Chính phủ Indonesia đang có kế hoạch xây dựng 3 căn cứ quân sự mới ở phía Đông và Bắc nước này, trong đó có một căn cứ ở tỉnh Riau để theo dõi các diễn biến ở Biển Đông.
Theo thông tin do tỉnh trưởng Isdianto của Indonesia cho biết, Chính quyền tỉnh Riau, bao gồm quần đảo Natuna nằm ở phía Nam Biển Đông, đã dành một khu đất rộng 40 ha để xây dựng căn cứ và công trình. Dự kiến, Indonesia sẽ bắt đầu triển khai kế hoạch trên vào đầu năm 2020; đồng thời cho biết căn cứ này sẽ giúp quân đội Indonesia tăng cường hiện diện ở khu vực.
Giới truyền thông Indonesia nhận định đó là một trong những động thái mới của Indonesia nhằm tăng cường hiện diện và bảo vệ Natuna sau khi giới chức nước này nhiều lần ngăn chặn tàu cá Trung Quốc đánh bắt trái phép ở khu vực gần Biển Đông. Trong năm ngoái, Indonesia mở một căn cứ quân sự trên đảo Natuna Besar thuộc Natuna, với hơn 1.000 quân nhân đóng trú và một nhà chứa cho đội máy bay không người lái.
Trước đó, Tổng thống Joko Widodo (5/10) cho biết sau khi khánh thành căn cứ quân sự tại quần đảo Natuna trên Biển Đông, 4 căn cứ khác sẽ được thiết lập tại Biak, Merauke, Morotai và Saumlaki nhằm nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu và sự phối hợp giữ 3 quân chủng hải, lục và không quân tại các khu vực biên giới trên biển. Ông Joko Widodo cho biết Indonesia đang nỗ lực nâng cao khả năng phối hợp giữa các lực lượng lục quân, hải quân và không quân, nhằm giải quyết các mối đe dọa an ninh quốc phòng, trong đó có chủ nghĩa khủng bố; nhấn mạnh quân đội Indonesia đang chuyển đổi thành một hệ thống tích hợp hơn, thay vì 3 lực lượng riêng rẽ trước đây; đồng thời cho biết TNI (7/2019) đã thành lập Bộ chỉ huy tác chiến hỗn hợp, quy tụ các lực lượng lục quân, hải quân và không quân. Đáng chú ý, ông Widodo cũng cam kết tăng phúc lợi cho các binh sỹ và tăng ngân sách quốc phòng từ từ 121 nghìn tỷ rupiah (8,6 tỷ USD) trong năm 2019 lên 131 nghìn tỷ rupiah (hơn 9,3 tỷ USD) vào năm 2020.
Giới quan sát nhận định Indonesia ngày càng quan ngại về tình hình an ninh ở Biển Đông với các biến động gần đây, đặc biệt là việc Trung Quốc bồi đắp, xây đảo nhân tạo phi pháp tại quần đảo Trường Sa với ý đồ quân sự hóa. Tham mưu trưởng hải quân Indonesia Ade Supandi khẳng định lập trường của nước này là “cần duy trì an ninh và ổn định ở Biển Đông, đặc biệt với các mối đe dọa gia tăng trong thời gian gần đây”. Ngay từ tháng 9/2014, Trưởng cơ quan điều phối an ninh biển Indonesia Desi Albert Mamahit đã cảnh báo tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông là “mối đe dọa thật sự” mà sớm hay muộn gì cũng sẽ ảnh hưởng tới nước này, còn một sĩ quan hải quân cấp cao cho biết các cuộc tập trận thời gian qua trong khu vực Natuna là nhằm “ứng phó những lập trường hung hăng”. Trước tình hình trên, Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu (6/9/2015) cho biết Indonesia sẽ trang bị cho Natuna một cảng biển và mở rộng đường băng trên đảo chính, đồng thời cho biết sẽ triển khai thêm chiến đấu cơ đến khu vực. Cũng nhằm ứng phó nguy cơ tiềm ẩn ở Biển Đông, Indonesia đã nâng cấp một căn cứ hải quân ở tỉnh Tây Kalimantan trên đảo Borneo, cách không xa Natuna, thành căn cứ hải quân chính của nước này. Để đáp ứng trang thiết bị khí tài triển khai trên đảo Natuna, Indonesia (2015) cũng đang mua 3 tàu ngầm lớp Chang Bogo của Hàn Quốc và 2 chiến hạm lớp Sigma của Hà Lan, 8 trực thăng AH-64E Apache của Mỹ. Jakarta cho biết sẽ điều 4 trong số 8 chiếc Apache ra căn cứ Natuna. Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng và Ngoại giao thuộc Hạ viện Indonesia Mahfudz Siddiq (24/3/2016) cho biết cơ sở mới sẽ giúp Jakarta tăng cường hệ thống phòng thủ trung tâm hiện nay của nước này tại phía Đông và Tây, đồng thời cải thiện tính lưu động của quân đội Indonesia. Theo ông Mahfudz, chính phủ cần 1,3 nghìn tỷ rupiah (tương đương 134 triệu USD) nhằm phát triển cơ sở trên quần đảo Natuna. Trong khi đó, Phó chủ tịch Ủy ban phụ trách các vấn đề quốc phòng Indonesia Hasanudin nhận định, căn cứ không nhất thiết phải là “nơi nhân viên quân sự hiện diện ở một vị trí đặc biệt để sẵn sàng triển khai” mà là nơi trung chuyển lực lượng, nhấn mạnh Indonesia đang đẩy mạnh sự hiện diện quân sự trong khu vực, nên cần bổ sung nhân sự và thiết bị quốc phòng trong khu vực. Phó chủ tịch Ủy ban quốc phòng, ngoại giao và thông tin Hạ viện Indonesia Hanafi Rais (29/6/2016) cho biết Ủy ban này đã đạt được thỏa thuận về đề xuất của chính phủ xây dựng một căn cứ quân sự trên quần đảo Natuna, ở phía Nam Biển Đông, đồng thời kêu gọi Chính quyền phối hợp tích cực với các nước láng giềng Đông Nam Á để ngăn chặn những đe dọa và hành động quân sự hóa ở Biển Đông.
Việc Indonesia liên tục đưa ra các tuyên bố khẳng định sẽ xây dựng căn cứ quân sự ở Biển Đông là nhằm thể hiện quyết tâm bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh hải và đảm bảo an ninh trong vùng biển; khẳng định quần đảo Natuna và các vùng biển xung quanh là thuộc chủ quyền của Indonesia, không tồn tại tranh chấp chủ quyền giữa Indonesia và Trung Quốc ở khu vực này. Việc lập căn cứ hải quân mới cũng sẽ góp phần đảm bảo an ninh của Indonesia, thúc đẩy việc bắt giữ, trấn áp và đánh đắm tàu cá xâm phạm vùng biển của Indonesia. Thông qua hành động trên, Indonesia muốn khẳng định nước này đang thực thi luật pháp và có chủ quyền không thể tranh cãi đối với khu vực này. Không những vậy, việc lập các căn cứ hải quân mới sẽ là hành động thiết thực ngăn chặn nạn đánh bắt cá bất hợp pháp, quản lý và bảo vệ nguồn lợi hải sản. Việc sử dụng các biện pháp cứng rắn đối với tệ nạn đánh bắt trộm hải sản ở Biển Đông là hành động thiết thực thể hiện quyết tâm của Indonesia trong việc bảo vệ tài nguyên trong vùng biển của mình.