh Pampanga, Tarlac và Zambales.
Trung tướng Gilbert Gapay, chỉ huy cuộc tập trận bên phía Philippines cho biết: “Năm nay, các hoạt động của Balikatan sẽ tập trung vào việc giải quyết các quan ngại an ninh truyền thống và phi truyền thống”, đồng thời nhấn mạnh các hoạt động sẽ bao gồm lên kế hoạch và huấn luyện giả định, huấn luyện tác chiến và các hoạt động dân sự. Trong khi đó, Chuẩn tướng Chris McPhillips, chỉ huy cuộc tập trận bên phía Mỹ cho biết cuộc tập trận sẽ có sự tham gia của máy bay chiến đấu F-35B, F-18 và máy bay cất cánh thẳng đứng V-22 cùng nhiều loại máy bay khác.
Phát biểu họp báo trước thềm cuộc tập trận, Trung tướng Gilbert Gapay cho biết: “Cuộc tập trận không nhằm trực tiếp vào bất kỳ mối đe dọa hay quan ngại an ninh hiện hữu nào. Đây là cuộc tập trận bao quát nhằm tăng cường khả năng phối hợp lẫn nhau giữa các lực lượng Philippines và Mỹ”.
Giới chuyên gia nhận định, cuộc tập trận thường niên này nhằm chuẩn bị cho binh sĩ trước các cuộc khủng hoảng ở khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương, tập trung vào an ninh biển – một mối lo ngại đang tăng lên khi Trung Quốc đang cố gắng chiếm quyền thống trị trên các tuyến đường thủy chiến lược. Đây cũng là lần đầu tiên tàu USS Wasp và các máy bay chiến đấu F-35B của Thủy quân lục chiến Mỹ tham gia vào cuộc tập trận Balikatan. Phía Mỹ cho rằng con tàu này xuất hiện cùng với các chiến đấu cơ “thể hiện sự gia tăng về khả năng quân sự nhằm thực hiện cam kết về một khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương tự do và cởi mở”.
Đây là cuộc tập trận chung lần thứ ba của quân đội hai nước kể từ khi Tổng thống Rodrigo Duterte lên cầm quyền với chủ trương đặt những mâu thuẫn cố hữu với Bắc Kinh về chủ quyền lãnh hải sang một bên để thu hút đầu tư và gia tăng trao đổi thương mại với Trung Quốc. Cuộc thao diễn quân sự 12 diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc liên tục điều tàu dân quân biển bao vây trái phép quanh khu vực đảo Thị Tứ, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, song hiện đang bị Philippines chiếm đóng trái phép.
Người tiền nhiệm của Tổng thống Duterte, ông Benigno Aquino trước đây sử dụng các cuộc thao dượt quân sự chung này để tăng cường khả năng của quân đội ông nhằm răn đe Trung Quốc, nước tuyên bố chủ quyền gần như cả Biển Đông. Nhưng ông Duterte sau khi đắc cử tổng thống năm 2016, đã hướng mục tiêu của các cuột thao diễn quân sự chung với Mỹ vào những vấn đề trong nước. Cuộc tận trận Balikatan năm 2018 tập trung chủ yếu vào việc tăng cường khả năng tương tác trong cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố, hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai, với sự tham gia của khoảng 8.000 sĩ quan quân sự Mỹ và Philippines, cùng các nhóm binh lính đến từ Nhật Bản và Australia.
Balikatan (Vai kề vai) là cuộc tập trận thường niên diễn ra thường niên giữa Mỹ và Philippines nhằm tăng cường hợp tác quân sự song phương dựa theo Hiệp ước Phòng thủ chung ký cách đây gần 70 năm giữa hai nước. Năm nay, cùng với Mỹ và Philippines, các lực lượng đa quốc gia từ Australia và Nhật Bản sẽ tham gia toàn bộ sự kiện huấn luyện chính.
Trước đây, mỗi khi Mỹ và Philippines tổ chức tập trận “Vai kề vai”, Trung Quốc thường thể hiện thái độ khó chịu và đưa ra những tuyên bố khiêu khích. Truyền thông nhà nước Trung Quốc thường lớn tiếng cảnh báo “người ngoài” không can thiệp tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông và cho rằng các bài tập trận cho thấy nỗ lực gần đây của Manila khi lôi kéo người ngoài vào tranh chấp khu vực”. Tân Hoa xã từng có bài viết chỉ trích cuộc tập trận, cho rằng “những kẻ khởi xướng sẽ hứng đòn gậy ông đập lưng ông trước sự khiêu khích mang tính hăm dọa và không đúng lúc” như vậy. Theo Tân Hoa xã, “là một quốc gia lớn với những lợi ích sống còn ở châu Á, trước hết Mỹ cần làm rõ mục tiêu của chiến lược xoay trục sang châu Á – Thái Bình Dương. Chiến lược này cho tới nay không có gì khác ngoài sự vô nguyên tắc và mâu thuẫn giữa những hành động gây hoang mang dư luận và lời nói yêu chuộng hòa bình”.