Từ lâu mối quan hệ giữa Huawei với Mỹ đã không tốt đẹp do những cáo buộc về quan hệ giữa Huawei với chính phủ Trung Quốc, làm ăn với Iran… Liệu động thái mới đây của Washington là ‘gom tội xử 1 lần’?
Tập đoàn Huawei của Trung Quốc đã trải qua mối quan hệ “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” với Mỹ trong 1 thập niên qua và đỉnh điểm là việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump tuần trước cấm các công ty công nghệ Mỹ làm ăn với đối tác cách nửa vòng trái đất này.
Dù Mỹ từ lâu đã nghi ngờ Huawei dính líu tới các hoạt động phi pháp như gián điệp, hiện không rõ Huawei đã làm bất cứ chuyện gì cụ thể gần đây để trở thành tâm điểm gây lo ngại như vậy.
Lệnh cấm được đưa ra rõ ràng gây sự ngạc nhiên cho giới quan sát. Ngày 21-5 (giờ Mỹ), chính quyền ông Trump cho biết tạm thời sẽ giảm một ít các giới hạn nhằm vào Huawei. Đối với Huawei và hầu hết công ty Mỹ, lệnh cấm vẫn đứng sừng sững đó như Vạn Lý Trường Thành.
Vậy Huawei đã làm gì để bị dồn vào đường cùng như hiện nay?
Át chủ bài trong thương chiến Mỹ – Trung
Mỹ và Trung Quốc đã dính vào chiến tranh thương mại trong hơn 1 năm qua và Huawei bị kẹt giữa cuộc chiến không có lối thoát này.
Theo Đài CNN, giữa bối cảnh đó, Huawei đã trở thành một con bài mặc cả quan trọng. Đó là một công ty viễn thông khổng lồ của Trung Quốc đầy tham vọng trở thành nhà sản xuất smartphone số 1 thế giới và là một trong số ít công ty sản xuất thiết bị mạng 5G cho các công ty mạng không dây.
Huawei công bố đã đạt doanh thu kỷ lục 105 tỉ USD trong năm 2018, hơn cả IBM của Mỹ.
Ý định sử dụng Huawei như làm con bài mặc cả từng được Tổng thống Trump để ngỏ trong các phát biểu liên quan tới cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc.
Quan hệ với chính phủ Trung Quốc
Năm 2012, sau cuộc điều tra kéo dài 1 năm, Ủy ban tình báo Hạ viện Mỹ đã công bố báo cáo cho thấy Huawei đặt ra mối đe dọa an ninh cho Mỹ.
Báo cáo kết luận Huawei và công ty viễn thông ZTE của Trung Quốc đã hành động thay mặt chính phủ Trung Quốc, và do đó không nên được phép vận hành các hạ tầng quan trọng vốn kiểm soát mạng không dây của Mỹ.
Một cửa hàng Huawei tại Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 16-5-2019 – Ảnh: REUTERS
Phía Huawei tuyên bố họ hoạt động độc lập với chính phủ Trung Quốc. Tuy nhiên, từ lâu Mỹ đã hoài nghi Huawei tiến hành hoạt động gián điệp nhằm vào mạng lưới của Mỹ có sử dụng công nghệ của Huawei, dù công ty này liên tục bác bỏ cáo buộc gián điệp.
Trước mối lo ngại này, chính quyền ông Trump còn yêu cầu các đồng minh của Washington dừng mua thiết bị viễn thông từ Huawei.
Quan hệ với Iran
Chính quyền ông Trump đã nộp một loạt cáo buộc hình sự nhằm vào Huawei vào đầu năm nay, theo đó tuyên bố công ty này đã âm mưu vi phạm các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran.
Nằm một phần trong vụ việc này, Canada đã bắt giữ giám đốc tài chính Huawei, bà Mạnh Vãn Chu (Meng Wan Zhou). Hiện “công chúa” Huawei đối mặt với khả năng bị dẫn độ sang Mỹ.
Tập đoàn Huawei bị cáo buộc đã lừa gạt các tổ chức tài chính và chính phủ Mỹ về hoạt động làm ăn ở Iran.
Trong số các cáo buộc đưa ra, Mỹ còn tuyên bố nhà sáng lập Huawei, ông Nhậm Chính Phi (Ren Zheng Fei), đã nối dối Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) hồi năm 2007 rằng Huawei không vi phạm luật xuất khẩu của Mỹ và Huawei cũng không làm ăn trực tiếp với bất kỳ công ty Iran nào.
Cáo buộc đánh cắp tài sản trí tuệ
Chính quyền ông Trump còn kiện Huawei với cáo buộc đánh cắp các bí mật thương mại từ nhà mạng T-Mobile của Mỹ.
Trong bản cáo trạng, các công tố viên Mỹ cho biết nhiều năm liền, Huawei đã tìm cách đánh cắp thông tin về thiết kế của một robot có tên “Tappy” do tập đoàn T-Mobile chế tạo vào năm 2006.
Huawei cung cấp điện thoại cho T-Mobile và được cho đã tiếp cận một số thông tin về Tappy nhờ vào mối quan hệ đó.
Công tố viên Mỹ cáo buộc Huawei đã yêu cầu nhân viên của T-mobile gửi ảnh chụp ảnh robot này từ nhiều góc độ, số sê-ri của từng bộ phận và nhiều thông tin khác.
Cuộc đua công nghệ tương lai
Theo Đài CNN, công nghệ của Huawei vốn cần thiết đối với tương lai của 5G, một công nghệ mà Mỹ có tham vọng thống trị.
Huawei được xem là nhà lãnh đạo về 5G, cung cấp công nghệ hỗ trợ việc triển khai 5G của các mạng không dây.
Những đối thủ đủ sức cạnh tranh với Huawei là Nokia và Ericsson. Tuy nhiên, Huawei là một công ty lớn hơn nhiều, với khả năng cung cấp công nghệ này nhanh và rẻ hơn.
Mỹ mong muốn các công ty viễn thông của nước này đi đầu về công nghệ mới. 5G có thể mở ra làn sóng công nghệ kế tiếp giúp thay đổi nền kinh tế, bao gồm các xe tự lái.
Tương lai nào cho Huawei?
Bất chấp những động thái mạnh tay gần đây của Mỹ nhắm vào Huawei, gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc vẫn có thể nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm.
Tháng 4-2018, Bộ Thương mại Mỹ cho biết tập đoàn ZTE của Trung Quốc đã nói dối các quan chức Mỹ về việc trừng phạt những nhân viên vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ nhằm vào Triều Tiên và Iran.
Mỹ đã cấm các công ty nước này bán linh kiện cho ZTE, khiến tập đoàn này không thể mua chip và các thành phần khác từ những nhà cung cấp quan trọng của Mỹ.
Tuy nhiên, một tháng sau đó, ông Trump cho biết sẽ thảo luận riêng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhằm đưa ZTE “trở lại hoạt động kinh doanh nhanh chóng”.
Tổng thống Trump nói rằng biện pháp trừng phạt của Mỹ đã ảnh hưởng tới việc làm của nhiều người Trung Quốc. Tháng 7 cùng năm, chính quyền Mỹ đã dỡ bỏ lệnh trừng phạt sau khi ZTE ký thỏa thuận với phía Mỹ.
Nếu chính quyền ông Trump đang sử dụng Huawei – một công ty vốn lớn hơn nhiều so với ZTE – để làm con bài mặc cả tương tự trong thương chiến với Trung Quốc, Washington có thể đòi hỏi những nhượng bộ về chính trị từ Trung Quốc để đỏi lấy việc “giải cứu” Huawei.