Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (20/5) đã chính thức tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai với lập trường cứng rắn là không chấp nhận chính sách “một quốc gia, hai chế độ” của Bắc Kinh, đồng thời kêu gọi đàm phán giữa hai bờ eo biển Đài Loan. Đáp trả tuyên bố trên, phía Trung Quốc đã đưa ra tuyên bố cảnh cáo sẽ không chấp nhận bất kỳ hoạt động ly khai nào của Đài Loan.
Ngày 20/5, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn đã chính thức tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai. Phát biểu tại lễ tuyên thệ, bà Thái Anh Văn nhấn mạnh: “Quan hệ Đài Loan – Trung Quốc đã có những bước ngoặt mang tính lịch sử. Cả hai bên đều có nhiệm vụ tìm cách cùng tồn tại lâu dài và ngăn chặn gia tăng đối kháng và khác biệt. Tôi muốn nhắc lại các từ ‘hòa bình, bình đẳng, dân chủ và đối thoại’. Chúng tôi sẽ không chấp nhận chính sách ‘một quốc gia, hai chế độ’ của Bắc Kinh nhằm hạ giá trị của Đài Loan và làm suy yếu tình trạng hiện tại giữa hai bờ eo biển. Chúng tôi sẽ nhanh chóng có những hành động về vấn đề này”. Bà cho biết sẽ nỗ lực hết sức để duy trì hòa bình và ổn định tại khu vực eo biển Đài Loan và sẵn sàng tham gia đối thoại với Trung Quốc và đóng góp cụ thể hơn cho an ninh khu vực. Trong bài phát biểu, bà Thái Anh Văn cũng nhấn mạnh Đài Loan sẽ tiếp tục mọi nỗ lực nhằm tham gia vào các tổ chức quốc tế và tăng cường mối quan hệ với các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong lĩnh vực kinh tế, bà Thái Anh Văn cho biết “Đài Loan cần tiếp tục hành động sớm để cứu trợ và phục hồi kinh tế, và làm bất cứ điều gì cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh tế ổn định”.
Không những vậy, bà Thái còn nói về cuộc chiến của Đài Loan chống lại đại dịch Covid-19 – điều đã nhận được sự đánh giá cao của nước lớn và cả sự ủng hộ của họ để Đài Loan trở thành quan sát viên tại Hội đồng Y tế Thế giới – bất chấp áp lực từ Bắc Kinh.Bên cạnh đó, trong bốn năm tới, Đài Loan sẽ tiếp tục đấu tranh để tham gia vào các tổ chức quốc tế, tăng cường hợp tác cùng có lợi với các đồng minh và củng cố mối quan hệ với Hoa Kỳ, Nhật Bản, châu Âu và các nước cùng chí hướng khác.
Lễ nhậm chức của bà Thái cũng bao gồm hoạt động nêu ra các thông điệp chúc mừng từ các chính trị gia và các nhà lãnh đạo từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm từ 15 đồng minh ngoại giao của Đài Loan và các nước Hàn Quốc, Nhật Bản, Fiji, Anh, Cộng hòa Séc và Đức… Thông điệp này được kết lại bằng lời chúc từ các nhà lãnh đạo Mỹ, bao gồm Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương David Stilwell và các Thượng nghị sĩ Marco Rubio, Ted Cruz và Robert Menendez.
Phó cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Matthew Pottinger đã chúc mừng bà Thái bằng tiếng Quan Thoại, hoan nghênh bà đã giành được nhiều phiếu hơn bất kỳ ứng cử viên chính trị nào khác trong lịch sử Đài Loan; nhấn mạnh “thế giới có nhiều điều để học hỏi từ Đài Loan”, đồng thời hoan nghênh phản ứng của Đài Loan về đại dịch Covid-19 và khẳng định “Mỹ sẽ tiếp tục thúc giục các quốc gia và tổ chức khác, như Tổ chức Y tế Thế giới, để đặt con người lên trên trên chính trị, và để chọn tự do hơn sức ép”.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã nhanh chóng gửi lời chúc mừng và ca ngợi bà Thái có “lòng dũng cảm và tầm nhìn để lãnh đạo Đài Loan”; cho rằng “bà Thái Anh Văn tái đắc cử cho nhiệm kỳ thứ hai cho thấy bà đã giành được sự tôn trọng, ngưỡng mộ và tin tưởng của người dân Đài Loan. Khi chúng ta nhìn về tương lai, tôi tin tưởng rằng với sự lãnh đạo của bà Thái, mối quan hệ đối tác giữa Mỹ với Đài Loan sẽ tiếp tục phát triển”.
Đáp trả tuyên bố của Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn và thông điệp chúc mừng của lãnh đạo các nước, Người phát ngôn Văn phòng Các vấn đề Đài Loan thuộc chính phủ Trung Quốc Mã Hiểu Quang (20/5) khẳng định sẽ “không khoan dung” trước việc lãnh thổ này đòi tách khỏi Trung Quốc đại lục. Ông Mã nhấn mạnh: “Bắc Kinh sẽ không tha thứ cho bất kỳ hoạt động đòi độc lập nào hoặc bất kỳ lực lượng bên ngoài nào can thiệp vào nội bộ chính trị của Trung Quốc. Trung Quốc sẽ luôn tôn trọng chính sách ‘một quốc gia, hai chế độ’ và việc thống nhất Đài Loan là một nhu cầu lịch sử cần thiết mà không bất kỳ ai hay thế lực nào có thể ngăn cản được”. Thêm vào đó, ông Mã Hiểu Quang cho biết Trung Quốc luôn sẵn sàng “tạo một không gian rộng lớn cho sự thống nhất hòa bình”.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bày tỏ sự phẫn nộ và lên án mạnh mẽ việc Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gửi lời chúc mừng lãnh đạo Thái Anh Văn về buổi nhậm chức. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh: “Trung Quốc kêu gọi phía Mỹ sửa chữa ngay những sai lầm. Bắc Kinh sẽ có những biện pháp cần thiết đối với hành động của Mỹ. Và Mỹ sẽ phải chịu hậu quả cho những hành động đó”. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Trung Quốc nhấn mạnh “động thái của Mỹ… can thiệp nghiêm trọng vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc và làm tổn hại nghiêm trọng đến hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan”; khẳng định “việc này là vô cùng sai lầm, và cũng rất nguy hiểm”.
Từ một giáo sư luật, bà Thái Anh Văn trở thành cố vấn quan trọng trong các vấn đề quan trọng của chính quyền, tham gia chính trường và nỗ lực theo đuổi chức lãnh đạo Đài Loan. Theo thông tin công khai, bà Thái Anh Văn sinh ngày 31/8/1956 ở Bình Đông, Đài Loan. Sau khi tốt nghiệp khoa Luật của Đại học Quốc lập Đài Loan năm 1978, bà Thái Anh Văn tiếp tục theo học tại Đại học Cornell, Trường Kinh tế London và trở thành giáo sư đại học.
Năm 1993, khi đang là chuyên gia trong lĩnh vực luật cũng như kinh tế quốc tế và thương mại, bà được mời làm việc cho Ủy ban Thương mại Quốc tế thuộc cơ quan Kinh tế của đảo Đài Loan, đóng vai trò quan trọng trong cuộc đàm phán thương mại quốc tế. Theo thời gian, bà trở thành một trong những cố vấn tin cậy của lãnh đạo lúc bấy giờ là Lý Đăng Huy về các vấn đề với Trung Quốc. Năm 2000, theo lời mời của lãnh đạo Trần Thuỷ Biển, bà Thái Anh Văn trở thành chủ tịch Hội đồng các vấn đề về đại lục. Quyết định này đặc biệt gây chú ý vì bà không chỉ là nữ chủ tịch đầu tiên của MAC, mà còn là chủ tịch trẻ nhất từ trước tới nay. Giữa bối cảnh căng thẳng bấy giờ, bà là người đã thúc đẩy mô hình phát triển cân bằng hơn giữa hai bờ eo biển, tổ chức Hội nghị Tư vấn Phát triển Kinh tế và thông qua sửa đổi luật về quan hệ Đài Loan – Đại lục.
Sau cuộc bầu cử năm 2008, khi ứng viên Frank Hsieh của đảng DPP thất bại trước đại diện của Quốc dân đảng (KMT), lục đục trong nội bộ đảng kéo theo nguy cơ rạn nứt, đồng thời đặt ra yêu cầu tái cơ cấu và xem xét lại các chiến dịch tranh cử. Thái Anh Văn là người chịu trách nhiệm dẫn dắt DPP trong quá trình cải cách. Năm 2010, sau khi tái đắc cử chủ tịch DPP, nữ chính trị gia tranh cử thị trưởng thành phố Tân Bắc. Dù thất bại trong cuộc đua này, chiến dịch tranh cử của bà đã đánh dấu quá trình chuyển biến mà theo chính bà mô tả là “từ một giáo sư đại học và thành viên của tầng lớp tinh anh của xã hội trở thành một nhân vật chính trị có thể trao đổi tự nhiên với công chúng, cảm thông và có xúc cảm với những vấn đề và khiếu nại của người dân bình thường”.
Dù thất bại sau cuộc bầu cử 2012, bà vẫn bền bỉ theo đuổi chức lãnh đạo Đài Loan nhiệm kỳ từ năm 2016. Thành tích của bà cũng hoàn toàn dựa trên nỗ lực cá nhân. Nhiều người gọi bà Thái Anh Văn là người đàn bà thép, thậm chí có ý kiến so sánh bà với Võ Tắc Thiên. Trong cuộc bầu cử vừa qua, bà Thái Anh Văn đã giành chiến thắng với 58,1% số phiếu và trở thành nữ lãnh đạo đầu tiên của Đài Loan. Cơ quan bầu cử Đài Loan cho biết ứng viên Chu Lập Luân của Quốc dân đảng (KMT) chỉ đạt 32,5%.
Được biết, Trung Quốc đang áp dụng “một quốc gia, hai chế độ” với Hong Kong sau khi đặc khu này được trao trả cho Trung Quốc năm 1997. Tuy nhiên, tất cả chính đảng ở Đài Loan từ chối công nhận mô hình này. Quan hệ hai bờ eo biển Đài Loan trở nên căng thẳng sau khi bà Thái Anh Văn nhậm chức. Trung Quốc thuyết phục 7 đồng minh của Đài Loan cắt đứt quan hệ ngoại giao với hòn đảo và thiết lập quan hệ với Bắc Kinh. Hiện Đài Loan được 15 nước công nhận, chủ yếu là các nước nhỏ ở Mỹ Latinh và Thái Bình Dương.