Có thể lĩnh hội gì từ Tuyên bố của Bộ Ngoại giao PLP về vụ tàu hải cảnh TQ đâm chìm tàu cá VN: nhắc lại ơn cứu ngư dân PLP của VN để gián tiếp nói rằng hành động của TQ với ngư dân VN thật tàn nhẫn; nhấn mạnh “tình cảnh này” hàm ý rằng, cả thế giới đang bị Covid-19 làm cho điêu đứng, TQ không nên làm những vụ việc như vậy…
Tàu cá của ngư dân Quảng Ngãi nhiều lần bị tàu TQ đâm chìm khi hành nghề trên ngư trường truyền thống thuộc chủ quyền của VN
Vụ tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm tàu cá của ngư dân VN ngày 2/4 vừa qua đang là một sự kiện nóng. Nóng vì nó làm biển Đông vốn đã phức tạp, trở nên phức tạp hơn. Nóng vì hành động của TQ khiến nhiều người sửng sốt với câu hỏi: điều gì thế này ? Sao nó lại diễn ra vào thời điểm cả thế giới đang khốn khổvì Covid-19 ?
VN – quốc gia láng giềng thường xuyên bị TQ gây hấn, áp chế đương nhiên lên tiếng phản đối TQ. Và không chỉ có người phát ngôn Bộ Ngoại giao VN, lần này, Hội Nghề cá Việt Nam, chỉ một ngày sau vụ việc, cũngkịch liệt lên án, phản đối hành động vô nhân đạo vàyêu cầu TQ chấm dứt ngay những hành động cản trở, tấn công, đâm chìm tàu cá hoạt động trên ngư trường truyền thống Hoàng Sa thuộc chủ quyền VN.
Nghĩa là, xét về mức độ, phản ứng của VN lần này mạnh mẽ, kiên quyết, tức thời hơn các trường hợp tương tự trước.
Từ bên kia bán cầu, dù đang vật lộn vất vả với covid-19, ngày 6/4, Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 6/4 vẫn kịp ra tuyên bố khẳng định rằng Mỹ “cực kỳ quan ngại về những tin tức liên quan tới vụ TQ đâm chìm tàu cá VN ở vùng biển gần quần đảo Hoàng Sa ở biển Đông”.
Dĩ nhiên, sự nhanh nhảu của Nhà trắnglà có thể hiểu được. Nhà trắng không thể không nổi đóa trước cách hành xử của kẻ “ngụy quân tử” như Trung Nam Hải lợi dụng dịch giã hoành hành để tranh thủ gia tăng sự hiện diện và khẳng định chủ quyền trên biển Đông như một kiểu đánh lén.
VN đã đành. Mỹ cũng đã lên tiếng rồi. Nhiều người vẫn có ý chờ đợi thái độ chính thức của PLP.
PLP không phải một cường quốc, nhưng trong trường hợp này, thái độ của nước từng kiện và thắng kiện TQ nhưng lại gần như để phán quyết của Tòa trọng tài thường trực LHQ (PCA) rơi vào quên lãng, có ý nghĩa riêng, quan trọng. Thứ nhất, dù chủ trương xoay trục về TQ về đối ngoại, nhưng PLP với VN vẫn gần như cùng “kẻ thù chung” là TQ trong vấn đề biển Đông. Thứ hai, giữa năm 2019, tại khu vực bãi Cỏ Rong do PLP kiểm soát, tàu TQ cũng đâm chìm và bỏ mặc 22 ngư dân PLP khiến họ suýt thành mồi cho cá mập, chỉ thoát chết khi được ngư dân VN cứu vớt.
Vụ việc này, về sau, được gọi là “vụ Cỏ Rong”, đã làm cả triệu người PLP đùng đùng nổi giận, biểu tình, đốt cờ TQ, gây sức ép với chính quyền của tổng thống Duterte vì thái độ lập lờ, coi đây là “sự cố hàng hàng đáng tiếc” (?)vì sợ mếch lòng ông Tập Cận Bình…
Trong tình huống tình-lý và lý-tình đan xen đó, dư luận muốn thấy, PLP ứng xử như thế nào ?
Gần mà lại hóa chậm hơn Mỹ, trong tuyên bố phát ngày 8-4, Bộ Ngoại giao PLP nhấn mạnh rằng các ngư dân nước này cũng từng là nạn nhân của TQ và sẽ mãi ghi nhớ hành động nhân đạo của VN khi cứu vớt các ngư dân PLP; rằng: “Việc tiếp tục củng cố các mối quan hệ khu vực đặc biệt quan trọng trong bối cảnh ASEAN và TQ cùng cam kết nhằm hợp tác giải quyết cuộc khủng hoảng đang diễn ra bởi đại dịch COVID-19″.
Cơ quan ngoại giao PLP cũng nhắc lại thực tế rằng ASEAN, trong đó có cả PLP, đã sát cánh cùng Trung Quốc khi nước này đang gồng mình chống đại dịch COVID-19, nhấn mạnh “cả thế giới đã chứng kiến điều đó”…
Cuối tuyên bố, Bộ Ngoại giao PLP khẳng định “COVID-19 là mối đe doạ thật sự, yêu cầu chúng ta phải đoàn kết và tin tưởng lẫn nhau. Trong tình cảnh này, cho dù là nguồn lợi cá hay yêu sách lịch sử tưởng tượng cũng không đáng là lý do để Trung Quốc gây ra những vụ việc như vậy”.
Vậy đã là rõ, PLP có gần một tuần để cân nhắc sự việc, cân nhắc từng chữ trong một tuyên bố mang đầy tính ngoại giao: Không gay gắt quá, nhưng nhắc lại ơn cứu ngư dân PLP của VN để gián tiếp nói rằng hành động của TQ với ngư dân VN thật tàn nhẫn; nhấn mạnh “tình cảnh này” hàm ý rằng, cả thế giới đang bị Covid-19 làm cho điêu đứng, TQ không nên làm những vụ việc như vậy (tức đâm tàu, truy đuổi ngư dân VN cùng nhiều việc phi pháp khác)…
Nói cách khác, dù khéo về diễn đạt, với bản tuyên bố trên, PLP cũng đã cho thế giới biết họ đánh giá TQ như một kẻ tầm thường, nhè lúc VN và cộng đồng thế giới tập trung cho chống dịch để đánh lén, ra đòn “dưới thắt lưng” và triển khai các hoạt động phi pháp khác trên biển Đông.