Từ 14/11, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đang thực hiện thăm tới Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines và Việt Nam nhằm tái khẳng định cam kết khu vực, đồng thời gây áp lực với Bắc Kinh.
Theo đó, đây là chuyến công du thứ hai của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper tới Ấn Độ-Thái Bình Dương kể từ khi nhận nhiệm vụ tại Lầu Năm Góc vào tháng 8/2019. Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết, trong chuyến thăm, ông Mark Esper sẽ lắng nghe những quốc gia này và khẳng định lại cam kết hợp tác của Mỹ, cho rằng không nơi nào quan trọng hơn khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, khu vực ưu tiên của quân đội Mỹ. Trước đó, Lầu Năm Góc đề cập Trung Quốc là mối đe dọa lớn hơn so với Nga và cho biết Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ sẽ thảo luận với các đồng minh và đối tác về yêu sách của Trung Quốc tại các vùng biển tranh chấp. Mỹ thời gian gần đây liên tục thách thức các yêu sách chủ quyền trên biển phi lý của Trung Quốc bằng cách gửi tàu và máy bay chiến đấu tuần tra ở các vùng biển trong khu vực. Tuy nhiên, những hoạt động này đem lại nhiều rủi ro cho Mỹ. Vì thế, chuyến đi của ông Mark Esper sẽ nhằm tìm kiếm những hướng đi mới cho Mỹ trong hợp tác với các đối tác ở khu vực.
Theo lịch trình, tại Hàn Quốc, ông Esper dự kiến thảo luận các vấn đề an ninh khu vực với Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Jeong Kyeong Doo cũng như các quan chức cấp cao khác của chính quyền Seoul. Ba điểm chính trong chuyến đi này là thỏa thuận hợp tác quốc phòng song phương, vấn đề an ninh trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và tiến trình phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên. Theo Hãng tin Reuters, nhiều khả năng Mỹ sẽ yêu cầu 5 tỉ USD từ Hàn Quốc cho chi phí duy trì sự hiện diện của lính Mỹ tại đây. Ngoài ra, căng thẳng giữa Hàn Quốc và Nhật Bản gần đây, dẫn tới nguy cơ cắt đứt sợi dây hợp tác giữa các đồng minh của Mỹ, cũng sẽ được ưu tiên bàn luận. Trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ Randall Schriver khẳng định Bộ trưởng Esper sẽ không đàm phán về ngân sách trên vì đó là công việc của các nhà ngoại giao, song nhấn mạnh ông Esper sẽ tìm cách thể hiện cam kết và lợi ích của Mỹ.
Tại Thái Lan, ông Esper sẽ tham dự Hội nghị bộ trưởng quốc phòng ASEAN + (ADMM+), nơi bộ trưởng quốc phòng Mỹ sẽ gặp gỡ những người đồng cấp thuộc Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc và Nga. Đây là thời điểm Mỹ sẽ trực tiếp lắng nghe những mối quan tâm của đối tác và đồng minh, đồng thời truyền tải thông điệp về những gì Mỹ có thể làm để thúc đẩy mối quan hệ hợp tác.
Tại Philippines và Việt Nam, ông Esper dự kiến gặp gỡ Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch. Giới quan sát nhìn nhận trong cả hai chuyến đi này, ông Esper đều đặt trọng tâm vào thúc đẩy quan hệ quốc phòng song phương và bàn thảo về các chủ đề an ninh trong khu vực này. Nhưng tựu trung, tất cả các vấn đề chờ đợi ông Esper vẫn xoay quanh nhiệm vụ tái khẳng định mức độ cam kết của Mỹ đối với khu vực châu Á, đặc biệt là chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Đáng chú ý, phát biểu với báo giới trong thăm Hàn Quốc, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cho biết, Mỹ sẽ tạo mọi điều kiện cho các nhà đàm phán làm việc với phía Triều Tiên và các đối tác Hàn Quốc nhằm giải quyết các vấn đề trên bàn đàm phán. Cụ thể là Mỹ có thể điều chỉnh cuộc diễn tập quân sự chung với Hàn Quốc vào năm sau, hoạt động mà Triều Tiên luôn coi là một sự chuẩn bị cho các cuộc tấn công nước này đồng thời đã coi đó là gáo nước lạnh đối với các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa Mỹ – Triều. Mặc dù ông Esper nói rằng Mỹ có thể điều chỉnh hoạt động quân sự của mình trên bán đảo Triều Tiên nhưng ông không nói rõ cụ thể sẽ điều chỉnh như thế nào, đồng thời cho biết mọi điều chỉnh sẽ được cân nhắc cùng với sự tham vấn của Hàn Quốc và đây không phải là một sự nhượng bộ đối với Triều Tiên, nước vừa tuyên bố sẽ trả đũa nếu Mỹ và Hàn Quốc vẫn tiếp tục tiến hành diễn tập quân sự vào năm tới. Mỹ và Hàn Quốc trên thực tế đã giảm quy mô của các cuộc diễn tập quân sự chung với hy vọng thuyết phục Triều Tiên tiến tới một thỏa thuận từ bỏ vũ khí hạt nhân, tuy nhiên điều này đã không mang lại hiệu quả. Chính vì vậy, mặc dù ông Esper để ngỏ khả năng điều chỉnh hoạt động quân sự của Mỹ ở Hàn Quốc nhưng cũng nhấn mạnh rằng việc điều chỉnh sẽ không làm ảnh hưởng tới sự sẵn sàng chiến đấu của quân đội, điều đó có nghĩa cuộc diễn tập sẽ vẫn diễn ra nhằm có sự chuẩn bị đối phó với mọi động thái từ phía Triều Tiên. Tuyên bố của ông Esper được đưa ra sau khi Triều Tiên dọa sẽ trả đũa nếu Mỹ tiếp tục kế hoạch diễn tập quân sự với Hàn Quốc mặc dù trước đó Washington đã thông báo cuộc diễn tập chung trên không vào tháng tới sẽ giảm về quy mô so với những lần trước.
Trong khi đó, ông Mark Esper cho biết trong chuyến thăm Việt Nam sắp tới, ông sẽ “tìm phương thức mới” trong hợp tác quốc phòng với Việt Nam để thúc đẩy hòa bình ở Đông Nam Á. Lầu Năm Góc cũng ra thông cáo cho biết “mối quan hệ với Việt Nam còn khá mới mẻ, chỉ được nối lại vào những năm 1990 và ngày càng khăng khít hơn”; nhấn mạnh “Mỹ đã xóa lệnh cấm vận vũ khí sát thương với Việt Nam vào năm 2014 và sự cải thiện trong quan hệ này đã được nhân cách hóa bằng chuyến thăm của tàu sân bay USS Carl Vinson vào năm 2018”. Tại Việt Nam, ông Esper dự kiến sẽ gặp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch.
Theo AP, Việt Nam, quốc gia có tranh chấp với Trung Quốc về chủ quyền lãnh hải tại Biển Đông, đang ngày càng kỳ vọng Mỹ như một đối tác an ninh, bất chấp những khác biệt về chính trị.
Giáo sư Yuanzhe, Đại học Ngoại giao Trung Quốc cho rằng chuyến thăm của ông Esper phản ánh sự lo lắng ở Washington rằng có ít tiến bộ trong việc thực hiện chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của Mỹ. Chính quyền Trump đưa ra những thông điệp mâu thuẫn về chính sách Đông Nam Á – họ nói rằng các quốc gia này rất quan trọng trong chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương trong khi không thực sự dành đủ nguồn lực, hoặc thậm chí dành sự quan tâm đến khu vực này. Vì vậy, Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper đang cố gắng thúc đẩy các đồng minh gây áp lực với Trung Quốc nhiều hơn.