Một nhà ngoại giao dày dạn, từng đi đầu trong vụ kiện TQ ra PCA như ông Del Rosario; một người sành sỏi luật pháp như bà Morales không thể không biết theo đuổi một vụ kiện mới đối với Bắc Kinh khó khăn, phức tạp, chông gai như thế nào. Nhưng sự ngang ngược của Bắc Kinh khiến họ không thể im lặng
Ông Del Rosario và bà Morales
Cựu Bộ trưởng Ngoại giao – ông Albert del Rosario và cựu Thanh tra – bà Conchita Morales của Philippines đã khiếu nại lên Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) việc Chủ tịch TQ Tập Cận Bình,Bộ trưởng Ngoại giao TQ Vương Nghị và cựu Đại sứ TQ tại Philippines Triệu Giám Hoađã có những “hành động tàn bạo” ở Biển Đông. “ Hành động tàn bạo” – ngôn từ đó hàm nghĩa rằng, ông Tập và các quan chức TQ có thể bị quy vào tội “chống lại loài người”.
Giới nghiên cứu quốc tế, nhất là những nhà nghiên cứu biển Đông không xa lạ hai cựu quan chức PLP nêu trên.
Bà Conchita Carpio Morales, nguyên thẩm phán Tòa án tối cao Philippines, được Tổng thống Philippines Benigno Aquino bổ nhiệm làm người đứng đầu cơ quan thanh tra PLP năm 2011; người từng xử lý các vụ án lớn liên quan đến những “nhân vật nhạy cảm”, như vụ truy tố cựu tổng thống Gloria Macapagal-Arroyo về tội biển thủ công quỹ; ký quyết định sa thải phó tổng giám đốc Sở Cảnh sát quốc gia Benjamin Belarmino Jr. và cảnh sát trưởng Herold Ubalde vì dấu hiệu bất thường trong hợp đồng mua 75 chiếc tàu cao su tuần tra năm 2009.
Còn ông Albert del Rosario –ngoại trưởng PLP từ năm 2011 đến 2016 dưới thời cựu tổng thống Benigno Aquino thì quá nổi tiếng. Còn nhớ thời đó, ông là một trong những quan chức PLP quyết tâm nhất và là người tiên phong theo đuổi vụ kiện của PLP đối với TQ năm 2013.Có thể nói, thắng lợi của PLP thể hiện trong phán quyết của Tòa trọng tài Thường trực LHQ (PCA) tháng 7 năm 2016 có dấu ấn rất quan trọng của ông – nhà ngoại giao PLP được coi là rất “cứng rắn” đối với TQ.
Sự cứng rắn đó tiếp tục được ôngAlbert del Rosario thể hiện cả về sau này, khi cương vị ngoại trưởng đã về tay người khác dưới thời Tổng thống Rodrigo Roa Duterte.
Cụ thể, ông phê phán Tổng thống mới Duterte nhẫn nhục trước TQ, hy sinh lợi ích quốc gia. Ông cho rằng chính phủ mới của PLP không những không biết phát huy lợi thế có được sau thắng lợi của vụ kiện, mà ngược lại, còn “im như thóc”, quay sang cầu thân với TQ.Ông phản đối kịch liệt việc tiến hành một cuộc điều tra chung giữa Philippines và Trung Quốc về sự cố tàu cá PLP bị tàu TQ đâm chìm ở bãi Cỏ Rong ngày 9/6 năm nay, với phát ngôn “ Chúng tôi thực sự cảm thấy tiếc cho những ngư dân nghèo của mình vì sản phẩm của một cuộc điều tra chung với Bắc Kinh dự kiến sẽ không hơn một bát salad trái cây”.
Trở lại vụ kiện mới đề cập ở trên. Thực ra, không phải bây giờ mọi chuyện mới khởi động. Từ giữa tháng 3 năm nay, ông Albert del Rosario và bà Conchita Morales đã đâm đơn kiện Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các quan chức TQ liên quan lên ICC, cho rằng, những người này đã “hành động tàn bạo” ở Biển Tây Philippines cũng nhưcáo buộc việc Trung Quốc cải tạo phi pháp ở Biển Đông là “sự hủy diệt, gần như vĩnh viễn, và tàn phá môi trường lớn nhất trong lịch sử nhân loại”.
Khi đó, bình luận về sự kiện này, có chuyên gia pháp lý quốc tế nói: đây mới chỉ là yêu cầu công tố viên tiến hành điều tra, chưa phải một vụ kiện.
Để thành một vụ kiện thực sự, hai cựu quan chức PLP còn nhọc công nhiều nhiều mới có thể thuyết phục được công tố viên xem xét vấn đề, từ đó xác định có đủ căn cứ pháp lý để kết luận có tội danh trong quyền tài phán của ICC hay không, v.v…
Dĩ nhiên, một nhà ngoại giao dày dạn, từng đi đầu trong vụ kiện TQ ra PCA như ông Del Rosario; một người sành sỏi luật pháp như bà Morales –không thể không biết theo đuổi một vụ kiện mới đối với Bắc Kinh khó khăn, phức tạp, chông gai như thế nào.
Ngay cả PLP, về phía chính phủ, tuy không nói thẳng, nhưng có vẻ cũng không hào hứng gì với một vụ kiện mới đang được châm ngòi từ hai người từng là hai cựu quan chức cấp cao, khi tuyên bố rằng, chính quyền “không có liên hệ gì với vụ kiện của cựu ngoại trưởng Del Rosario và bà Morales”.
Tuy nhiên, dù vậy, cả ông Del Rosario và bà Morales đều chưa có dấu hiệu nản lòng.
Ngày 5/12 vừa qua, họ cho là đã đạt những kết quả đầu tiên khi công tố viên ICC “không bác bỏ khiếu nại của chúng tôi, mà các công tố viên hoan nghênh ‘các dữ liệu và bằng chứng mới’ mà chúng tôi đang cung cấp cho họ để tiến hành vụ án. Điều này củng cố quyết tâm của chúng tôi”.
Vụ PLP kiện TQ ra PCA về yêu sách “đường chín đoạn” vô lý, PCA thụ lý 3 năm mới ra được phán quyết. Đó là vụ kiện mang tính quốc gia. Còn vụ theo kiện có tính cá nhân này, chưa thể nói trước được điều gì trước.
Nhưngnó một lần nữa nhắc nhở dư luận không thể lơ là đối với những hành động ngang ngược của TQ trên biển Đông.