Lực lượng tuần duyên của Mỹ và Philippines (15/5) tiến hành cuộc tập trận chung tại vùng biển gần bãi cạn Scarborough, khu vực tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc trên Biển Đông.
Tàu tuần duyên Bertholf của lực lượng tuần duyên Mỹ
Theo đài NHK của Nhật Bản, cuộc tập trận diễn ra vào ngày 15/5 ở khu vực gần bãi cạn Scarborough, phía Tây đảo Luzon. Đây là cuộc tập trận chung đầu tiên giữa Mỹ và Philippines ở gần bãi cạn này. Các quan chức Philippines cho biết, 3 tàu, gồm tàu tuần duyên Bertholf của lực lượng tuần duyên Mỹ và tàu tìm kiếm cứu hộ của lực lượng tuần duyên Philippines, đã tham gia cuộc tập trận mô phỏng chiến dịch tìm kiếm và cứu hộ sau khi một tàu chở khách bị chìm.
Phó Đô đốc Linda Fagan, chỉ huy chiến dịch tuần duyên Mỹ tại châu Á – Thái Bình Dương cho biết, cuộc tập trận này mở ra cho chúng tôi cơ hội tuyệt vời để chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm giữa hai nước. Theo Phó Đô đốc Fagan, “Tuần duyên Mỹ tự hào được phối hợp với các đối tác Thái Bình Dương của chúng tôi. Chúng ta cùng nhau nâng cao năng lực, tăng cường quản trị và an ninh biển, đồng thời thúc đẩy chủ quyền”.
Theo Hạm trưởng John Driscoll, chỉ huy tàu Bertholf, cuộc tập trận đã cho thấy mối quan hệ đặc biệt giữa Mỹ và Philippines. Hai nước có thể phối hợp với nhau để “đảm bảo rằng các vùng biển luôn mở và tự do, tôn trọng luật pháp quốc tế và quy tắc hành xử trên biển, nơi các ngư dân có thể an toàn duy trì sinh kế, dù cho họ ở trên tàu chở hàng hay tàu cá”.
Giới phân tích nhận định việc tàu Bertholf, một trong những tàu hiện đại nhất của tuần duyên Mỹ, tham gia tập trận với Philippines đã cho thấy vai trò to lớn hơn của lực lượng tuần duyên Mỹ tại Biển Đông.
Trong khi đó, một quan chức Philippines cho biết hai tàu tuần duyên Trung Quốc đã theo dõi cuộc tập trận của Mỹ và Philippines. Nguồn tin nói rằng một trong số hai tàu Trung Quốc chỉ cách tàu Philippines 5 km, song không có bất kỳ động thái nào cản trở cuộc tập trận.
Trước đó, Mỹ và Philippines đã điều khoảng 8.000 quân tham gia cuộc tập trận thường niên “Vai kề vai” lần thứ 35 giữa hai nước. Trong đó có 4.000 binh sĩ Philippines, 3.500 lính Mỹ cùng với 50 lính Australia và quan sát viên từ 7 quốc gia khác. Tham gia cuộc tập trận, Mỹ điều tàu đổ bộ USS Wasp mang theo máy bay chiến đấu F-35B, F-18 và máy bay cất cánh thẳng đứng V-22 cùng nhiều loại máy bay khác. Tương tự như năm ngoái, cuộc tập trận sẽ diễn ra chủ yếu ở khu vực phía Bắc của Philippines, tại nhiều khu vực thuộc các tỉnh Pampanga, Tarlac và Zambales. Tại cuộc tập trên, Mỹ và Philippines đã tiến hành thao diễn giải quyết các quan ngại an ninh truyền thống và phi truyền thống như huấn luyện đánh chiếm đảo, bảo vệ sân bay, bắn đạn thật… nhằm tăng cường khả năng phối hợp lẫn nhau giữa các lực lượng Philippines và Mỹ.
Giới chuyên gia và học giả nhận định, việc Mỹ và Philippines liên tục tiến hành tập trận chung ở Biển Đông nhằm khẳng định quan hệ đồng minh thân cận và Mỹ sẽ bảo vệ Philippines trước các cuộc tấn công của Trung Quốc; đồng thời tăng cường hợp tác quân sự song phương dựa theo Hiệp ước Phòng thủ chung ký cách đây gần 70 năm giữa hai nước. Theo Hiệp ước trên, Mỹ có trách nhiệm và nghĩa vụ đảm bảo an ninh, an toàn đối với hòa bình, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của Philippines. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo (1/3) trong phát biểu tại cuộc họp báo chung với người đồng cấp Philippines Teodoro Locsin ở Manila đã tuyên bố “Bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào lực lượng, máy bay hoặc tàu công vụ của Philippines ở Biển Đông sẽ kích hoạt trách nhiệm phòng thủ chung theo Điều 4 của Hiệp ước phòng thủ chung giữa hai nước”. Đây là lần đầu tiên một quan chức Mỹ công khai ý định của Washington về việc bảo vệ Philippines ở Biển Đông. Đáp lại, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin (16/4) tuyên bố Philippines có thể quay sang nhờ cậy Mỹ, đồng minh quân sự duy nhất của mình, nếu xảy ra một “hành động xâm lược rõ rệt” ở Biển Đông. Trước đó, ông Teodoro Locsin (8/4) khẳng định Mỹ sẽ là đồng minh quân sự duy nhất của nước này và “chúng ta không cần thêm ai khác”.
Không những vậy, cuộc tập trận giữa Mỹ và Philippines cũng nhằm răn đe, cảnh cáo các hoạt động phi pháp của Trung Quốc ở bãi cạn Sacrborough nói riêng và trên Biển Đông nói chung; đồng thời nhằm “nhắc nhở” Trung Quốc chớ có liều lĩnh khiêu khích giới hạn đỏ của Mỹ và Philippines.
Ngoài ra, cuộc tập trận giữa Mỹ và Philippines diễn ra ở gần bãi cạn Scarborough là nhằm tái khẳng định chủ quyền của Philippines đối với bãi cạn Scarborough. Bãi cạn thực chất là một đảo san hô vòng gồm nhiều đá ngầm và đá nổi, nằm giữa bãi Macclesfield và đảo Luzon của Philippines ở Biển Đông. Bãi này cách vịnh Subic 123 hải lý (198 km) và đảo Luzon 137 hải lý (220 km) về phía Tây và cách lãnh thổ Trung Quốc hơn 800 km. Bãi cạn được tạo thành từ một chuỗi rạn san hô và đá có hình tam giác với chu vi 55 km và tổng diện tích (gồm cả vùng nước cạn) là 150 km2. Phá nước nông có diện tích 130 km2 và độ sâu 15 m. Bãi cạn nhô lên từ đồng bằng biển thẳm sâu 3.500 m. Một vài hòn đá, trong đó có hòn mà Trung Quốc gọi là Nam nham, cao từ 0,5 đến 3 m; nhiều rạn đá ngầm chìm dưới nước khi thủy triều lên. Gần cửa vào của phá nước có một phế tích của tháp sắt cao 8,3 m do Hải quân Philippines dựng lên vào năm 1965. Philippines khẳng định bãi cạn nằm gọn trong vùng đặc quyền kinh tế rộng 200 hải lý của nước này, theo Công ước về Luật Biển của Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc lại cho rằng đây là một phần lãnh thổ của nước này, ít nhất là từ thế kỷ XIII, và họ còn đưa ra các bản đồ cổ làm bằng chứng. Hiện Trung Quốc giành quyền kiểm soát thực thể này từ Philippines hồi năm 2012. Bãi cạn Scarborough là một phần trong vụ kiện do Philippines khởi xướng tại tòa trọng tài thường trực quốc tế ở La Hay (Hà Lan) chống lại yêu sách “đường chín đoạn” phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông. Trong phán quyết hồi tháng 7/2016, tòa trọng tài đã chính thức bác bỏ yêu sách này, song Bắc Kinh đến nay vẫn lớn tiếng phủ nhận và ngang nhiên không tuân thủ bất kỳ kết luận nào của tòa.