Các hành động của nhóm tàu khảo sát và hải cảnh Trung Quốc không chỉ giới hạn ở khu vực bãi Tư Chính – Phúc Tần, mà ngày càng lan rộng ra các khu vực khác trong vùng biển Việt Nam, Philippines và Malaysia. Chúng không có dấu hiệu dừng lại.
Nhóm tàu Hải Dương Địa Chất 8 của Trung Quốc đã liên tục xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa Việt Nam kể từ tháng 7 đến nay, bất chấp sự phản đối của Việt Nam và cộng đồng quốc tế.
Không khó để nhận diện chiến thuật cù nhầy nhằm thực hiện âm mưu “bất chiến tự nhiên thành” của Bắc Kinh.
“Căng thẳng cường độ chậm”
Bằng cách sử dụng nhóm tàu hải cảnh và dân quân biển cù nhầy quấy rối thay vì tàu hải quân, Trung Quốc muốn duy trì căng thẳng dưới mức ngưỡng xung đột vũ trang.
Dù chiến thuật này có thể mang lại hiệu quả về mặt chiến lược, song rõ ràng nó gây tổn hại đến hình ảnh “trỗi dậy hòa bình” mà Trung Quốc đang cố gắng xây dựng.
Đây là chiến thuật mà chuyên gia nghiên cứu về quân đội Trung Quốc Andrew Scobell gọi là “căng thẳng cường độ chậm”. Khác với căng thẳng cường độ thấp, sự leo thang căng thẳng cường độ chậm thường kéo dài lâu và ở biên độ thấp. Tuy vậy, nó cũng có thể dẫn đến xung đột lẻ tẻ ở phạm vi nhỏ, nhưng không bùng phát thành xung đột lớn.
Việc Trung Quốc hoàn thành các đảo nhân tạo với đầy đủ cơ sở hạ tầng ở giữa khu vực Biển Đông đã giúp chiến thuật cù nhầy của Trung Quốc càng thuận lợi hơn.
Các đảo nhân tạo do Trung Quốc chiếm đóng trái phép có thể cung cấp dịch vụ chỉ huy, kiểm soát, thông tin liên lạc và dự báo thời tiết cho các tàu hải cảnh, dân quân và tàu thăm dò dầu khí của Trung Quốc. Cụ thể, nhóm tàu Hải Dương 8 có thể duy trì chiến thuật cù nhầy quấy rối ở vùng biển Việt Nam trong nhiều tháng qua do thường xuyên quay về đảo Chữ Thập để tiếp vận.
Hoàn thành việc cải tạo đảo nhân tạo và sau đó sử dụng các tàu bán vũ trang quấy rối thường xuyên, liên tục trong vùng Biển Đông không phải là các chính sách rời rạc của chính quyền Trung Quốc, mà là một phần trong chiến thuật “vùng xám” được lên kế hoạch kỹ càng của Trung Quốc. “Vùng xám” là chiến thuật giữ căng thẳng dưới mức chiến tranh của Trung Quốc, mà Viện nghiên cứu RAND của Mỹ đã cảnh báo cho chính quyền Washington trong một công bố vào giữa năm 2019.
Việt Nam khó có thể kêu gọi sự chú ý hay biện pháp mạnh mẽ hơn từ cộng đồng quốc tế nếu Trung Quốc cứ tiếp tục duy trì chiến thuật căng thẳng cường độ chậm.
Cần tỉnh táo
Nếu không tỉnh táo, các quốc gia khác trong khu vực Biển Đông sẽ phải tham gia trò chơi cù nhầy mà Trung Quốc đang nắm ưu thế.
Ngoài ra, chiến thuật này cũng tạo cho các quốc gia khác trên thế giới không tin rằng sẽ có căng thẳng, xung đột ở khu vực Biển Đông khi Trung Quốc duy trì sức ép vừa đủ dưới ngưỡng có thể bùng phát thành một phản ứng quân sự thường quy, từ đó có thể dẫn đến sự chủ quan và không có phản ứng phù hợp của các nước liên quan.
Nguy hiểm hơn, việc cho các tàu phát tín hiệu hệ thống xác định tự động (AIS) trên bản đồ hàng hải quốc tế ở khu vực bãi Tư Chính cho thấy sự thách thức trắng trợn chủ quyền của Việt Nam và âm mưu biến vùng biển Việt Nam từ khu vực không có tranh chấp thành có tranh chấp.
Bằng cách này, Trung Quốc muốn gây sức ép với Việt Nam phải đàm phán giải quyết hay cùng khai thác chung, giống như trường hợp khai thác chung giữa Trung Quốc và Philippines.
Chiến thuật cù nhầy gặm nhấm từng bước như chuột của Trung Quốc không tạo ra khủng hoảng xung đột ở khu vực Biển Đông, nhưng lại phục vụ được mục đích của Trung Quốc là gây áp lực, khiến các quốc gia trong khu vực dần dần từ bỏ quyền kiểm soát thực tế của mình.
Đối phó ra sao?
Để đối phó với chiến thuật cù nhầy này của Trung Quốc, Việt Nam không nên chủ quan với các hành động quấy rối của nhóm tàu Trung Quốc và tiếp tục tăng cường triển khai các lực lượng thực thi pháp luật hộ tống, bảo vệ các tàu khai thác thăm dò dầu khí trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam.
Ngoài ra, Chính phủ Việt Nam nên có một kế hoạch dài hơi cụ thể, xây dựng một hệ thống chia sẻ thông tin vệ tinh với các quốc gia đối tác về hoạt động của các tàu Trung Quốc cũng như xác định rõ các hành vi vi phạm trong chiến thuật “vùng xám” của Trung Quốc.
Ngoài ra, lực lượng cảnh sát biển Việt Nam cũng nên tham gia thường xuyên tuần tra chung với các quốc gia trong khu vực, cũng như đưa ra sáng kiến chủ động thành lập lực lượng tuần tra chung với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á để bảo đảm tự do hàng hải trong khu vực.
Sự tham gia của các cường quốc trên thế giới như Mỹ, EU và Nhật Bản trong việc bảo đảm tự do hàng hải và an ninh ở vấn đề Biển Đông luôn là cần thiết. Để như vậy, Chính phủ Việt Nam cần phải luôn có kế hoạch chủ động ứng phó cùng với các quốc gia đối tác có lợi ích liên quan khác.
Cù nhầy kết hợp trâng tráo
Các hành động của Trung Quốc hiện nay ở Biển Đông không chỉ có mục tiêu quấy phá các hành động khai thác dầu khí hay khai thác hải sản, mà còn mang ý nghĩa chiến lược xa hơn của Trung Quốc là cưỡng ép các quốc gia khác từ bỏ chủ quyền ở Biển Đông.
Nhìn từ quan điểm chiến lược, mục tiêu của Trung Quốc là “bất chiến tự nhiên thành” thông qua các chiến dịch “tam chủng chiến pháp” (tâm lý chiến, dư luận chiến và pháp lý chiến) khi kết hợp cù nhầy ở thực địa và trâng tráo ở các diễn đàn ngoại giao.