Để thực hiện âm mưu độc chiếm Biển Đông, Trung Quốc luôn tìm cách chia rẽ các nước ASEAN với tuyên bố trong tranh chấp chủ quyền trên biển chỉ chấp nhận giải quyết song phương, không chấp nhận đa phương.
Năm 1974, sau khi đạt thoả thuận với Mỹ, Trung Quốc chiếm trọn quần đảo Hoàng Sa do Việt Nam Cộng hoà quản lý. Hạm đội Mỹ ở Biển Đông không có phản ứng để quân đội Việt Nam Cộng hoà giữ đảo bị Trung Quốc tiêu diệt.
Sau năm 1975, Trung Quốc từng bước chiếm nhiều đảo thuộc Quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Việt Nam gần như bị đơn độc khi lực lượng hải quân còn nhỏ yếu, các nước ASEAN gần như không có phản ứng gì và cho đó là việc của Việt Nam – Trung Quốc. Sau này các nước ASEAN và Trung Quốc có đạt được thoả thuận DOC về Biển Đông nhưng gần như không có hiệu lực gì trong giải quyết tranh chấp.
Khi Trung Quốc khống chế đảo Cỏ May thuộc quần đảo Trường Sa do Philippines quản lý, Philippines cũng gần như đơn độc trong vụ kiện Trung Quốc ra Toà Quốc tế.
Trước phản ứng yếu ớt từ các nước ASEAN, Trung Quốc lấn tới tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông bằng đường lưỡi bò chín đoạn lấn vào chủ quyền trên biển của nhiều nước ASEAN. Để lừa dối dư luận Quốc tế và làm dịu căng thẳng với ASEAN, Trung Quốc đồng ý thảo luận về vấn đề tranh chấp Biển Đông (COC) nhưng tìm cách kéo dài thời gian đàm phán.
Trong các nước ASEAN cũng có những nước không có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông với Trung Quốc. Trung Quốc tìm cách mua chuộc các nước này như Thái Lan, Campuchia và Lào bằng việc đầu tư kinh tế. Các doanh nghiệp Trung Quốc ào ạt đổ bộ vào Campuchia và Lào.
Philippines là nước xuất khẩu nhiều hàng nông sản vào Trung Quốc, bị Trung Quốc đe doạ không nhập khẩu làm cho Philippines dù đã thắng kiện ở Toà Trọng tài Quốc tế cũng đã xuống thang. Là đồng minh của Mỹ nhưng Philippines đã quay lại làm thân với Trung Quốc.
Trước thực tế trên, Trung Quốc ngày càng lấn tới, ngang nhiên cổ suý cho ngư dân Trung Quốc xâm nhập đánh bắt cá ở vùng đặc quyền kinh tế của nhiều nước như Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Philippines..
Năm 2019 Trung Quốc đưa tàu khảo sát vào vùng biển Việt Nam ở khu vực bãi Tư Chính, bị phản đối gay gắt Trung Quốc đã phải rút lui. Ngày 30/12/2019 tàu tuần duyên Trung Quốc đã đi vào vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia ở ngoài khơi bờ biển phía bắc của Quần đảo Natuna. Bộ Ngoại giao Indonesia tuyên bố phản đối thì Bộ Ngoại giao ngang ngược tuyên bố là họ có chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và các vùng biển lân cân.
Hơn lúc nào hết các nước ASEAN cần đoàn kết để chống lại hành động bá quyền của Trung Quốc, bảo vệ chủ quyền trên biển và cả trên đất liền đang bị Trung Quốc tìm cách thôn tính.