Giữa lúc cả thế giới đang tập trung chống dịch Covid-19, Trung Quốc liên tiếp tổ chức tập trận quy mô lớn ở biển Hoa Đông và Biển Đông để hù dọa các nước láng giềng, đe dọa hòa bình ổn định trong khu vực.
Từ cuối tháng 2/2020, Trung Quốc đã chuẩn bị để nhóm tác chiến tàu sân bay tập trận ở khu vực Thái Bình Dương khi Bắc Kinh tiến hành cuộc tập trận gần Hawaii với sự tham gia của nhóm 4 tàu chiến, trong đó có tàu khu trục Hô Hào Hạo Đặc (161) thuộc lớp Lữ Dương 3 và 1 tàu hậu cần. Sau cuộc tập trận này, trên đường quay về đến biển Philippines thì nhóm tàu Trung Quốc đã gặp máy bay săn ngầm P-8A Poseidon của Mỹ. Khi đó, tàu Trung Quốc đã chiếu laser vào máy bay Mỹ khiến Washington kịch liệt phản đối vì gây nguy hiểm và “thiếu chuyên nghiệp”.
Ngay từ lúc bấy giờ, giới chuyên gia quốc tế đã nhận định đây là hoạt động tiền trạm để Bắc Kinh tiến hành một cuộc tập trận của nhóm tác chiến tàu sân bay ở vùng Thái Bình Dương. Các chuyên gia phân tích quốc tế cho rằng trong bối cảnh hải quân Mỹ ở Thái Bình Dương đang gặp khó khăn do dịch bệnh Covid-19 thì Trung Quốc muốn đẩy mạnh hoạt động, cố gắng tạo bước ngoặt trong chiến lược hoạt động bên ngoài chuỗi đảo thứ nhất và thậm chí là chuỗi đảo thứ hai.
Khái niệm về chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai được Mỹ đưa ra trong Chiến lược chuỗi đảo nhằm vây xung quanh Trung Quốc và Liên Xô cũ trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Theo đó, chuỗi đảo thứ nhất bắt đầu tại quần đảo Kuril/Chishim và kết thúc ở Borneo và phần phía bắc của Philippines; chuỗi đảo thứ hai thường được tính là từ quần đảo Bonin (Nhật Bản) đến quần đảo Mariana (được xem là lãnh thổ Mỹ) nằm ở phía đông của Philippines.
Từ đầu Thế kỷ 21, giới nghiên cứu thường nhắc đến 2 chuỗi đảo khi nói về chính sách biển của Trung Quốc. Với mục tiêu đưa Trung Quốc thành cường quốc biển cạnh tranh với Mỹ, Bắc Kinh đang tìm mọi cách để vượt qua 2 chuỗi đảo này. Khi đạt được bước tiến vượt ngoài 2 chuỗi đảo này, Trung Quốc sẽ hạn chế ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Các cuộc diễn tập trên biển của hải quân Trung Quốc là nhằm hướng tới mục tiêu này.
Tối 11/4/2020, Bộ Quốc phòng Nhật phát thông cáo cho biết nhóm tàu chiến tàu sân bay Liêu Ninh đã đi qua eo biển Miyako tiến hành tập trận trên biển Hoa Đông. Thông cáo cho hay, nhóm tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh gồm tổng cộng 6 chiến hạm. Ngoài tàu Liêu Ninh, các tàu còn lại là 2 tàu khu trục Tây Ninh (117) và Quý Dương (119) cùng loại Type-052D (lớp Lữ Dương 3), 2 tàu hộ tống Tảo Trang (542) và Nhật Chiếu (598) cùng loại Type-054A (lớp Giang Khải 2), tàu hậu cần Hồ Hô Luân (965) loại Type-901.
Các tàu khu trục và tàu hộ tống nêu trên đều thuộc thế hệ mới với nhiều trang bị khí tài hiện đại. Thậm chí, tàu khu trục lớp Lữ Dương 3, độ choán nước 7.500 tấn, được Bắc Kinh tự hào giới thiệu đã tích hợp hệ thống phòng thủ tên lửa tương đương hệ thống Aegis trên các khu trục hạm lớp Arleigh Burke và tuần dương hạm lớp Ticonderoga của Mỹ. Tàu khu trục lớp Lữ Dương 3 còn được trang bị 64 ống phóng thẳng đứng có thể khai hỏa nhiều loại tên lửa khác nhau như tên lửa phòng không HHQ-9, tên lửa tấn công tàu chiến hoặc mục tiêu trên đất liền YJ-18, tên lửa chống tàu ngầm CY-5. Kèm theo đó còn có nhiều loại vũ khí và radar, tác chiến điện tử…
Tàu hộ tống lớp Giang Khải 2, độ choán nước 4.000 tấn, được trang bị 32 ống phóng thẳng đứng dùng khai hỏa tên lửa đối không HQ-16 và tên lửa chống tàu ngầm Yu-8, kèm theo còn có hệ thống pháo cận chiến, ngư lôi…
Các nhà quan sát cho rằng “Bắc Kinh đang sử dụng cuộc tập trận của tàu sân bay Liêu Ninh ở eo biển Đài Loan để gửi thông điệp đến Đài Bắc rằng quân sự vẫn là một trong các chọn lựa để thống nhất Đài Loan nếu Đài Bắc tiếp tục tìm cách độc lập.
Ngay 13/4/2020, tờ Thời báo Hoàn Cầu dẫn lời phát ngôn viên của hải quân Trung Quốc cho hay nhóm tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh của nước này đã lần lượt vượt qua eo biển Miyako, eo Ba Sĩ và tiến vào Biển Đông để tổ chức tập trận.
Các nhà phân tích cho rằng với việc đưa tàu sân bay vào Biển Đông tập trận, Bắc Kinh gửi thông điệp đe dọa đến các nước ASEAN liên quan tranh chấp chủ quyền tại vùng biển này. Đưa ra yêu sách chủ quyền phi lý ở Biển Đông, Trung Quốc vẫn tự cho rằng Biển Đông là “lợi ích cốt lõi” của họ. Vì thế, cuộc tập trận của tàu Liêu Ninh còn ẩn chứa cả tín hiệu rằng Bắc Kinh sẵn sàng dùng vũ lực để bảo vệ “lợi ích cốt lõi”.
Việc tập trận của Trung Quốc là nhằm hoàn thiện khả năng tác chiến như xuất kích, hạ cánh chiến đấu cơ trên tàu sân bay. Bằng cách thể hiện một lực lượng đầy đủ của nhóm tác chiến tàu sân bay, Bắc Kinh muốn phô trương sức mạnh để ép buộc các nước khác ở Đông Nam Á phải khuất phục.
Tiến sĩ Patrick Cronin – Chủ tịch Chương trình An ninh châu Á – Thái Bình Dương, Viện Nghiên cứu Hudson, Mỹ cho rằng: “Bắc Kinh đang công khai sử dụng tàu sân bay tập trận để đe dọa các nước láng giềng và bao gồm cả răn đe Đài Loan. Động thái này còn nhằm thể hiện tàu sân bay Trung Quốc có thể hoạt động như tàu sân bay Mỹ USS Theodore Roosevelt, vốn đang phải neo tại đảo Guam vì dịch bệnh Covid-19”.
Các chuyên gia quân sự đánh giá , nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc có hải trình đi theo ven Thái Bình Dương qua ngả Đài Loan để vào Biển Đông. Hải trình này nhằm thể hiện thông điệp chứng minh rằng Trung Quốc có thể cắt đường cung từ Mỹ và Nhật Bản qua Đài Loan, rồi bao vây Đài Loan.Tuy nhiên, thực tế thì số lượng chiến đấu cơ mà Bắc Kinh đang bố trí trên tàu sân bay khó có thể đủ sức cắt đường cung nối từ Mỹ và Nhật Bản qua Đài Loan. Đó là chưa kể một thực tế rằng vẫn chưa có bằng chứng nào thuyết phục về việc tàu sân bay Liêu Ninh thực sự có thể triển khai máy bay tiêm kích để tác chiến.
Đối với các nước ven Biển Đông, nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc có mức độ đe dọa khá lớn, bởi nếu so về tương quan quân sự thì lực lượng chiến đấu cơ của các nước trong khu vực ASEAN khá khiêm tốn.
Trước khi đưa nhóm tàu tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh vào Biển Đông, hải quân Trung Quốc cũng đã tiến hành tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông vào cuối tháng 3/2020. Nội dung diễn tập liên quan tới kịch bản chiến đấu trên Biển Đông, vừa là bài kiểm tra tinh thần sẵn sàng chiến đấu của binh sĩ vừa là đợt thử nghiệm những chiến lược hợp đồng tác chiến mới nhất của Trung Quốc.
Theo một thông báo của Chiến khu Nam Bộ, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc hôm 01/4/2020, đối với các tàu mặt nước, tàu ngầm và máy bay chiến đấu, cuộc tập trận bắn đạn thật với thử nghiệm hơn 20 nội dung, đối tượng, bao gồm phòng không, chống hạm, chống tàu ngầm, tấn công trên bộ, tiếp viện hàng hải, điều hướng hạm đội và công tác chính trị thời chiến trên vùng biển tranh chấp.
Phát biểu với tờ Thời báo Hoàn Cầu hôm 02/4/2020, ông Ngụy Đông Húc (Wei Dongxu), một chuyên gia phân tích quân sự tại Bắc Kinh nhấn mạnh: “Cuộc tập trận đã thể hiện thêm những đặc tính chiến đấu mới của Hải quân PLA ở Biển Đông với năng lực tấn công đa chiều, phối hợp nhiều tàu chiến, tàu ngầm và chiến đấu cơ cùng những phương tiện chiến đấu hiện đại”.
Sự bùng nổ của dịch bệnh Covid-19 đã làm giảm đáng kể khả năng triển khai tàu chiến của hải quân Mỹ ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Trên tàu sân bay Mỹ USS Theodore Roosevel đã xuất hiện nhiều ca nhiễm Covid-19, thậm chí đã có binh sỹ đầu tiên chết vì dịch bệnh khiến tàu phải về neo đậu tại đảo Guam để khắc phục dịch bệnh.
Bắc Kinh cho rằng đây là cơ hội vàng để hải quân Trung Quốc vươn lên. Với những cuộc tập trận quy mô lớn ở biển Hoa Đông và Biển Đông, quân đội Trung Quốc muốn khẳng định họ có khả năng “đuổi Mỹ” ra khỏi Biển Đông. Tuy nhiên, các nhà phân tích quân sự thì cho rằng những hành động này có thể chỉ tạo ra mối lo ngại cho các nước láng giềng ven biển của Trung Quốc chứ chưa thể tạo ra mối đe dọa đối vói Mỹ bởi hải quân Mỹ vẫn tiếp tục là số 1 trên thế giới trong thời gian dài. Bên cạnh đó, Mỹ có một lực lượng không quân hùng hậu với nhiều máy bay chiến đấu hiện đại có thể duy trì sự hiện diện của mình trong khu vực khi mà hải quân của Mỹ phải đối phó với dịch bệnh.
Dư luận quốc tế hết sức bất bình trước việc Trung Quốc đang lợi dụng dịch Covid-19 để tăng cường các hoạt động quân sự trên biển Hoa Đông và Biển Đông đe dọa các nước láng giềng. Việc làm này của những người cầm quyền ở Bắc Kinh chỉ càng làm cho thế giới thấy rõ “bộ mặt thật” bá quyền, bành trướng của họ.
GS James Kraska, chuyên về luật Hàng hải quốc tế – Đại học Hải chiến Mỹ nhận xét: “Trung Quốc tuyên bố rằng cuộc tập trận thường lệ, đã được lên kế hoạch từ trước. Nhưng tuyên bố này có thể chỉ nhằm mục đích né tránh việc Bắc Kinh bị chỉ trích đã lợi dụng tình hình các nước đang ứng phó dịch bệnh để tăng cường hoạt động ở vùng biển Thái Bình Dương”
“Hết mưa là nắng hửng lên thôi”, chúng ta đều mong các nước, nhất là Mỹ nhanh chóng chiến thắng dịch bệnh để tiếp tục là nhân tố quan trọng kiềm chế sự hoành hành của Trung Quốc trên biển Hoa Đông và Biển Đông.