Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan (1/6) chỉ trích hành động quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông, đồng thời cáo buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm cho hàng loạt hoạt động gây bất ổn tại châu Á.
Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan
Theo ông Patrick Shanahan, việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông với đường băng dài và tên lửa đất đối không là “quá đáng” và “quá mức cần thiết”; nhấn mạnh có lẽ mối đe dọa lâu dài nghiêm trọng nhất đối với lợi ích sống còn của các quốc gia trong khu vực đến từ các nhân vật tìm cách phá hoại, thay vì tuân thủ, trật tự quốc tế dựa trên luật lệ; nhận định nếu xu thế ứng xử hiện nay của một số nước vẫn tiếp tục, “các thực thể nhân tạo trên vùng (biển) quốc tế sẽ trở thành trạm thu phí” và “chủ quyền quốc gia sẽ nằm trong sự kiểm soát của kẻ mạnh”.
Cũng theo quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan, cách hành xử làm xói mòn chủ quyền các quốc gia và reo rắc sự mất lòng tin của Trung Quốc phải chấm dứt. Cho tới lúc đó, Mỹ kiên quyết chống lại tầm nhìn hẹp hòi và đơn phương về tương lai (của Trung Quốc). Mỹ đứng về phía ủng hộ một trật tự tự do và mở, sẽ có lợi cho tất cả các bên, bao gồm cả Trung Quốc. Ấn Độ – Thái Bình Dương là khu vực ưu tiên của Mỹ. Mỹ luôn hiện diện ở đây và đầu tư vào khu vực. Ông Shanahan nhắc lại là Bộ Quốc Phòng Mỹ dự trù ngân sách 104 tỷ đô la cho nghiên cứu và phát triển quân sự. Lầu Năm Góc còn “đầu tư nhiều hơn nữa trong 5 năm tới cho các chương trình chủ chốt để Ấn Độ – Thái Bình Dương là khu vực ổn định chắc chắn”.
Bên cạnh những chỉ trích dành cho Bắc Kinh, Quyền bộ trưởng Shanahan cũng nhắc tới các hợp tác như trao đổi quốc phòng, chống cướp biển và nỗ lực chung nhằm giảm các nguy cơ xuất phát từ tham vọng quân sự của Triều Tiên. Quan chức Quốc phòng Mỹ cũng kêu gọi các nước trong khu vực tăng cường đầu tư cho quốc phòng, đồng thời nhấn mạnh cam kết an ninh của Mỹ dành cho khu vực. Theo ông Shanahan , Mỹ cần các nước đầu tư để có thể kiểm soát tốt đối với chủ quyền của mình, cũng như khả năng thực thi các các lựa chọn thuộc về chủ quyền của các nước.
Về cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, quyền Bộ trưởng Shanahan khẳng định các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ – Trung đang có tiến triển; cho rằng niềm tin trong quan hệ Mỹ-Trung Quốc có thể được xây dựng dựa trên việc hợp tác giữa các vấn đề mà hai bên quan tâm, bao gồm cấm vận Triều Tiên. Tuy nhiên, ông Shanahan cũng cho biết Huawei có mối quan hệ quá gần gũi với Chính phủ. Hoạt động thương mại của tập đoàn có liên quan mật thiết đến quân sự. Đó là lý do Mỹ không thể tin tưởng vào mạng 5G của Huawei.
Phát biểu của quyền Bộ trưởng Shanahan được đưa ra trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh đang leo thang cuộc chiến tranh thương mại, cũng như đối đầu gay gắt trong một loạt vấn đề như Biển Đông và Đài Loan. Lần đầu tiên sau nhiều năm, cả Mỹ và Trung Quốc cử quan chức cấp Bộ trưởng Quốc phòng đến diễn đàn Đối thoại Shangri-La.
Đáp trả chỉ trích của quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tuyên bố Bắc Kinh sẽ chiến đấu đến cùng để bảo vệ các lợi ích quốc gia bao gồm kinh tế giữa lúc cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung chưa có hồi kết. Theo ông Ngụy Phượng Hòa, Trung Quốc “chưa bao giờ kích động chiến tranh hay xung đột, chiếm đất đai hoặc xâm lược một quốc gia khác”, khẳng định “Trung Quốc chưa bao giờ làm mồi nhử cho người khác. Chúng tôi cũng sẽ không để người khác biến thành mồi nhử hoặc gây chia rẽ”. Điều đáng nói, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa cáo buộc một số quốc gia nằm ngoài khu vực Biển Đông đang phô trương sức mạnh quân sự ở khu vực thông qua cái gọi là bảo vệ tự do hàng hải ở vùng biển chiến lược; đồng thời tái khẳng định Trung Quốc luôn giữ cam kết bảo vệ nền hòa bình và ổn định của khu vực cũng như không bao giờ theo đuổi chính sách bành trướng. Về vấn đề Đài Loan, ông Ngụy Phượng Hòa khẳng định Trung Quốc sẽ dùng quân sự nếu cần thiết để ngăn chặn các thế lực bên ngoài thách thức chính sách “Một Trung Quốc” nhằm chia cắt Đài Loan ra khỏi lãnh thổ đại lục; khẳng định bất cứ nỗ lực nào chia cắt Trung Quốc cũng đều không thành công, bất cứ sự can thiệp nào vào vấn đề Đài Loan cũng sẽ thất bại. Ngoài ra, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa chỉ trích một loạt các hành động và bình luận tiêu cực gần đây của phía Mỹ về các vấn đề liên quan đến Đài Loan đã vi phạm nguyên tắc một Trung Quốc, gây nguy hiểm cho chủ quyền và an ninh của Trung Quốc và hòa bình, ổn định khu vực. Ông Ngụy Phượng Hòa cũng kiên quyết khẳng định lập trường thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc, yêu cầu các nước không nên can thiệp vào vấn đề này.
Giới truyền thông và chuyên gia, học giả nhận định, phát biểu trước các phái đoàn của các nước tại Đối thoại Shangri-La, ông Shanahan tránh nhắc đến tên Trung Quốc, nhưng chỉ trích “một ai đó ở khu vực”, đang sử dụng “công cụ cưỡng chế” ở châu Á-Thái Bình Dương, bao gồm cả Biển Đông. Các “công cụ cưỡng chế” mà ông Shanahan nhắc đến bao gồm xây đảo nhân tạo, đưa vũ khí đến khu vực tranh chấp, không ngừng các hoạt động kinh tế mờ ám, đánh cắp công nghệ quân sự và dân sự. Mỹ từng cáo buộc Trung Quốc liên quan đến tất cả các hoạt động này. Trong khi đó, Peter Layton, cựu quan chức hải quân Australia và là nhà phân tích tại Viện Griffith châu Á, nhận định bài phát biểu của ông Shanahan có phần “hơi thất vọng”. Theo đó, Mỹ tiếp tục chỉ trích Trung Quốc, nhưng không đề ra phương hướng giải quyết cụ thể.