Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Hitoshi Tanaka Tanaka, chính trị gia có ảnh hưởng, hiện đang là Chủ tịch Viện Chiến lược Quốc tế tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản cho rằng các quốc gia ASEAN, đặc biệt là Malaysia cần lên tiếng và đưa ra lập trường kiên quyết hơn về chủ quyền đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp ở Biển Đông trước thái độ và các hành vi của Trung Quốc.
Đã đến lúc giữ im lặng không còn là “vàng”
Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Hitoshi Tanaka nói rằng, giữ im lặng không còn là “vàng” và đã đến lúc các nước ASEAN, với tư cách là các bên liên quan cần can đảm lên tiếng và cho thấy lập trường kiên quyết, rõ ràng hơn. “Nhật Bản có mối quan tâm lớn đối với sự phát triển và căng thẳng ở Biển Đông, vì nó có thể gây ra hậu quả nặng nề cho các quốc gia hàng hải trong khu vực.Do đó, Nhật Bản cam kết hướng tới sự thịnh vượng của ASEAN, nơi có tiềm năng ở vị trí địa chính trị quan trọng bậc nhất và ASEAN giữ vai trò trung tâm mặc dù các quốc gia này không mạnh về kinh tế hay quân sự như các cường quốc bên ngoài”, Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Hitoshi Tanaka nhận định.
“Ai đó cần phải nhắc nhở các siêu cường chú ý nhiều hơn đến ASEAN, người có vai trò chiến lược trong việc đảm bảo hòa bình và ổn định ở Biển Đông và Thái Bình Dương”, Chủ tịch Viện Chiến lược Quốc tế tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản nói. Ông đã đề cập đến nỗ lực của Trung Quốc trong việc yêu sách tất cả hoặc một phần các hòn đảo, bãi cát và rạn san hô ở Hoàng Sa, bãi cạn, quần đảo Trường Sa và Natuna bằng cách vẽ ra “đường chín đoạn” phi lý.
Lựa chọn nên là sử dụng ngoại giao, hợp tác nhiều bên và các biện pháp xây dựng lòng tin
Đối với từng trường hợp cụ thể, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản đặc biệt lưu ý đến Malaysia. Theo ông, Malaysia đang đặt yêu sách đối với các bộ phận của Trường Sa cùng với Việt Nam, Philippines, Đài Loan và Brunei; trong khi Việt Nam tranh chấp Hoàng Sa và bãi cạn, với Indonesia phải đối mặt với những thách thức đối với Natuna. Nhật Bản cũng vậy, ông nói, có vấn đề với Trung Quốc đối với các đảo Senkaku, với Hàn Quốc trên các đảo Takeshima và với Nga về Kuriles (hoặc lãnh thổ phương Bắc) và Sakhalin ở bán đảo Kamchatka. Ông Tanaka cho biết Nhật Bản không muốn thấy một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực. “Nếu một quốc gia tăng cường lực lượng quân sự với nhiều vũ khí hơn, các quốc gia khác cũng sẽ làm như vậy. Xây dựng quân đội không phải là giải pháp phù hợp để thực thi an ninh, mà lựa chọn nên là sử dụng ngoại giao, hợp tác nhiều bên và các biện pháp xây dựng lòng tin”, ông nói.
Ông Tanaka cảnh báo rằng nếu Trung Quốc khẳng định sự gây hấn trong nỗ lực chiếm giữ các đảo Senkaku thuộc sở hữu của Nhật Bản, nó có thể dẫn đến một cuộc chiến. Ông thừa nhận rằng Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng về kinh tế và đang tạo ra ảnh hưởng trên toàn cầu thông qua các chương trình phát triển đầu tư. “Nhưng an ninh của một quốc gia hoặc khu vực không thể bị tổn hại bởi sự thịnh vượng kinh tế”, ông Tanaka cho biết.
Môi trường chính trị, kinh tế khu vực đang thay đổi, phức tạp hơn
Vị cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản nói thêm rằng cuộc chiến kinh tế của Trung Quốc với Mỹ, tình hình biểu tình xung đột tại khu hành chính đặc biệt của Hồng Kông và sự bùng phát gần đây của bệnh viêm đường hô hấp cấp do coronavirus mới (2019-nCoV) từ Vũ Hán ở tỉnh Hồ Bắc đã làm cho tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại, nền kinh tế suy giảm và thu hẹp hơn thị trường trong nước. “Hồng Kông, chiếm ưu thế dưới sự cai trị của Anh trong nhiều thập kỷ, không hài lòng dưới sự điều hành trực tiếp của Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc nhận ra rằng đơn giản là họ không thể sử dụng lực lượng quân sự đối với Hồng Kông, điều có thể biến thành ác mộng. Nó cũng có thể có tác động lan tỏa đến Đài Loan, nơi Trung Quốc đang cố gắng đòi lại, khiến cho trước đây trở nên độc lập hơn. Đó là một tình huống rất khó khăn và căng thẳng với rất nhiều hậu quả có thể cản trở tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, ông Tanaka nói.
Ông Tanaka nói thêm rằng Mỹ cũng đang phải đối mặt với thời gian cố gắng với Tổng thống Donald Trump phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trong cuộc tranh cử trước cuộc bầu cử quốc gia của họ. Nhiều đồng minh của Mỹ cũng đang có những ý kiến khác nhau, do đó, làm phức tạp thêm vấn đề trước đây. “Nếu Trump được bầu lại, ông có khả năng thúc đẩy ‘nước Mỹ trước tiên’. Điều này sẽ chỉ khuyến khích các quốc gia khác và các quốc gia ASEAN nhìn về phía Trung Quốc thay vào đó, ông nói.
Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Hitoshi Tanaka Tanaka kết luận, , trong bối cảnh đó, Nhật Bản đang tiến lên dưới sự lãnh đạo sắc sảo của Thủ tướng Shinzo Abe, người đang thực hiện sự thân thiện và ngoại giao lớn hơn như một đối trọng trong cuộc đấu tranh quyền lực trong khu vực. Nhật Bản sẽ tiếp tục là một lực lượng tự vệ về mặt quân sự bất chấp những thách thức mà nước này đang phải đối mặt với chủ quyền của mình, bao gồm các mối đe dọa của tên lửa đạn đạo liên lục địa từ Triều Tiên.