Tổng thống Philippines tiếp tục gây sự chú ý của dư luận khi cho rằng quân đội Philippines sẽ gánh chịu tổn thất nếu chọn lựa xung đột với Trung Quốc trên mặt trận Biển Đông.
Phát biểu khi chuẩn bị lên đường dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 34 tại Thái Lan, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cho rằng những căng thẳng trong quan hệ với Trung Quốc “là cuộc xung đột mở, sẽ có một trận chiến. Tôi không sợ Trung Quốc. Tôi chỉ sợ chúng ta sẽ trở nên bất lực và bị xóa sổ”. Ông Duterte đã nhiều lần tuyên bố rằng một cuộc chiến tranh với Trung Quốc sẽ vô ích và Philippines sẽ tổn thất nặng. Hồi tháng 6/2018, Tổng thống Duterte nói ông không chấp nhận hy sinh mạng sống của binh sĩ và cảnh sát cho cuộc chiến tranh mà ông sẽ không giành được chiến thắng.
Tuy nhiên, ông cũng không bỏ qua dịp này để gửi thông điệp đến “người bạn” Trung Quốc: “Trung Quốc vẽ một đường đi rất gần đường bờ biển của Việt Nam, Malaysia, Brunei. Tôi muốn nói rằng, liệu có đúng không khi Trung Quốc tuyên bố sở hữu một đại dương? Trung Quốc có thể tuyên bố sở hữu cả đại dương không?”. Tổng thống Duterte nhắc lại rằng vụ đâm tàu là “sự cố, hay tai nạn hàng hải… Đó không phải là vụ đối đầu giữa những người có vũ trang… Không ai thiệt mạng”. Tổng thống Philippines cũng nhấn mạnh việc ông sẽ không đưa tàu hải quân ra khu vực xảy ra vụ chìm tàu. “Ta chống lại được tên lửa Trung Quốc không? Thủy quân lục chiến sẽ bị xóa xổ ngay khi vừa rời Palawan. Tôi sẽ không làm vậy”.
Tổng thống Duterte đưa tuyên bố trên trong bối cảnh ông bị phe đối lập trong nước chỉ trích quá mềm mỏng trong vụ tàu cá Trung Quốc đâm chìm tàu cá Gem-Ver 1 ở Biển Đông tối 9/6. Trước đó, ông Duterte nói vụ chìm tàu chỉ “là tai nạn nhỏ”, kêu gọi không làm xấu thêm tình hình và hoan nghênh một cuộc điều tra chung với Trung Quốc. Vụ việc xảy ra vào tối 9/6 tại khu vực gần bãi Cỏ Rong trên Biển Đông. Ngư dân tàu cá Gem-Ver 1 tố cáo tàu cá Trung Quốc đâm chìm tàu của họ rồi bỏ mặc 22 thuyền viên chơi vơi giữa biển. Số thuyền viên gặp nạn sau đó đã được một tàu Việt Nam cứu.Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila ngày 14.6 xác nhận tàu cá 42212 va chạm với tàu Philippines nhưng phủ nhận việc bỏ mặc. Phía Trung Quốc thanh minh rằng thuyền trưởng tàu 42212 không thể ứng cứu “vì sợ bị 7-8 tàu cá Philippines khác bao vây và chỉ rời đi sau khi thấy ngư dân được tàu Philippines khác cứu”. Đáp lại, người phát ngôn hải quân Philippines Jonathan Zata khẳng định không có tàu Philippines nào ở khu vực lúc vụ việc xảy ra và chỉ có tàu cá Việt Nam giải cứu ngư dân nước này.
Trong một diễn biến đáng chú khác, Người phát ngôn Tổng thống Philippines Salvador Panelo hôm 22/6 cho biết Tổng thống nước này đã đồng ý điều tra chung với Trung Quốc nhưng phải có thêm một nước thứ ba để không bị cho là thiên vị, theo tờ Inquirer. “Chúng tôi không từ bỏ một tấc đất chủ quyền nào, cũng như không làm tổn hại đến quyền của 22 ngư dân. Chúng tôi yêu cầu công lý cho người dân và đang dùng mọi biện pháp pháp lý để đạt được điều đó”, ông Panelo nói. “Một cuộc điều tra chung và công bằng không chỉ đưa đến giải pháp thiết thực cho vấn đề, mà còn phù hợp với luật pháp quốc tế, gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS), vốn nhấn mạnh đến việc sử dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp quốc tế”, ông Panelo nói thêm. Nhiều quan chức Philippines trước đó phản đối ý kiến điều tra chung với Trung Quốc và yêu cầu phải đưa những người trên tàu cá của Bắc Kinh đến Philippines để xét xử.
Động thái trên được xem là nhằm xoa dịu dư luận đang hết sức giận dữ từ người dân Philippines, vì Tổng thống Duterte mới đây bị dư luận Philippines chỉ trích mạnh mẽ sau khi tuyên bố coi vụ tàu cá nước này bị đâm chìm trên Biển Đông hôm 12/6 chỉ là một “sự cố hàng hải” và cho biết sẽ không điều tàu chiến đến khu vực này. Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana dù nói vụ việc là tai nạn nhưng đáng ra chủ tàu Trung Quốc cũng phải xin lỗi và bồi thường thiệt hại cho ngư dân Philippines.