Manila cho rằng viện dẫn Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau (MDT) của Philippines và Mỹ vụ tàu cá nước này bị đâm chìm là liều lĩnh và quá sớm.
“Đó là hành động liều lĩnh. Chúng ta thậm chí không biết chuyện gì đã xảy ra, nhưng các bạn lại muốn chúng tôi coi đó như một hành động gây hấn.
Không có hành động xâm lược nào. Chúng ta vẫn chưa biết chuyện gì đã xảy ra, liệu có phải là hành động cố ý không? Giả như đó là hành động có ý, câu hỏi ở đây liệu hành động đó có bị chính phủ Trung Quốc trừng phạt không?”, người phát ngôn của Tổng thống Philippines, ông Salvador Panelo cho hay.
Tuyên bố này của ông Panelo được đưa ra sau khi Thượng nghị sĩ Panfilo Lacson cho rằng Philippines đã không tận dụng hết mọi nguồn lực mà đã lựa chọn xuống nước, dịu giọng với Trung Quốc. Một nguồn lực mà ông Lacson nói tới là Hiệp ước Phòng thủ Chung giữa Philippines với Mỹ (MDT), được ký kết vào năm 1951.
Trước đó, Bộ trưởng Nội các Philippines Karlo Nograles nói rằng hiệp ước trên chỉ có thể viện dẫn trong trường hợp xảy ra tấn công vũ trang ở Philippines.
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana có cùng quan điểm khi khẳng định MDT chỉ áp dụng cho một cuộc tấn công, còn đây không phải là một cuộc tấn công vũ trang.
Đại sứ Mỹ tại Manila Sung Kim cho rằng việc tàu Philippines bị tấn công vũ trang ở biển Đông có thể kích hoạt hiệp ước phòng thủ chung Mỹ – Philippines. Đại sứ Mỹ cũng nhấn mạnh sự cần thiết giải trình đầy đủ sau khi điều tra cẩn thận về sự cố trên bãi Cỏ Rong, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
“Trên thực tế, nếu một tàu Trung Quốc đâm phải một tàu đánh cá Philippines và chạy đi mà không cung cấp bất kỳ sự trợ giúp nào cho ngư dân Philippines, tôi nghĩ đó là một tình huống rất nghiêm trọng và tôi tin đó là lý do tại sao các quan chức chính phủ cấp cao ở đây đã kêu gọi Trung Quốc điều tra đầy đủ và quy trách nhiệm cho những người có trách nhiệm”, ông Sung Kim nói.
Hiệp ước quốc phòng thủ chung giữa Mỹ và Philippines được ký kết vào năm 1951, những năm đầu Chiến tranh Lạnh. Theo hiệp ước này, Manila và Washington cam kết hỗ trợ cho quốc gia còn lại trong trường hợp một trong hai quốc gia bị tấn công vũ trang vào lãnh thổ lục địa hoặc đảo ở Thái Bình Dương thuộc quyền tài phán của quốc gia đó, các lực lượng vũ trang, các tàu hoặc máy bay ở Thái Bình Dương.
Một số quan chức Philippines trong vài năm trở lại đây đang kêu gọi xem xét lại hiệp ước này.
“Đó là hiệp ước đã 67 tuổi. Liệu nó còn liên quan tới lợi ích quốc gia của chúng ta? Đó là những gì chúng ta nên xem xét. Chúng ta nên xem xét nó một cách độc lập, không nên đặt nó trong các mối quan hệ trong quá khứ và các mối quan hệ trong tương lai”, ông Lorenzana nói trong tuyên bố đưa ra hôm 5/3.
Trong tuyên bố này, ông Lorenzana nhấn mạnh thêm rằng MDT có phần mơ hồ, không rõ ràng và có nguy cơ gây ra sự nhầm lẫn và hỗn loạn trong một cuộc khủng hoảng.