Trong chuyến thăm Việt Nam (22-24/8), Thủ tướng Australia Scott Morrison nhất trí tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược song phương trên 3 trụ cột: Kinh tế, an ninh quốc phòng, trí thức và đổi mới; đồng thời bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp trên Biển Đông.
Trong chuyến thăm, Thủ tướng Australia Scott Morrison đã hội đàm với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, tới chào Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh và hội kiến Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân.
Trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc
Hai bên nhất trí xây dựng chiến lược hợp tác kinh tế tăng cường với mục tiêu trở thành tốp 10 đối tác thương mại hàng đầu của nhau và tăng gấp đôi đầu tư hai chiều; xúc tiến cuộc họp lần thứ nhất cấp bộ trưởng về đối tác hợp tác kinh tế Việt Nam – Australia; mở rộng hợp tác về an ninh năng lượng và nắm bắt các cơ hội kỹ thuật số, trong đó có kinh tế số và chính phủ điện tử.Hai bên cũng nhất trí phấn đấu đưa kim ngạch thương mại hàng hóa lên 10 tỉ USD ngay trong năm sau. Thủ tướng Morrison nhất trí tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các mặt hàng nông – thủy sản của Việt Nam và cho biết Australia đang xem xét việc cho phép nhập khẩu tôm sống nguyên con, nhãn tươi của Việt Nam; nhất trí tăng cường hợp tác an ninh song phương, bao gồm trong lĩnh vực hàng hải và không gian mạng; phối hợp chống tội phạm xuyên quốc gia, buôn bán người, khủng bố.Ngay sau hội đàm, hai Thủ tướng đã chứng kiến lễ ký 5 văn kiện hợp tác trong các lĩnh vực chính phủ điện tử, tài chính, chống buôn bán người và hợp tác dịch vụ hàng không.
Tại cuộc hội đàm, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhất trí thúc đẩy quan hệ song phương trên 3 trụ cột: thứ nhất là tăng cường hợp tác kinh tế; thứ hai là hợp tác sâu rộng về an ninh quốc phòng; thứ ba là hợp tác sâu rộng về tri thức, đổi mới. Theo đó, các biện pháp thực hiện được đề ra như sau: Về chính trị, hai bên chính thức trao đổi các chuyến thăm cấp cao trên kênh Đảng, chính phủ, quốc hội; mở rộng hợp tác địa phương và giao lưu nhân dân… Về an ninh quốc phòng, hai bên tăng cường các hoạt động hợp tác đào tạo, huấn luyện, tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình, khắc phục hậu quả chiến tranh; đồng thời đẩy mạnh hợp tác công nghiệp quốc phòng, nghiên cứu quốc phòng, an ninh mạng; tiếp tục hợp tác phòng chống tội phạm mạng, tội phạm xuyên quốc gia… Về hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, ODA: Đây là những trụ cột của quan hệ của hai bên. Hai bên nhất trí sẽ gỡ bỏ các rào cản thương mại, tiếp tục các chính sách khuyến doanh nghiệp đầu tư vào hai nước; nhất trí nâng kim ngạch thương mại từ 8 tỷ USD của năm 2018 lên 10 tỷ USD vào năm 2020.
Về vấn đề Biển Đông, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ quan ngại sâu sắc trước các diễn biến trên Biển Đông, bao gồm cả việc bồi đắp và quân sự hóa các cấu trúc đang tranh chấp, các hành động cản trở những dự án dầu khí được triển khai lâu nay ở Biển Đông. Nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do hàng hải và hàng không, tuân thủ luật pháp quốc tế và duy trì một trật tự dựa trên luật lệ, hai nhà lãnh đạo kêu gọi các bên tự kiềm chế và tránh những hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình. Hai bên tái khẳng định tầm quan trọng của việc các quốc gia tiếp tục giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982); tái khẳng định tầm quan trọng của việc thực thi đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về hành vi ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC), hai bên kêu gọi Bộ Quy tắc ứng xử giữa ASEAN và Trung Quốc cần tuân thủ đầy đủ luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982, không làm tổn hại đến lợi ích của các bên thứ ba hoặc quyền của các quốc gia theo luật pháp quốc tế và ủng hộ cấu trúc khu vực bao trùm hiện nay.
Phát biểu sau cuộc hội đàm, Thủ tướng Australia Scott Morrison cho biết, tầm nhìn của Australia hướng đến một khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương hòa bình, thịnh vượng và cởi mới; và tầm nhìn bảo đảm các quốc gia độc lập, có chủ quyền, để bảo đảm cho khu vực hòa bình và thịnh vượng.Ông cho biết ông và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thống nhất sẽ luôn coi trọng và tuân thủ luật pháp quốc tế, để bảo đảm một khu vực thượng tôn pháp luật. Hai bên trao đổi những vấn đề tự do đi lại, tự do hàng không trong khu vực. Và đây là những điều vô cùng quan trọng để các nước có thể phát triển tối đa cơ hội của mình, và bảo đảm khu vực thịnh vượng, ổn định.Hai bên nhất trí luôn sát cánh cùng nhau, đồng thời thống nhất tiếp tục làm việc với nhau để bảo đảm luật pháp quốc tế, thượng tôn pháp luật, môi trường tự do và độc lập.
Trong cuộc hội kiến với Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đánh giá cao chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Australia đến Việt Nam; nhấn mạnh, chuyến thăm sẽ tạo dấu ấn thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam-Australia, đưa hợp tác hai nước đi vào chiều sâu và thực chất trên tất cả các kênh, các lĩnh vực song phương và đa phương.Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Quốc hội Việt Nam luôn ủng hộ việc phát triển mạnh mẽ quan hệ với Australia, một đối tác có vai trò và vị thế ngày càng quan trọng ở châu Á-Thái Bình Dương và quốc tế.Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, quan hệ Việt Nam-Australia ngày càng hiệu quả, nhất là trong lĩnh vực thương mại,đầu tư. Trên nền tảng quan hệ hai nước, quan hệ hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Quốc hội Australia cũng đang phát triển tốt đẹp. Hai bên đã ký thỏa thuận hợp tác và đang tích cực triển khai các nội dung của thỏa thuận này. Các chuyến thăm cấp cao được duy trì đều đặn giữa Quốc hội hai nước. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nêu rõ,Quốc hội Việt Nam đánh giá cao sự ủng hộ của Nghị viện Australia dành cho Quốc hội Việt Nam trong việc tổ chức thành công các hội nghị liên nghị viện quốc tế và khu vực vừa qua, trong đó có Hội nghị thường niên lần thứ 26 Diễn đàn Liên Nghị viện châu Á-Thái Bình Dương (APPF-26) tháng 1/2018. Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội đánh giá, quan hệ hai nước ngày càng phát triển, nhất là lĩnh vực thương mại-đầu tư. Năm 2017, kim ngạch thương mại hai chiều đạt 6,5 tỷ USD, tăng 22% so với năm 2016; năm 2018 đạt 7,7 tỷ USD, tăng 19,3%. Sáu tháng năm 2019 đạt 3,84 tỷ USD. Đến tháng 6/2019, các nhà đầu tư Australia đầu tư vào Việt Nam 458 dự án với tổng số vốn 1,86 tỷ USD, đứng thứ 20/136 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Thủ tướng Australia Scott Morrison cho rằng, Australia và Việt Nam tuy có di sản và nền văn hóa khác nhau nhưng cùng có chung tầm nhìn hướng tới nền hòa bình và mang lại sự phát triển, ổn định cho người dân; tin tưởng, hai bên tiếp tục giữ vững niềm tin thông qua các cuộc tiếp xúc, trao đổi về các lĩnh vực mà hai bên cùng quan tâm, để hướng đến một môi trường ổn định, thịnh vượng.Thủ tướng Scott Morrison cũng cho rằng, hợp tác giữa Quốc hội hai nước ngày càng hiệu quả. Thông qua hợp tác nghị viện nói riêng và hợp tác song phương, đa phương nói chung, các bên sẽ thấy được những khó khăn, thách thức của nhau.
Liên quan vấn đề Biển Đông, Thủ tướng Scott Morrison cũng đề cập đến một trong những thách thức của ASEAN hiện nay là việc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) và bảo đảm luật pháp quốc tế được tôn trọng, tuân thủ trong xử lý các vấn đề tại Biển Đông, đồng thời, khẳng định, Australia sẽ tiếp tục ủng hộ và hỗ trợ Việt Nam về vấn đề này. Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Australia khẳng định tầm quan trọng của việc các quốc gia tiếp tục giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS.
Một số nội dung chính của Tuyên bố chung Việt Nam – Australia
Trong Tuyên bố chung: (1) hai Thủ tướng nhấn mạnh Việt Nam và Australia là các đối tác chiến lược và láng giềng khu vực với tầm nhìn chung; thừa nhận tầm quan trọng ngày càng cao của mỗi nước, cả trong khuôn khổ song phương cũng như với tư cách là các đối tác trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và cộng đồng quốc tế. (2) Hai Thủ tướng ghi nhận quan hệ đối tác giữa hai nước được thiết lập trên cơ sở tôn trọng và tin cậy lẫn nhau, sự tương đồng lợi ích cũng như sự gắn kết ngày càng sâu sắc. Hai nhà Lãnh đạo nhất trí thúc đẩy sâu rộng quan hệ hai nước, hướng tới kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2023. Với mục tiêu đó, hai Thủ tướng thống nhất Chương trình Hành động triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam và Australia giai đoạn 2020-2023 sẽ tập trung vào ba lĩnh vực ưu tiên, gồm tăng cường hợp tác kinh tế; làm sâu sắc hợp tác chiến lược, quốc phòng và an ninh; và xây dựng mối quan hệ đối tác về tri thức và đổi mới sáng tạo. Để định hướng triển khai các nhiệm vụ này, và là hai nước bạn bè và đối tác gần gũi của nhau trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Việt Nam và Australia nhất trí khởi động cơ chế Họp Lãnh đạo cấp cao thường niên, đồng thời củng cố hợp tác ngày càng gia tăng ở cấp Bộ trưởng và cấp làm việc. (3) Phản ánh cam kết chung về việc phát triển hơn nữa quan hệ Đối tác Chiến lược, hai Thủ tướng nhất trí xây dựng Chiến lược hợp tác kinh tế tăng cường với mục tiêu trở thành một trong mười đối tác thương mại hàng đầu của nhau và tăng gấp đôi đầu tư hai chiều. Chiến lược này cũng sẽ củng cố cam kết chung của hai nước đối với tự do hoá thương mại và kết nối kinh tế, giúp hai nước tận dụng các cơ hội từ thị trường mới nổi. Nhiệm vụ này sẽ được giao cho các Bộ trưởng Kinh tế chủ chốt, dự kiến sẽ tiến hành kỳ họp lần thứ nhất Đối tác hợp tác kinh tế Việt Nam – Australia vào cuối năm nay tại Australia nhằm thúc đẩy hơn nữa hợp tác song phương tốt đẹp hiện nay về thương mại, đầu tư cũng như hợp tác phát triển. Bộ trưởng Thương mại, Du lịch và Đầu tư của Australia sẽ dẫn đầu đoàn doanh nghiệp sang Việt Nam trong năm 2020. Hai bên sẽ tiếp tục phối hợp tạo thuận lợi việc tiếp cận thị trường cho các mặt hàng nông thủy sản, đẩy mạnh kết nối hai chiều, tăng cường hợp tác về an ninh năng lượng và nắm bắt các cơ hội về kỹ thuật số của tương lai, trong đó có kinh tế số và chính phủ điện tử. Hai Thủ tướng tái khẳng định cam kết mạnh mẽ về ủng hộ hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ như đã được thể hiện trong các văn kiện của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cũng như những cải tổ cần thiết của WTO nhằm bảo đảm cho tổ chức này tiếp tục nắm bắt các cơ hội và xử lý các thách thức của thế kỷ 21. (4) Hai Thủ tướng nhấn mạnh cam kết thúc đẩy các cơ hội kinh tế song phương và hội nhập kinh tế khu vực thông qua các hiệp định thương mại tự do và hợp tác trong các khuôn khổ kinh tế đa phương, trong đó có APEC. Trên tinh thần đó, hai bên hoan nghênh kỷ niệm lần thứ 10 Hiệp định thành lập Khu vực Thương mại Tự do ASEAN – Australia – New Zealand và quá trình nâng cấp Hiệp định này. Hai Thủ tướng cam kết Chính phủ hai nước sẽ hợp tác nhằm bảo đảm thực hiện thuận lợi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương. Hai bên nhất trí về tầm quan trọng của việc kết thúc đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực hiện đại, toàn diện, chất lượng cao và cùng có lợi trong năm nay. (5) Australia sẽ tiếp tục hỗ trợ các đóng góp của Việt Nam cho an ninh thế giới, thông qua việc Lực lượng Quốc phòng Australia hỗ trợ đào tạo chuyên gia về gìn giữ hòa bình và vận chuyển quân nhân và trang thiết bị cho đợt triển khai lực lượng gìn giữ hoà bình tiếp theo của Việt Nam. Việt Nam và Australia sẽ tổ chức cơ chế Họp quốc phòng thường niên cấp Bộ trưởng và Đối thoại an ninh cấp Thứ trưởng trên cơ sở các cơ chế hợp tác quốc phòng và an ninh song phương hiện có. Hai nước sẽ mở rộng hợp tác an ninh song phương, bao gồm trong lĩnh vực hàng hải và không gian mạng, và phối hợp chống tội phạm xuyên quốc gia, bao gồm thông qua tăng cường các hoạt động hợp tác an ninh biên giới và thực thi pháp luật. (6) Việt Nam và Australia sẽ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực tri thức và đổi mới, bao gồm giữa các dịch vụ công, và thiết lập Trung tâm nghiên cứu Việt Nam – Australia tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trung tâm này sẽ huy động chuyên môn của Australia để hỗ trợ các thế hệ lãnh đạo tương lai của Việt Nam, trong khi giúp Australia và Việt Nam tìm kiếm giải pháp cho các thách thức chung của hai nước và khu vực cũng như làm sâu sắc hơn giao lưu nhân dân và hợp tác giữa các bộ ngành hai nước. Cơ chế này sẽ tập hợp các nhà lãnh đạo có ảnh hưởng, quan chức chính phủ, học giả và chuyên gia của Australia và Việt Nam. (7) Hai nhà Lãnh đạo cam kết bảo vệ các đại dương bằng cách giảm rác thải nhựa, chia sẻ công nghệ và chuyên môn, thúc đẩy đánh bắt cá bền vững. Việt Nam và Australia cam kết tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực này. (8)Hai bên cam kết sẽ tiếp tục xây dựng một cấu trúc khu vực mở, bao trùm, thịnh vượng và an toàn trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, chủ quyền, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ. Hai Thủ tướng tái khẳng định tầm quan trọng của vai trò trung tâm của ASEAN và cấu trúc do ASEAN dẫn dắt, nhất là Cấp cao Đông Á. Trên tinh thần đó, hai Thủ tướng hoan nghênh Tầm nhìn ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đóng vai trò thiết yếu đối với hợp tác khu vực. Australia cam kết ủng hộ mạnh mẽ Việt Nam trong việc đảm nhiệm các vai trò quan trọng như Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc 2020-2021. Australia cũng cam kết đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia thuộc khu vực tiểu vùng sông Mê Công trong các lĩnh vực như kết nối, công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), biến đổi khí hậu và nguồn nước vì phát triển bền vững. (9) Hai Thủ tướng bày tỏ quan ngại sâu sắc trước các diễn biến trên Biển Đông, bao gồm cả việc bồi đắp và quân sự hóa các cấu trúc đang tranh chấp. Hai Thủ tướng cũng bày tỏ quan ngại trước các hành động cản trở các dự án dầu khí được triển khai lâu nay ở Biển Đông. Hai nhà Lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do hàng hải và hàng không, tuân thủ luật pháp quốc tế và duy trì một trật tự dựa trên luật lệ. Hai nhà Lãnh đạo kêu gọi các bên tự kiềm chế và tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình. Hai nhà Lãnh đạo tái khẳng định tầm quan trọng của việc các quốc gia tiếp tục giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS). Hai Thủ tướng nhấn mạnh tầm quan trọng của các cơ chế giải quyết tranh chấp của UNCLOS và kêu gọi các bên tôn trọng và thực thi các phán quyết của các cơ chế này. Hai nhà Lãnh đạo tái khẳng định tầm quan trọng của việc thực thi đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về hành vi ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Hai bên kêu gọi Bộ Quy tắc ứng xử giữa ASEAN và Trung Quốc cần tuân thủ đầy đủ luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS, không làm tổn hại đến lợi ích của các bên thứ ba hoặc quyền của các quốc gia theo luật pháp quốc tế và ủng hộ cấu trúc khu vực bao trùm hiện nay.