Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Taro (29/7) công bố Sách Trắng Quốc phòng Nhật Bản 2019, trong đó đề cập hoạt động đơn phương của Trung Quốc ở Biển Đông, cho rằng Bắc Kinh đang là nguyên nhân đe dọa hòa bình, ổn định trong khu vực.
Sách Trắng Quốc phòng Nhật Bản 2019 có 4 phần bao gồm môi trường an ninh xung quanh Nhật Bản, chính sách an ninh, quốc phòng Nhật Bản, 3 trụ cột quốc phòng Nhật Bản và những yếu tố trung tâm hình thành sức mạnh quốc phòng. Nội dung các phần khái quát về tình hình quốc phòng Nhật Bản, các nước trên thế giới, hợp tác quốc phòng giữa Nhật Bản và các nước, khu vực…
Trong phần mở đầu, Sách Trắng nhận định tính chất không chắc chắn về trật tự thế giới hiện nay ngày càng tăng, trong khi đó sự cạnh tranh giữa các quốc gia về chính trị, kinh tế và quân sự ngày càng hiện rõ. Sách Trắng cũng bày tỏ quan ngại về những thách thức an ninh mà một quốc gia đơn lẻ không thể tự mình giải quyết được ngày càng tăng, như vấn đề bảo đảm an ninh trên biển, vũ khí hủy diệt hàng loạt, bảo đảm an toàn không gian mạng và vũ trụ cũng như các cuộc xung đột khu vực và khủng bố quốc tế. Từ đó, Nhật Bản kêu gọi sự hợp tác quốc tế để cùng nhau giải quyết những vấn đề này.
Trong yêu cầu ngân sách mới nhất, quân đội Nhật Bản đã yêu cầu được cấp 1,1 tỷ USD (khoảng 25.300 tỷ VND) để mua 9 chiếc tiêm kích tàng hình F-35, trong đó có 6 chiếc có khả năng cất cánh thẳng đứng, để có thể hoạt động trên các tàu sân bay trực thăng.
Về quan hệ Nhật Bản – Mỹ, Sách Trắng tiếp tục khẳng định quan hệ đồng minh Nhật – Mỹ là một trong ba trụ cột trong chính sách quốc phòng của mình, bên cạnh xây dựng cấu trúc phòng thủ của riêng Nhật Bản và tăng cường hợp tác an ninh đa phương. Trên cơ sở các trụ cột này, Nhật Bản đang thúc đẩy hợp tác với Mỹ trong nhiều lĩnh vực như hợp tác đối phó trên không gian mạng và vũ trụ, hợp tác phòng thủ tên lửa, tập trận song phương, bảo đảm an ninh trên biển… Trong thời gian tới, hai bên sẽ tiếp tục tiến hành các hoạt động song phương như hỗ trợ xây dựng năng lực, cứu hộ cứu nạn, tập trận ba bên và đa phương, hợp tác công nghệ quốc phòng… nhằm tăng cường sự hiện diện của Nhật Bản và Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, cũng như duy trì trật tự trên biển tự do và rộng mở tại khu vực này.
Về quan hệ Nhật Bản – Trung Quốc, Sách Trắng nhận định Trung Quốc đang tiếp tục gia tăng chi phí quốc phòng một cách không minh bạch nhằm xây dựng quân đội lớn mạnh hàng đầu thế giới vào giữa thế kỷ 21. Trung Quốc đang tích cực tăng cường sức mạnh quân sự cả về số lượng lẫn chất lượng, trong đó tập trung tăng cường năng lực tác chiến hạt nhân, tên lửa và tác chiến trên không, trên biển. Việc tăng cường này sẽ dẫn tới việc nâng cao năng lực chống tiếp cận/ngăn cản khu vực (A2/AD) và năng lực tác chiến viễn dương của quân đội Trung Quốc. Đáng chú ý, Sách trắng cũng đề cập tới dự án “Vành đai, con đường”, vốn được chính quyền Bắc kinh dùng làm công cụ đầu tư cơ sở hạ tầng ở những quốc gia khác là mối đe dọa đang nổi lên. Ví dụ, dự án này giúp Trung Quốc triển khai quân đội tới những vùng thuộc Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, trực tiếp đe dọa tới an ninh những khu vực trên; nhấn mạnh Trung Quốc đã tham gia vào những nỗ lực đơn phương, cưỡng chế nhằm thay đổi hiện trạng dựa trên những xác nhận riêng của nước này và điều này không phù hợp với trật tự quốc tế hiện nay. Có thể những công trình thuộc dự án “Vành đai, con đường” sẽ tăng cường hoạt động của Quân đội Trung Quốc tại Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương và nhiều nơi khác.
Về quan hệ Nhật Bản – Hàn Quốc, Sách Trắng đã đưa vị trí giới thiệu về Hàn Quốc từ vị trí thứ 2 năm 2018 xuống thứ 4 phần đánh giá môi trường an ninh xung quanh Nhật Bản. Về lý do này Bộ Quốc phòng cho biết rằng đây cũng là điều bình thường khi từng năm có những đánh giá khác nhau về lĩnh vực quốc phòng. Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng sở dĩ có việc này do quan hệ hai nước gần đây căng thẳng về quan hệ thương mại và chính trị.
Liên quan vấn đề Biển Đông, Sách Trắng nhấn mạnh Trung Quốc có những hoạt động đơn phương mới nhằm thay đổi hiện trạng Biển Đông. Hơn thế nữa, nước này còn phái rất nhiều tàu trong đó có tàu Liêu Ninh tham gia tập trận, bố trí binh lực ở khu vực Biển Đông và mở rộng hoạt động sang khu vực Thái Bình Dương. Tháng 6/2019, tàu Liêu Ninh cùng với tàu hỗ trợ chiến đấu đi qua khu vực biển Okinawa của Nhật Bản, tiến sâu vào Thái Bình Dương. Sách Trắng lo ngại rằng thời gian tới, Trung Quốc tiếp tục mở rộng hoạt động của lực lượng trên biển, cho không quân tiến sâu vào khu vực Biển Đông và Thái Bình Dương. Động thái này đáng lo ngại và tập trung sự chú ý của dư luận quốc tế. Với tình huống trên, Nhật Bản tập trung thúc đẩy hợp tác chặt chẽ với các nước Đông Nam Á trong đó có Việt Nam, Philippines, Indonesia…trong việc tăng cường năng lực của lực lượng hải quân trên biển, duy trì, phát triển tự do hàng hải dựa trên Luật pháp quốc tế, tăng cường hợp tác bảo đảm an ninh hàng hải trên quan hệ song phương, đa phương.
Về vấn đề hạt nhân Triều Tiên, Sách Trắng cho biết những năm gần đây, Triều Tiên đã thử nghiệm tên lửa đạn đạo với tần suất chưa từng có nhằm tăng cường khả năng hỏa lực và năng lực tấn công. Thông qua thử hạt nhân để thành thạo về mặt kỹ thuật, Triều Tiên đang thực hiện làm nhỏ đầu đạn hạt nhân để lắp đặt cho tên lửa đạn đạo;cho rằng những động thái quân sự này là mối đe dọa nghiêm trọng và cấp thiết của đất nước chúng ta, đồng thời gây tổn hại tới hòa bình và an ninh của khu vực cũng như thế giới; đồng thời phân tích rằng mặc dù Triều Tiên đã có một số động thái tích cực như đối thoại với Mỹ, hủy bỏ thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM), nhưng Bình Nhưỡng chưa phá hủy các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt và các loại tên lửa đạn đạo một cách hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược. Vì vậy, Nhật Bản vẫn luôn cảnh giác đối với những nguy cơ xấu do hạt nhân mang lại.
Ngoài ra, Sách Trắng còn đề cập tới các đối tác khác của Nhật như Australia, các nước ASEAN và Ấn Độ như một sự phản ánh về mức độ hợp tác của Tokyo với các đối tác trên.
Ngay sau khi Nhật Bản công bố Sách Trắng Quốc phòng năm 2019, Hàn Quốc đã ra tuyên bố phản đối nội dung Sách Trắng khi nhận chủ quyền đối với quần đảo Dokdo/Takeshima. Bộ Ngoại giao Hàn Quốc nhấn mạnh Chính phủ nước này phản đối mạnh mẽ việc Nhật Bản nhận chủ quyền đối với quần đảo trên, cho rằng tuyên bố chủ quyền này của Nhật Bản là bất hợp pháp và không giúp ích cho quan hệ song phương, đồng thời hối thúc Tokyo “ngay lập tức rút lại tuyên bố chủ quyền này”.
Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Hàn Quốc đã triệu một đại diện ngoại giao của Nhật Bản để phản đối về Sách Trắng. Theo Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, quyền Vụ trưởng Vụ châu Á – Thái Bình Dương thuộc Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, ông Lee Sang-ryeol đã triệu Bí thứ phụ trách các vấn đề chính trị của Đại sứ quán Nhật Bản ở nước này, ông Taisuke Mibae. Bộ Quốc phòng Hàn Quốc cũng đã triệu ông Tatsuya Watanabe – một tùy viên quân sự của Nhật Bản để bày tỏ sự phản đối trong vấn đề nêu trên.