Thời gian qua, mâu thuẫn giữa Washington và Bắc Kinh ngày càng căng thẳng. Các chuyên gia, các nhà bình luận quốc tế lo ngại về nguy cơ của một cuộc Chiến tranh lạnh mới giữa hai siêu cường Mỹ và Trung Quốc.
Theo bà Rachel Esplin Odell – một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện nghiên cứu nhà nước: “Đây là một sự chuyển động nguy hiểm đối với thế giới. Cả hai chính phủ Mỹ và Trung Quốc đều đang cố khai thác thất bại của phía bên kia để phục vụ lợi ích đối nội”.
Sự căng thẳng này sẽ dẫn tới hậu quả rất lớn, kéo dài đại dịch Covid-19 và làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Và như vậy các cuộc đàm phán thương mại khó có thể đêm đến hồi kết tích cực, gây ra những rạn nứt địa chính trị mới.
Mặc dù chưa thấy có dấu hiệu dẫn đến một cuộc đối đầu quân sự, nhưng có những sự kiện gây căng thẳng như Hải quân Mỹ đã tiến hành một “hoạt động vì tự do hàng hải” gần đây ở Biển Đông, trong khu vực thuộc lãnh hải của Trung Quốc. Như giọt nước tràn li, quan hệ Mỹ-Trung đang ở mức xấu nhất trong gần 50 năm qua.
Hôm 4/5, Bộ trưởng Tài chính Mỹ, ông Steven Mnuchin cho rằng, hy vọng Chủ tịch Tập sẽ thực hiện đầy đủ thỏa thuận ký hồi tháng 1/2020, bất chấp căng thẳng gia tăng và khủng hoảng kinh tế. Ông Mnuchin nói: “Nếu Trung Quốc không làm như vậy, sẽ có những hậu quả nặng nề trong mối quan hệ và trong nền kinh tế toàn cầu về mặt các bên sẽ thay đổi cách làm ăn với Trung Quốc”.
Còn Tổng thống Trump thì vẫn đưa ra ý tưởng áp thuế mới đối với Trung Quốc. Ông kiên quyết đòi Trung Quốc bồi thường cho thiệt hại kinh tế và nhân mạng vì đại dịch Covid-19. “Họ đã phạm một sai lầm khủng khiếp và họ không muốn thừa nhận điều đó”- Tổng thống Mỹ nói hôm 3/5 trong một buổi gặp ảo với công chúng trên kênh Fox News. Ông Trump cho biết, ông đang tìm cách để buộc Trung Quốc trả tiền, nhưng ông không đưa ra chi tiết cụ thể.
Căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ khởi phát cuộc Chiến tranh lạnh mới. – Cựu nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Nhà Trắng Clete Willems phát biểu hôm 5/5: “Thực tế là căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang gia tăng đáng kể tại thời điểm này”. Ông nhấn mạnh: “Tôi biết mọi người cảm thấy bất an với thuật ngữ này. Nhưng chúng ta phải trung thực và gọi đúng tên của sự việc: Đây là sự khởi đầu của cuộc Chiến tranh lạnh mới”.
Cũng với nhận định nêu trên, ông Yong Wang, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ tại Đại học Bắc Kinh, lên tiếng: Những lời đao to búa lớn không ngừng của chính quyền ông Trump đổ lỗi cho Trung Quốc về dịch Covid-19 làm tăng nguy cơ gây ra cuộc Chiến tranh lạnh mới. Nó làm xấu đi hình ảnh của Mỹ trong công chúng Trung Quốc.
Ý kiến này của Wang tin giống như nhiều chuyên gia chính trị và quan chức chính phủ Trung Quốc. Rằng, các cáo buộc của ông Trump đối với Trung Quốc là một phần của mưu đồ nhằm đánh lạc hướng những chỉ trích của người dân Mỹ về việc ông Trump xử lý đại dịch.
Chính quyền Bắc Kinh cũng bị chỉ trích vì bưng bít, che giấu thông tin dịch bệnh, nhất là trong giai đoạn đầu. Họ đã tìm mọi cách bịt miệng các bác sĩ đã cố gắng phát đi tín hiệu báo động. Điều đó đã gây ra phản ứng dữ dội ngay từ trong nước.
Đến hiện tại, các quan chức và chuyên gia y tế Mỹ vẫn đặt câu hỏi: Liệu có thể tin nổi số liệu về tỷ lệ lây nhiễm và số người chết của Trung Quốc? Bắc Kinh gần đây đã tìm cách ngăn cản việc tiếp cận với cuộc nghiên cứu của Trung Quốc về virus corona chủng mới. Điều đó càng làm gia tăng mối lo ngại và dẫn tới những căng thẳng trong đối nội và đối ngoại.
Những căng thẳng không chỉ có trong quan hệ Mỹ- Trung, mà xảy ra ở nhiều quốc gia liên quan. Ở Úc, Thủ tướng Scott Morrison kêu gọi cần tổ chức điều tra độc lập về nguồn gốc của virus corona. Lập tức Trung Quốc phản ứng. Bắc Kinh đe dọa tẩy chay kinh tế đối với các sản phẩm của Úc và cáo buộc ông Morrison dính líu vào thứ “chủ nghĩa cơ hội đáng khinh”.
Ông Dan Blumenthal, giám đốc về nghiên cứu châu Á tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, một tổ chức cố vấn có trụ sở ở Washington, cho rằng: Mong muốn buộc Trung Quốc phải trả giá là điều có thể hiểu được. Tuy nhiên Tổng thống Trump phải có những bước đi cẩn thận, vì Mỹ còn phụ thuộc vào Trung Quốc về một số mặt hàng y tế.
Ông Wang, chuyên gia của Đại học Bắc Kinh, cảnh báo: Nếu Mỹ đe dọa đòi Trung Quốc đền bù thiệt hại liên quan đến virus corona, hoặc “chia tách” hai nền kinh tế, có lẽ điều đó sẽ gây ra phản tác dụng. Bởi Trung Quốc đã bắt đầu có dấu hiệu phục hồi kinh tế sau khủng hoảng. Bắc Kinh sẽ sẵn sàng trả đũa nếu quan hệ ngày càng trở nên tồi tệ. Thêm nữa, nếu Mỹ cố xa lánh Trung Quốc về mặt ngoại giao, thì Bắc Kinh sẽ chuyển sang hình thành các liên minh sâu sắc hơn ở châu Âu, châu Á và trên toàn thế giới.
Nguy cơ “Chiến tranh lạnh mới” là rõ ràng. Dịch Covid-19 khác nào thùng dầu đổ thêm vào lửa. Lửa thì nóng mà chiến tranh thì lạnh. Khi hai siêu cường vẫn dùng lửa dập lửa thì đám cháy không chỉ co lại trong phạm vi hai nước mà sẽ lan ra nhanh chóng.
Sau đại dịch lại đến… đại chiến là điều thế giới phải cảnh giác và dốc sức ngăn chặn!