Báo Nikkei của Nhật Bản hôm 23/4 đăng một bài phân tích nói rằng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang chuyển trọng tâm từ cuộc chiến chống Covid-19 sang cuộc chiến chống lại những “kẻ thù chính trị” mà ông cho rằng nó nguy hiểm không kém.
Tờ báo đề cập đến vụ điều tra Thứ trưởng Bộ Công An Tôn Lập Quân (Sun Lijun), người phụ trách các vấn đề Hồng Kông, Ma Cao, một lĩnh vực rất nhạy cảm trong lực lượng cảnh sát. Thông báo cho biết ông Tôn bị điều tra vì “vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc kỷ luật và pháp luật”, cụm từ thường được dùng với ám chỉ tham nhũng. Đây được coi là dấu hiệu cho thấy sự xáo trộn trong bộ máy an ninh của Trung Quốc.
“Hai thứ trưởng Bộ Công an đã mất quyền lực trong một năm rưỡi”, một đảng viên kỳ cựu bình luận với Nikkei. Người này nói rằng việc Bắc Kinh điều tra vị thứ trưởng trong khi đang đối phó với dịch viêm phổi Vũ Hán, cho thấy “mối quan tâm của các nhà lãnh đạo hàng đầu không chỉ giới hạn trong việc phòng chống dịch bệnh và nền kinh tế”.
Vào thời điểm đó, Tôn không biết gì về vận mệnh chính trị của mình. Mọi thứ dường như tốt đẹp, Tôn đã hoàn thành các nhiệm vụ của mình một cách trơn tru. Nhưng thực tế là một cuộc điều tra bí mật về các hành vi sai trái của Tôn đã được tiến hành từ năm ngoái.
Cuộc thanh trừng 2 thứ trưởng công an
Đêm 17/4, Bộ Chính trị gồm 25 thành viên đầy quyền lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) tổ chức một cuộc họp. Chương trình nghị sự của những nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc không chỉ là việc dịch bệnh Covid-19, hay các biện pháp kích thích chi tiêu của người tiêu dùng, mà nội dung quan trọng hơn của Bộ Chính trị là đưa ra các biện pháp kỷ luật đối với Thứ trưởng Bộ công An Tôn Lập Quân, theo Nikkei.
Vào tối 19/4, khi cuộc thanh trừng Tôn đã hoàn tất, Bộ trưởng Bộ Công an Triệu Khắc Trí đã tập hợp các nhà lãnh đạo cao nhất của Bộ để giải thích những gì đã xảy ra. Tại đó, ông Triệu chỉ trích thuộc cấp của mình bằng những lời lẽ “thấu tim gan”, tờ báo của Nhật Bản bình luận.
Trước đó là vụ thanh trừng Mạnh Hồng Vĩ vào năm 2018, khi ông Mạnh còn là Thứ trưởng Bộ Công an Trung Quốc, kiêm Chủ tịch Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế (Interpol) có trụ sở tại Lyon- Pháp. Ông Mạnh bị chính quyền Trung Quốc bắt giữ trong chuyến trở về đại lục, ông chỉ kịp nhắn tin cho vợ một biểu tượng con dao qua điện thoại, ám chỉ rằng ông đang gặp nguy hiểm.
Mạnh Hồng Vĩ và Tôn Lập Quân thân thiết với Chu Vĩnh Khang, “cựu hoàng trong ngành an ninh” của Trung Quốc, từng là ủy viên Ủy ban Thường vụ – Bộ Chính trị. Chu Vĩnh Khang bị kết án chung thân trong chiến dịch chống tham nhũng của ông Tập.
Mạnh Hồng Vĩ và Tôn Lập Quân trở thành nạn nhân đầu tiên và thứ hai của một cuộc tranh trừng mà ông Tập nhắm vào tay sai của Chu Vĩnh Khang trong các tổ chức cảnh sát.
Phép thử quyền lực
Số phận của một nhân vật nữa vẫn còn là câu hỏi chưa có lời đáp, đó là Mạnh Kiến Trụ, người kế vị của Chu Vĩnh Khang. Từng là thành viên Bộ Chính trị, ông Mạnh Kiến Trụ đã nghỉ hưu, nhưng được Tôn Lập Quân gần gũi và phục vụ như một thư ký cá nhân. Mạnh Kiến Trụ thuộc “phe Thượng Hải”, một nhóm thân cận với cựu Tổng Bí thư ĐCSTQ Giang Trạch Dân.
Phép thử này còn phụ thuộc vào một đồng minh của ông Tập, hiện đang tiếp tục nắm giữ quyền lực trong lực lượng cảnh sát. Đó là Vương Tiểu Hồng, thứ trưởng cao cấp nhất về an ninh công cộng, một nhân vật chủ chốt trong phe của ông Tập, đồng thời cũng là một người bạn cũ của ông Tập khi ông Tập còn làm Bí thư ở Phúc Kiến. Mối quan hệ giữa Vương Tiểu Hồng và ông Tập đã mang lại cho Vương một địa vị đặc biệt, theo Nikkei.
Nhiều chuyên gia nghĩ rằng những người đã nghỉ hưu như Mạnh Kiến Trụ có thể sẽ không bị buộc tội về bất kỳ hành vi sai trái nào nếu Vương quản lý và giữ quyền kiểm soát các cơ quan cảnh sát và an ninh công cộng. Nikkei nhận định, nếu ảnh hưởng của Vương yếu đi, Mạnh Kiến Trụ có thể sẽ bị kỷ luật để củng cố vị thế của ông Tập.
Cuộc đấu tranh quyền lực của ông Tập vẫn còn kéo dài. Ông Tập hiện còn hai năm tại vị trước khi có những thay đổi về nhân sự trong Đại hội Đảng vào năm 2022. Theo Nikkei, từ giờ đến lúc đó, ông Tập sẽ phải tiếp tục thực hiện chiến dịch “chống tham nhũng” của mình để loại bỏ các đối thủ.