Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN – Mỹ lần thứ 7, Cố vấn An ninh Quốc gia của Hoa Kỳ, ông Robert C. O’Brien khẳng định lại lập trường của Hoa Kỳ, phản đối các hành vi ngăn cản hoạt động kinh tế hợp pháp trên biển, không tôn trọng chủ quyền và quyền chủ quyền của các nước và luật pháp quốc tế trên Biển Đông.
Hội nghị ASEAN – Mỹ
Thừa ủy quyền Tổng thống Hoa Kỳ Donald J. Trump, Cố vấn An ninh Quốc gia Robert C. O’Brien chuyển tới các nước thư của Tổng thống Hoa Kỳ Donald J. Trump, khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với khu vực, hoan nghênh ASEAN triển khai Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Nhân dịp này, Tổng thống Donald Trump mời lãnh đạo ASEAN thăm Hoa Kỳ trong 2020.
Tại Hội nghị, Cố vấn An ninh Quốc gia của Hoa Kỳ Robert C. O’Brien khẳng định lại lập trường của Hoa Kỳ, phản đối các hành vi ngăn cản hoạt động kinh tế hợp pháp trên biển, không tôn trọng chủ quyền và quyền chủ quyền của các nước và luật pháp quốc tế trên Biển Đông. Ngoài ra, để góp phần hỗ trợ các nước tham gia sâu rộng hơn vào tiến trình hội nhập khu vực, Hoa Kỳ đề xuất sáng kiến “Mạng lưới các điểm xanh” (Blue Dot Network). Theo đó, các nước dẫn dắt sẽ đề ra các tiêu chí, tiêu chuẩn để các nước khác dựa vào đó tham gia các dự án cơ sở hạ tầng chất lượng cao. Hoa Kỳ cũng đồng thời cam kết sẽ tham gia sâu hơn, phối hợp chặt chẽ hơn với ASEAN trong các cơ chế do ASEAN thành lập, dẫn dắt.
Trao đổi về tình hình quốc tế và khu vực, Cố vấn An ninh O’brien khẳng định lại lập trường của Hoa Kỳ, phản đối các hành vi ngăn cản hoạt động kinh tế hợp pháp trên biển, không tôn trọng chủ quyền và quyền chủ quyền của các nước và luật pháp quốc tế trên Biển Đông. Hoa Kỳ luôn mong muốn các nước ASEAN đề cao đoàn kết nhất trí, các bên kiềm chế giải quyết hòa bình các tranh chấp, tôn trọng DOC và sớm xây dựng COC hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.
Thay mặt ASEAN, Thủ tướng Lào Thoonglun Sisoulith, nước điều phối, đã phát biểu nhấn mạnh tầm quan trọng của quan hệ đối tác chiến lược ASEAN – Hoa Kỳ với hòa bình, ổn định và thịnh vượng khu vực. Trên nền tảng này, quan hệ ASEAN – Hoa Kỳ có nhiều khởi sắc những năm qua, điển hình là phát triển trong hợp tác kinh tế, an sinh xã hội, giao lưu nhân dân… và đã có những bước tiến quan trọng, góp phần đáng kể trong việc xây dựng lòng tin, tăng cường hiểu biết, thúc đẩy đối thoại, hợp tác. Đề cập tình hình quốc tế và khu vực, các nước ASEAN tái khẳng định lập trường ủng hộ tự do thương mại, thượng tôn pháp luật, hành xử trách nhiệm, kêu gọi các nước lớn kiềm chế, không để các khác biệt, nhất là trong thương mại gây ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường khu vực.
Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, Hoa Kỳ là một trong những đối tác lâu đời nhất của ASEAN. Thủ tướng hoan nghênh những cam kết của Hoa Kỳ với ASEAN, mong muốn Hoa Kỳ thể hiện trách nhiệm, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong định hình cấu trúc khu vực dựa trên luật lệ. Thủ tướng chia sẻ sự phát triển thịnh vượng hai bên mang tính tương hỗ, bổ trợ lẫn nhau. Hiện, ASEAN là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Hoa Kỳ, trong khi Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn thứ 3 và nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 2 của ASEAN. Thủ tướng hoan nghênh và khuyến khích các nhà đầu tư Hoa Kỳ tham gia vào các dự án phát triển hạ tầng và năng lượng tại ASEAN. Cùng các nước ASEAN khác, Thủ tướng ghi nhận lời mời của Tổng thống Donald Trump tới các Lãnh đạo ASEAN. Thủ tướng nêu rõ tầm quan trọng của Biển Đông, trách nhiệm của các nước đối với đường biển huyết mạch của thế giới, với 3.400 tỉ USD lưu lượng hàng hóa vận chuyển hàng năm. Nhắc lại lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Đông được các Ngoại trưởng ASEAN tái khẳng định tháng 7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ khẳng định các nước, các bên đều có trách nhiệm đóng góp bảo vệ hòa bình, củng cố ổn định, thúc đẩy đối thoại, tăng cường hợp tác, cùng nhau xây dựng khu vực Biển Đông hoà bình, hợp tác và phát triển thịnh vượng.
Với tư cách là Chủ tịch ASEAN tiếp theo, Thủ tướng Chính phủ cam kết Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy để quan hệ ASEAN – Hoa Kỳ tiếp tục phát triển vì hòa bình, ổn định và hợp tác khu vực.
Những phát biểu chỉ trích Trung Quốc về vấn đề Biển Đông của một quan chức Mỹ không có gì là lạ bởi Mỹ từ lâu đã có chiến dịch phản đối mạnh mẽ những đòi hỏi chủ quyền tham lam, phi lý và trái luật của Trung Quốc ở Biển Đông.
Trung Quốc đang có tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải ở Biển Đông với 4 nước láng giềng Đông Nam Á gồm Philippines, Việt Nam, Brunei, Malaysia và Vùng lãnh thổ Đài Loan. Trung Quốc đang ngang nhiên đòi chủ quyền đến 90% Biển Đông – một khu vực biển có những tuyến đường hàng hải chiến lược có tính sống còn đồng thời chứa các nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng phong phú. Trung Quốc đã và đang gây ra một làn sóng phản đối dữ dội và quyết liệt chưa từng có của các nước láng giềng trong khu vực cũng như của cộng đồng thế giới vì việc nước này đang tích cực đẩy mạnh các hoạt động bồi đắp, cải tạo, xây dựng trái phép và giờ là quân sự hóa ở Biển Đông. Trong một động thái làm đẩy cao căng thẳng ở Biển Đông, Trung Quốc gần đây liên tiếp cho triển khai vũ khí, trong đó có các tên lửa, đến các cấu trúc mà nước này đã xây dựng trái phép ở Biển Đông.
Mỹ không ít lần công khai chỉ trích những hành động quân sự hóa Biển Đông của Trung Quốc trong thời gian qua đồng thời cảnh báo Bắc Kinh về những đòn trừng phạt nặng nề trong tương lai. Không chỉ dừng lại ở lời nói, Mỹ còn liên tục cho các tàu chiến đến khu vực phạm vi 12 hải lý so với những đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Biển Đông để thách thức đòi hỏi chủ quyền phi lý và tham lam của Bắc Kinh ở Biển Đông. Sau Hải quân Mỹ, đến lượt Hải quân Anh và Hải quân Pháp cũng tuyên bố sẽ thẳng tiến vào Biển Đông, cụ thể là vào khu vực Trung Quốc đang đòi chủ quyền một cách phi lý, nhằm mục đích bác bỏ đòi hỏi chủ quyền của Bắc Kinh đồng thời khiến Bắc Kinh phải thay đổi cách hành xử trong khu vực.