Dự án Dara Sakor, một sân bay được xây dựng tại một khu rừng rậm hoang sơ ở phía Tây Nam Campuchia, do nhà thầu Trung Quốc thi công và dự kiến hoàn thành vào năm 2020 đang gây sự chú ý đặc biệt của dư luận tại Campuchia cùng giới quan sát khu vực, với nhiều nghi ngại về mục đích và ý đồ thực sự đằng sau nó.
Vị trí sân bay và cảng biển Dara Sakor đang được xây dựng ở Campuchia. (Nguồn: BBC)
Mắt xích quan trọng trong chiến lược hiện diện quân sự của TQ?
Theo thiết kế sân bay quốc tế Dara Sakor ở tỉnh Koh Kong sẽ sở hữu đường băng dài nhất Campuchia. Cách đó không xa, dự án xây dựng một cảng nước sâu có khả năng tiếp nhận tàu chiến cũng đang được triển khai. Điều đáng chú ý là các dự án này đã được Chính phủ Campuchia cấp phép và đều do các công ty xây dựng của Trung Quốc phụ trách thi công. Mặc dù giới chức hai bên đều khẳng định chúng chỉ phục vụ mục đích dân sự, song quy mô của thỏa thuận giao đất tại Dara Sakor đang khiến không ít người hoài nghi, đặc biệt khi một phần của dự án mọc lên trong khu vực vốn bị coi là “rừng thiêng nước độc” đối với dân địa phương Campuchia .
Chuyên gia Sophal Ear tại Đại học phương Tây ở Los Angeles (Mỹ) nghi ngại tại sao Trung Quốc lại muốn xây đường băng giữa rừng rậm? Công trình này sẽ giúp Trung Quốc phát huy sức mạnh không quân ra toàn khu vực, làm thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Khi mở rộng ảnh hưởng ra nước ngoài, Trung Quốc phải cạnh tranh với chiếc ô an ninh mà Mỹ đã dựng lên tại khu vực từ hàng thập kỷ trước như tại Thái Lan, Philippines. Nhưng ở Campuchia lại khác, Thủ tướng Hun Sen đang có xu hướng quay lưng với Mỹ và đón nhận nồng nhiệt Trung Quốc, hiện là nhà đầu tư kiêm đối tác thương mại lớn nhất của Phnom Penh.
Những cảnh báo từ chính phủ các nước và giới chuyên gia
Tại khu vực bờ biển Dara Sakor, giới chức quân sự Mỹ cho biết Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận độc quyền nhằm mở rộng một căn cứ hiện nay của hải quân Campuchia. Để tránh những chỉ trích từ dư luận, cả hai đều có những tuyên bố trấn an như Campuchia sẽ không cho phép nước ngoài đặt quân đội trên lãnh thổ Campuchia, tuy nhiên hình thức thực tế tại các cảng biển, sân bay này sẽ là phục vụ hoạt động thăm viếng, tiếp tế hoặc đồn trú luận phiên thay vì thiết lập căn cứ cố định như Mỹ tại Philippines. Tuy nhiên, những quan ngại vẫn không hết. “Chúng tôi lo ngại rằng đường băng và các cơ sở hạ tầng bến cảng ở Dara Sakor đang được xây dựng nhằm phục vụ mục đích quân sự bởi quy mô của nó vượt xa nhu cầu hạ tầng cho hoạt động thương mại cả ở hiện tại và tương lai”, Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ Dave Eastburn cho biết. “Bất kỳ bước đi nào của chính phủ Campuchia nhằm hoan nghênh quân đội nước ngoài hiện diện ở nước này cũng đều sẽ làm xáo trộn hòa bình và ổn định tại khu vực”, Đại tá Eastburn nói thêm. Bộ Tài chính Mỹ hồi đầu tháng áp đặt lệnh trừng phạt với tướng Kun Kim, cựu tổng tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Campuchia (RCAF), với cáo buộc ông này có liên quan đến dự án ở Dara Sakor ở tỉnh Koh Kong và hưởng lợi tài chính từ quan hệ với một công ty quốc doanh Trung Quốc. Thủ tướng Hun Sen bác bỏ những ý kiến cho rằng ông để Trung Quốc thiết lập hiện diện quân sự ở Campuchia. Chính phủ của ông khẳng định đường băng và bến cảng ở Dara Sakor sẽ biến vùng rừng rậm hẻo lánh này thành một trung tâm hậu cần toàn cầu, giúp “tạo ra phép màu”.
Mâu thuẫn ngay từ nội bộ Cmpuchia về tính minh bạch của các dự án
Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc tướng Kun Kim hưởng lợi từ “mối quan hệ với một thực thể nhà nước Trung Quốc”, đồng thời “sử dụng binh lính để đe dọa, phá hủy và giải tỏa đất”. Dù với điều khoản cho thuê hào phóng, khu phức hợp nghỉ dưỡng là một phần của dự án Dara Sakor đã được hoàn thành hiện khá ảm đạm vì không có khách. Nhưng thay vì rút khỏi một dự án không hiệu quả, các nhà đầu tư Trung Quốc lại tăng gấp đôi khoản đầu tư. Những công trình mới tại Dara Sakor bao gồm một đường băng dài 3.200 m và một cảng nước sâu đủ sức tiếp nhận tàu 10.000 tấn. Câu hỏi “Ai kiểm soát liên doanh ở Dara Sakor” hiện vẫn mơ hồ. Thứ trưởng Quốc phòng Campuchia Chhum Socheat lại nói với báo New York Times rằng Cơ quan Hàng không Dân dụng Campuchia đang điều hành dự án sân bay, đồng nghĩa nó không thể có mối liên hệ nào với quân đội Trung Quốc. Song Sin Chansereyvutha, Phát ngôn viên Cơ quan Hàng không Dân dụng Campuchia cho biết cơ quan này tôi không có bất kỳ thỏa thuận nào ở sân bay Dara Sakor. “Sẽ không có quân đội Trung Quốc ở Campuchia, không bao giờ”, Phát ngôn viên Chính phủ Campuchia Pay Siphan nhấn mạnh. “Có lẽ người da trắng muốn kìm hãm Campuchia bằng cách ngăn cản chúng tôi phát triển kinh tế”. Hồi đầu năm, Campuchia cũng đã mời phóng viên quốc tế vào thăm quan thực tế tại các dự án này để tăng mức độ thuyết phục.
Cách Dara Sakor khoảng 80 km, một dự án bất động sản của Trung Quốc tiếp tục mọc lên tại một công viên quốc gia khác. Khu nghỉ dưỡng quốc tế Sealong Bay có cảnh quan biển và đầu bếp Trung Quốc. Nhưng dự án bên cạnh nó mới thu hút được chú ý: Căn cứ hải quân Ream, lớn nhất Campuchia. “Tất cả những dự án này đều bao trùm sự mơ hồ bởi bạn không bao giờ biết chắc điều gì đang diễn ra”, Devin Thorne, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng Tiên tiến, trụ sở ở Washington (Mỹ) bình luận. Hồi tháng 7, tờ “Wall Street Journal” đưa tin về một dự thảo thỏa thuận bí mật trao cho Trung Quốc quyền tiếp cận độc quyền với một phần quân cảng Ream trong vòng 30 năm. Hai năm trước, quân đội Campuchia hủy các cuộc tập trận chung với Mỹ và bắt đầu các cuộc tập trận chung với Trung Quốc. Sau đó, Thủ tướng Hun Sen hồi giữa năm thông báo ông đã chi 240 triệu USD mua vũ khí Trung Quốc, một động thái cho thấy mối quan hệ quân sự ngày càng khăng khít giữa hai nước.