Ngay sau khi Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn tái đắc cử, Bắc Kinh và Đài Bắc đã đưa ra những tuyên bố cứng rắn về lập trường, quan điểm liên quan vấn đề chủ quyền, độc lập của Đài Loan.
Người dân Đài Loan ủng hộ bà Thái Anh Văn
Chiến thắng áp đảo
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn đã thắng cử nhiệm kỳ thứ hai sau khi giành chiến thắng trong một cuộc bầu cử bị chi phối bởi mối quan hệ của hòn đảo này với Trung Quốc. Với kết quả kiểm phiếu, bà Thái Anh Văn giành chiến thắng với 8,1 triệu phiếu bầu, chiếm 58%, áp đảo đối thủ là ông Hàn Quốc Du, người hiện có 5,5 triệu phiếu, tương đương 38% cử tri.
Ngoài ra, Uỷ ban Bầu cử Đài Loan cho biết, Dân tiến Đảng còn có thêm một chiến thắng áp đảo khác khi họ chiếm được 62 trên 113 ghế tại Quốc hội, trong khi đó Quốc Dân Đảng chỉ có khoảng 38 ghế.
Theo giới quan sát, vấn đề chủ quyền, nền dân chủ và quan hệ Trung-Đài là những vấn đề mấu chốt quyết định lá phiếu của cuộc bầu cử năm nay. Vì vậy kết quả hai cuộc bầu cử tổng thống và trên phản ánh rõ quan điểm người dân Đài Loan về mối quan hệ họ muốn có với Trung Quốc.
Trung Quốc không thay đổi lập trường về Đài Loan
Ngay sau chiến thắng của bá Thái Anh Văn và Đảng Dân tiến (DPP), Bộ Ngoại giao Trung Quốc (12/1) đã tuyên bố nhấn mạnh “dù có chuyện gì thay đổi với tình hình nội bộ ở Đài Loan thì thực tế cơ bản rằng chỉ có một nước Trung Quốc trên thế giới và Đài Loan là một phần của Trung Quốc sẽ không thay đổi”; tái khẳng định “sự đồng thuận phổ quát của cộng đồng quốc tế tôn trọng nguyên tắc ‘Một Trung Quốc’ cũng sẽ không thay đổi”. Bắc Kinh hy vọng thế giới ủng hộ người dân Trung Quốc phản đối các hoạt động ly khai và “hiện thực hóa việc thống nhất đất nước”.
Trong thông báo tương tự, Người phát ngôn Văn phòng phụ trách các vấn đề Đài Loan của Trung Quốc Mã Hiểu Quang nhấn mạnh mô hình “một quốc gia, hai chế độ” và Trung Quốc “kiên quyết phản đối các hành động và ý đồ ly khai vì ‘Đài Loan độc lập’ dưới bất cứ hình thức nào”. Ông Mã Hiểu Quang cũng cho biết bất kỳ hoạt động ủng hộ độc lập nào muốn tách hòn đảo khỏi đại lục sẽ không được dung thứ và “chúng tôi kiên quyết lên án và chống lại các hình thức hoạt động đòi độc lập và ly khai khác nhau của Đài Loan nhằm duy trì hòa bình và ổn định chung ở eo biển Đài Loan. Bà Thái Anh Văn đã dung túng cho phong trào ủng hộ độc lập ở Đài Loan, và làm thiệt hại các hoạt động trao đổi, hợp tác xuyên eo biển bằng cách từ chối chấp nhận nguyên tắc Một Trung Quốc”.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (13/1) cũng đã đưa ra một phát ngôn cứng rắn sau khi bà Thái Anh Văn tái đắc cử lãnh đạo Đài Loan, đồng thời nhấn mạnh rằng không thay đổi quan điểm về “Một Trung Quốc”. Theo ông Vương Nghị, “những kẻ ly khai sẽ phải chịu số phận diệt vong và để lại mùi hôi thối bốc lên trong một vạn năm”; đồng thời tiếp tục khẳng định rằng, nguyên tắc “Một Trung Quốc” từ lâu đã công nhận Đài Loan là một phần của Trung Quốc đại lục và nhận được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế. Sự đồng thuận về nguyên tắc “Một Trung Quốc” vẫn sẽ không thể bị thay đổi một chút nào chỉ vì một cuộc bầu cử địa phương tại Đài Loan, và sẽ không thể bị lung lay vì những phát ngôn và hành động sai lầm của một số chính trị gia phương Tây.
Đài Loan đáp trả mạnh mẽ
Trong khi Trung Quốc nói rằng, Đài Loan là lãnh thổ của họ, Đài Loan coi mình là một đất nước độc lập. Bà Thái Anh Văn luôn mạnh mẽ phản đối mô hình “một nước, hai chế độ”. Theo bà Thái Anh Văn, “người dân Đài Loan một lần nữa sử dụng quyền bỏ phiếu của mình để cho thế giới thấy giá trị của dân chủ”; khẳng định “kết quả của cuộc bầu cử lần này có thêm một ý nghĩa, cho thấy một điều rằng, khi chủ quyền và nền dân chủ của chúng ta bị đe dọa, người Đài Loan sẽ càng thêm quyết tâm bảo vệ”; đồng thời nhấn mạnh “dân chủ và tự do thực sự là tài sản quý giá nhất của Đài Loan và là nền tảng của mối quan hệ đối tác Đài Loan-Mỹ”. Tuy nhiên, Tổng thống Đài Loan cũng kêu gọi nối lại đàm phán với Trung Quốc nhưng cũng nói rằng, bà hy vọng Bắc Kinh hiểu rằng, Đài Loan và người dân Đài Loan sẽ không khuất phục trước sự đe dọa của Bắc Kinh.
Trong bài phát biểu sau khi giành thắng lợi, bà Thái Anh Văn cho biết Trung Quốc rằng nước này hãy từ bỏ việc đe dọa để lấy lại hòn đảo bằng vũ lực. Theo Tổng thống Đài Loan, “hòa bình có nghĩa là Trung Quốc phải từ bỏ các mối đe dọa vũ lực chống lại Đài Loan”; đồng thời bày tỏ hy vọng rằng chính quyền Bắc Kinh hiểu rằng Đài Loan dân chủ và chính phủ được bầu cử dân chủ của Đài Bắc, sẽ không nhượng bộ trước các đe dọa và hành động hăm dọa”.
Đáng chú ý, trong bài trả lời phòng vấn hôm 14/1, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn cho biết: Trung Quốc nên “chấp nhận thực tế” về hiện trạng của Đài Loan và thể hiện sự tôn trọng đối với hòn đảo này. Theo bà Thái, “chúng tôi không có nhu cầu tuyên bố mình là một quốc gia độc lập. Chúng tôi đã là một quốc gia độc lập và chúng tôi tự gọi mình là Trung Hoa dân quốc, Đài Loan”; cho rằng chiến thắng của bà là bằng chứng cho thấy hiện giờ khái niệm “Một Trung Quốc” không còn thể hiện đúng tình trạng thực sự của Đài Loan và tình hình đã thay đổi, sự mơ hồ không còn có thể phục vụ các mục đích mà nó dự tính phục vụ nữa. Những gì đã thực sự thay đổi chính là Trung Quốc. Bởi vì trong hơn 3 năm qua, Đài Loan đã chứng kiến Trung Quốc tăng cường sự đe dọa… họ liên tục triển khai tàu quân sự và máy bay tuần tra quanh hòn đảo. Và thêm vào đó, với những gì xảy ra ở Hồng Kông, mọi người cảm giác thực sự rằng mối đe dọa này có thật và nó ngày càng nghiêm trọng. Không những vậy, bà Thái Anh Văn còn khẳng định hòn đảo có nền dân chủ và nền kinh tế khá tốt và xứng đáng nhận được sự tôn trọng từ Trung Quốc. Tuy nhiên, bà Thái cho biết bà đã thể hiện sự kiềm chế như việc đã không tuyên bố độc lập chính thức, sửa đổi hiến pháp và thay đổi cờ, những điều mà một số người trong đảng Dân chủ tiến bộ (DPP) cầm quyền của bà muốn. Động thái có thể khiến Trung Quốc coi là cái cớ cho hành động quân sự. Đáng chú ý, bà Thái cũng đang lên kế hoạch cho tất cả các tình huống. Theo bà, “bạn không thể loại trừ nguy cơ chiến tranh bất cứ lúc nào. Nhưng điều quan trọng là bạn phải chuẩn bị sẵn sàng và phát triển khả năng tự vệ. Hòn đảo đã rất cố gắng và nỗ lực rất nhiều để tăng cường khả năng của mình. Việc xâm chiếm Đài Loan là sẽ khiến Trung Quốc phải trả giá đắt”.
Dư luận quan tâm động thái của Bắc Kinh
Với việc bà Thái Anh Văn tái đắc cử, giới quan sát cho rằng Bắc Kinh có thể sẽ tiếp tục tìm cách gây sức ép lên Đài Loan trên trường quốc tế, trong khi Mỹ sẽ tiếp tục ủng hộ Đài Loan trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung còn hục hặc.
Chuyên gia về Đài Loan Jonathan Sullivan tại Đại học Nottingham (Anh) nhận định rằng cả Trung Quốc lẫn Mỹ đều không muốn có xung đột vì Đài Loan, nhưng cũng có những điều không thể đoán trước được, như tính hay thay đổi của Tổng thống Donald Trump và nỗ lực tái tranh cử của ông, cũng như cách Washington và Bắc Kinh kiểm soát mối quan hệ song phương ngày càng xuống dốc. Ông Sullivan cho rằng Bắc Kinh sẽ có thể kiểm soát sự mất kiên nhẫn của mình “miễn Mỹ không làm điều gì bất ngờ và có sự thay đổi lớn liên quan đến Đài Loan, và miễn quan hệ song phương Mỹ – Trung Quốc vẫn còn có thể cứu vãn”.
Nhà chính trị học Vương Nghiệp Lập (Wang Yeh Lih) nhận định quan hệ Đài-Trung sẽ ngày thêm căng thẳng và trở thành điểm chính của cuộc bầu cử lần này. Theo Vương Nghiệp Lập, tình cảm chống Trung Quốc đã trở thành nhân tố chính quyết định thắng lợi trong cuộc bầu cử.