Giới phân tích quân sự dự đoán Trung Quốc sẽ sớm xây dựng căn cứ quân sự ở Đông Nam Á để duy trì sức mạnh trong thời đại cạnh tranh quyền lực.
Theo hãng tin Nikkei Asia Review, sự cạnh tranh quyền lực lớn ở châu Á – Thái Bình Dương đã chuyển trọng tâm từ hỏa lực quân sự sang cơ sở hạ tầng và đầu tư. Điều này đang được thúc đẩy bởi dự án Vành đai và Con đường do Trung Quốc khởi xướng và Chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương Tự do và Mở cửa do Mỹ và Nhật Bản dẫn đầu. Trung Quốc đang nỗ lực để xây dựng quân đội giải phóng nhân dân (PLA), từ một lực lượng cồng kềnh thành tinh nhuệ, hiện đại. Tuy nhiên, có một khía cạnh khác đang gây tranh cãi về sự mở rộng ảnh hưởng ra toàn cầu của quân đội Trung Quốc.
Giới phân tích nhận định Trung Quốc sẽ cần thêm các căn cứ mới ở nước ngoài, bên cạnh căn cứ quân sự nước ngoài duy nhất ở Djibouti, châu Phi. Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc đi qua Myanmar, Campuchia đến Pakistan và Sri Lanka, dẫn đến những suy đoán về tiềm năng xây dựng căn cứ quân sự tại những quốc gia này. Chủ tịch Viện Trung Đông ở Singapore Bilahari Kausikan nhận định, Trung Quốc cuối cùng có thể sẽ có một căn cứ quân sự ở Campuchia. Cùng quan điểm trên, Nikkei Asian Review cho rằng việc có căn cứ quân sự của Trung Quốc ở Đông Nam Á là điều không thể tránh khỏi.
Trước đó, trong một báo cáo chính thức công bố ngày 3/5, Bộ Quốc phòng Mỹ báo động Trung Quốc sẽ tăng số căn cứ quân sự khắp thế giới, để bảo vệ khoản đầu tư trong dự án xây dựng cơ sở hạ tầng đầy tham vọng Một Vành Đai Một Con Đường (BRI) do Chủ tịch Tập Cận Bình khởi xướng. Lầu Năm Góc cũng lưu ý Trung Quốc có ý lập căn cứ quân sự ở Đông Nam Á, Trung Đông và phía Tây Thái Bình Dương, đồng thời lưu ý nỗ lực này có thể bị kiềm chế, nếu các nước cảnh giác trước việc tiếp nhận sự hiện diện lâu dài của PLA tại nước mình. Báo cáo trên cho biết, trong kế hoạch của Bắc Kinh còn có sự củng cố sự hiện diện của Trung Quốc ở những tổ chức quốc tế, tìm cách thâu tóm các công nghệ tiên tiến, lập sự hiện diện kinh tế mạnh mẽ trên toàn thế giới. Và gồm dàn sức mạnh quân sự Trung Quốc trên bộ, trên biển và trên vũ trụ. Lãnh đạo Trung Quốc đang dùng sức mạnh kinh tế, ngoại giao và quân sự để lập sự hiện diện cấp toàn cầu, mở rộng tầm ảnh hưởng quốc tế của Trung Quốc. Bắc Kinh đặc biệt nhận định Mỹ đang ngày càng có thái độ đối đầu, trong nỗ lực kiềm chế thế lực trỗi dậy của Trung Quốc. Những tiến bộ của Trung Quốc ở các dự án như BRI sẽ có thể dẫn đến các căn cứ quân sự ở nước ngoài, vì họ cần bảo vệ an ninh cho các dự án BRI. Trung Quốc sẽ tìm cách lập các căn cứ ở các nước có quan hệ hữu nghị lâu dài và có chung những quan tâm chiến lược tương đồng.
Để duy trì chiến lược an ninh và kiểm soát, ngăn chặn các hành động trái phép của Trung Quốc, Mỹ hiện có 6 nhóm căn cứ quân sự bao quanh Trung Quốc có thể thực hiện triển khai nhanh chóng, hiệu quả khi có diễn biến phức tạp, cụ thể:
(1) Nhóm căn cứ Đông Bắc Á. Đầu tiên là nhóm căn cứ ở khu vực Đông Bắc Á, “thủ phủ” là căn cứ hải quân Yokosuka (Nhật Bản) được thiết lập để đối phó với những thách thức đến từ Trung Quốc, Triều Tiên và Tây Bắc Thái Bình Dương. Nhóm căn cứ này hiện có 181 cơ sở quân sự các loại (trong đó Nhật Bản có 140, Hàn Quốc có 41). Trong thời chiến, Quân đội Mỹ đóng tại khu vực này có thể sử dụng hơn 30 cảng, với sức chứa hơn 1.300 tàu chiến các loại, lượng giãn nước khoảng 9,3 triệu tấn.
(2) Nhóm căn cứ đảo Guam. Nằm ở cực Nam của quần đảo Mariana, cách eo biển Đài Loan, biển Đông, bán đảo Triều Tiên khoảng 3000km. Căn cứ quan trọng nhất trong nhóm này là căn cứ không quân chiến lược Andersen. Đây là nơi đặt Bộ tư lệnh không quân số 13 của Mỹ, do đó máy bay ném bom chiến lược như B-52H, B-1B hay B-2 cất cánh từ đây có thể tấn công bất kỳ mục tiêu nào tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương trong vòng 12 giờ. Hiện nay căn cứ Andersen triển khai 15 máy bay B-52 và 64 tên lửa hành trình phóng từ trên không có thể bao phủ toàn bộ châu Á – Thái Bình Dương.
(3) Nhóm căn cứ Đông Nam Á. Thời chiến tranh lạnh, nhóm căn cứ Đông Nam Á lấy căn cứ hải quân vịnh Subic và căn cứ không quân Clark của Philippines làm nòng cốt, nguyên là một vòng trong mối quan hệ “chuỗi đảo” của Mỹ. Nhưng sau khi căn cứ hải quân vịnh Subic giao lại cho Philippines vào tháng 11/1992, Mỹ mất đi vòng quan trọng này của “chuỗi đảo”. Tuy nhiên, với việc Mỹ ngày càng cảnh giác cao đối với sự phát triển sức mạnh quân sự của Trung Quốc, quân đội Mỹ cho rằng Philippines là một đoạn mỏng yếu nhất trong “chuỗi đảo thứ nhất” bao quanh Trung Quốc, eo biển Bashi qua Philippines và Đài Loan là đường tắt để tàu ngầm Trung Quốc ra Thái Bình Dương. Tháng 4/2014, Philippines và Mỹ ký một phần hiệp định tăng cường hợp tác quốc phòng (EDCA), cho phép quân đội Mỹ sử dụng căn cứ quân sự Philippines trong thời gian 10 năm, nhưng do một số vấn đề về pháp lý khiến Philippines không thể thực hiện hiệp ước này. Ngày 12/1/2016 tòa án tối cao của nước này quyết định EDCA phù hợp với hiến pháp, điều này có nghĩa là cản trở về pháp luật của hiệp định đã được loại bỏ, cùng ngày tàu ngầm hạt nhân tấn công nhanh lớp Los Angeles của Mỹ cũng đã đến vịnh Subic. Ngoài Philippines ra, những năm gần đây Mỹ còn thiết lập căn cứ hải quân Changi tại Singapore: phía Tây có thể đến Ấn Độ Dương, biển Ả Rập để tăng cường hỗ trợ quân đội Mỹ tại Vịnh Ba Tư, phía Đông có thể giám sát tình hình Biển Đông và xung quanh eo biển Đài Loan bất kỳ lúc nào và giúp cho kết cấu chuỗi của quân đội Mỹ trong kết cấu một tuyến Nhật Bản – Hàn Quốc – Okinawa – Đài Loan – Philippines – Singapore hoàn chỉnh hơn.
(4) Nhóm căn cứ Trung Á. Khu vực Trung Á nằm sâu trong vùng lục địa Âu – Á, nằm giữa hai nước Trung Quốc và Nga, ban đầu không có sự hiện diện quân sự của Mỹ. Nhưng sau sự kiện 11/9, với cuộc chiến chống khủng bố Mỹ đã lôi kéo các nước Trung Á thực hiện bước đột phá chiến lược tại khu vực này và nhiều nước đồng ý cho quân đội Mỹ thiết lập căn cứ quân sự và mở không phận. Lần lượt sau đó là Quân đội Mỹ được phép đóng quân tại các căn cứ như Manas của Kyrgyzstan và Hanabad của Uzbekistan. Kể từ đó khu vực này trở thành pháo đài phía Đông tiến vào, phía Tây ra của Mỹ. Căn cứ không quân Manas nằm ở ngoại ô thành phố Bishkek của Kyrgyzstan, ban đầu là sân bay dân sự. Sau khi Mỹ phát động chiến tranh Afghanistan năm 2001, Mỹ thuê sân bay quốc tế Manas và mở rộng thành căn cứ không quân với đầy đủ chức năng. Kể từ đó, đây trở thành căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Á.
(5) Nhóm căn cứ Ấn Độ Dương. Căn cứ duy nhất của quân đội Mỹ tại Ấn Độ Dương nằm ở Diego Garcia thuộc quần đảo Chagos. Căn cứ này nằm ở trung tâm Ấn Độ Dương, có thể hỗ trợ Trung Đông và vịnh Ba Tư, giám sát và kiểm soát khu vực biển Ấn Độ Dương, căn cứ này chiếm 27 km vuông, với 1500 binh sĩ. Diego Garcia có đường băng dài hơn 3.600m, bãi dừng máy bay rộng 370.000 mét vuông, có thể sử dụng cho hơn 100 chiến đấu cơ. Đây là căn cứ quân sự duy nhất có máy bay ném bom chiến lược không cần tiếp nhiên liệu, vẫn có thể tiến hành can thiệp quân sự đối với phía Đông và Tây bán cầu. Được biết, trong chiến tranh Iraq năm 2003, 6 máy bay ném bom B-2 của Mỹ đã bí mật triển khai đến Diego Garcia. Cảng của căn cứ này có một cầu tàu cơ giới, với 2 tuyến giao thông nước sâu có thể neo đậu cho tàu sân bay, tàu ngầm hạt nhân và đội tàu tiếp tế vật tư tác chiến. Có thể nói, sau nhiều năm hoạt động, Diego Garcia đã trở thành đảo Guam thứ 2 của Mỹ tại Tây Thái Bình Dương, là tàu sân bay bất động của Mỹ tại Ấn Độ Dương.
(6) Nhóm căn cứ Australia.Hiện cơ sở căn cứ quân sự Mỹ tại Australia không nhiều, chủ yếu là trạm dẫn đường, trạm theo dõi hàng không vũ trụ, trạm thông tin liên lạc của hải quân, dùng để giám sát các cuộc thử nghiệm hạt nhân của các nước như Trung Quốc, Nga, cũng như phục vụ lực lượng không gian của Mỹ. Chẳng hạn, đại đội cảnh báo vũ trụ số 5 Mỹ có 200 quân đóng tại khu vực Trung Nam của Australia, nhiệm vụ của lực lượng này là sử dụng vệ tinh theo dõi hoạt động phóng tên lửa đạn đạo. Nhưng đáng chú ý là thông tin do phương tiên truyền thông Mỹ tiết lộ tháng 4/2012, quan chức hai nước Mỹ và Australia đã xem xét việc triển khai máy bay chống ngầm P-8 và máy bay trinh sát không người lái Global Hawk. Về vấn đề này, có chuyên gia quân sự phân tích cho rằng, nếu Mỹ triển khai Global Hawk hay P-8A tại đảo Cocos, toàn bộ eo biển Malacca, Biển Đông, phía Đông Bắc của Ấn Độ Dương chắc chắn sẽ nằm trong phạm vi giám sát của nó, bù đắp cho lỗ hổng tại Diego Garcia và sẽ hoàn chỉnh việc liên kết nhóm căn cứ của Mỹ tại Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương, từ căn cứ quân sự Okinawa Nhật Bản, đảo Guam, căn cứ Changi Singapore đến căn cứ Darwin, quần đảo Cocos của Australia, căn cứ Diego Garcia.