Quốc hội Trung Quốc đã bàn về dự thảo luật an ninh quốc gia liên quan đến đặc khu Hong Kong tại kỳ họp NPC (tức Quốc hội Trung Quốc). Nếu được thông qua, dự luật này sẽ cho phép Trung Quốc trực tiếp kích hoạt luật an ninh vốn bị phản đối ở Hong Kong lâu nay, mà không cần đến sự phê chuẩn của cơ quan lập pháp Hong Kong.
Người dân Hong Kong biểu tình phản đối
Vào giữa trưa 24/5, vài ngàn người Hong Kong biểu tình đã tản ra dọc theo các con đường ở trung tâm mua sắm Vịnh Đồng La và Wan Chai ở trung tâm thành phố để tuần hành phản đối dự luật cho đặc khu Hong Kong. Những người biểu tình lên án dự luật an ninh quốc gia là mối đe dọa đối với tự do và là sự chấm dứt của nguyên tắc “một quốc gia, hai chế độ” ở Hong Kong. Đáng chú ý, tỉ phú Hong Kong Jimmy Lai còn khẳng định luật an ninh quốc gia được ban hành sẽ là hồi kết cho “phép màu kinh tế cuối cùng của Trung Quốc”.
Mặc dù người biểu tình ban đầu tuyên bố rằng đây là một cuộc biểu tình về “sức khỏe” nhưng cảnh sát khẳng định đây là cuộc biểu tình bất hợp pháp vì chưa được chính quyền cấp phép. Cảnh sát đã yêu cầu mọi người giải tán để tuân thủ giãn cách xã hội, không cho phép người dân tụ tập theo nhóm nhiều hơn tám người. Sau khoảng 1 giờ giải tán đám đông bất thành, cảnh sát đã phất cờ xanh để cảnh báo những người biểu tình đang tập trung bên ngoài một trung tâm mua sắm, trước khi bắn một loạt đạn hơi cay đầu tiên vào đám đông người biểu tình. Cảnh sát sau đó còn bắn đạn hạt tiêu, phun nước vào nhiều nhóm người tuần hành ở khu vực đường Gloucester.
Phương Tây lên án và quan ngại
Trả lời phóng viên bên ngoài Nhà Trắng (21/5) về luật an ninh Trung Quốc có thể sắp ban hành ở Hồng Kông, Tổng thống Mỹ Donald Trump cam kết sẽ phản ứng mạnh mẽ. Theo ông Donald Trump, “tôi không biết đó là gì, vì chưa ai biết. Nếu việc đó xảy ra, chúng tôi sẽ phản ứng rất cứng rắn với vấn đề này”. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng cảnh báo việc Trung Quốc áp luật an ninh với Hong Kong sẽ ảnh hưởng đến quyết định xem xét tình trạng tự trị của đặc khu. Trong khi đó, các thượng nghị sĩ Mỹ giới thiệu một dự luật lưỡng đảng nhằm trừng phạt các quan chức, thực thể Trung Quốc thực thi luật an ninh ở Hồng Kông. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Chris Van Hollen và thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Pat Toomey (21/5) cho biết họ đang đề xuất dự luật này, với mục đích áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với những cá nhân, thực thể thực hiện những hành vi làm suy yếu Luật Cơ bản của Hồng Kông hoặc hạn chế vấn đề nhân quyền ở đặc khu này. Hai thượng nghị sĩ Mỹ cho rằng các diễn biến mới nhất ở Bắc Kinh khiến tình hình trở nên cấp bách hơn và sẽ thúc giục lãnh đạo Thượng viện nhanh chóng giải quyết vấn đề này. Những người bị áp trừng phạt có thể gồm các quan chức chính quyền chịu trách nhiệm về luật an ninh mới cho Hồng Kông, ngoài ra có thể là các ngân hàng thực hiện những giao dịch quan trọng với người hoặc thực thể liên quan.
Lãnh đạo phe đa số Thượng viện Mỹ Mitch McConnell cũng tuyên bố động thái của Bắc Kinh “hoàn toàn không thể chấp nhận được”. Ông McConnell cho rằng nếu thông qua luật an ninh Hồng Kông, Bắc Kinh sẽ chỉ khiến Thượng viện Mỹ tăng cường rà soát lại quan hệ với Trung Quốc. Thượng nghị sĩ Josh Hawley, người cũng ủng hộ lên án Bắc Kinh, cho rằng việc thông qua luật an ninh Hồng Kông sẽ khiến Trung Quốc vi phạm luật pháp Hồng Kông, cũng như thỏa thuận với Anh trước đó.
Ngoại trưởng các nước Anh, Australia và Canada cũng đưa ra một tuyên bố chung trong đó nhấn mạnh rằng Tuyên bố chung Trung-Anh – thỏa thuận ký bởi Anh và Trung Quốc năm 1984 dọn đường cho việc trao trả Hong Kong – vẫn có tính ràng buộc pháp lý, và Liên minh châu Âu (EU) kêu gọi đảm bảo quyền tự trị của thành phố này.
Bên cạnh đó, hơn 200 chính khách từ 23 quốc gia, trong đó có 17 thành viên Quốc hội Mỹ công khai chỉ trích dự luật an ninh mới của Bắc Kinh dành riêng cho Hong Kong. Đồng thời họ kêu gọi các chính phủ lên tiếng chống lại nó. Theo thống kê, các thành viên Quốc hội Mỹ tham gia ký tên còn có các thượng nghị sĩ Ted Cruz, Josh Hawley, Marco Rubio…hàng chục nghĩ sĩ Anh cũng như nghị sĩ đến từ châu Âu, New Zealand, Canada, Australia, Ấn Độ, Indonesia, Hàn Quốc và Malaysia. Trong một tuyên bố chung do cựu Thống đốc Hong Kong Christopher Patten và cựu Ngoại trưởng Anh Malcolm Rifkind dẫn đầu, các nhà lập pháp cho biết dự luật do Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn Quốc, đưa ra là “một cuộc tấn công toàn diện vào quyền tự trị, luật pháp và các quyền tự do cơ bản của đặc khu”. Họ cũng cho rằng dự luật này “rõ ràng vi phạm” tuyên bố chung giữa Trung Quốc và Anh mà theo đó Anh trao trả lại Hồng Kông cho Trung Quốc vào năm 1997.
Trung Quốc kiên quyết làm bằng mọi giá
Phó thủ tướng Trung Quốc Hàn Chính cho biết Bắc Kinh đã tính toán kỹ và biết chắc sẽ bị phản ứng mạnh mẽ nhưng vì “lợi ích lâu dài của Hong Kong”, dự luật an ninh quốc gia mới phải được thông qua bằng mọi giá. Trước đó, ông Hàn Chính (23/5) cho rằng việc thiết lập kiện toàn một hệ thống pháp lý và cơ chế thực thi hợp lý để duy trì an ninh quốc gia tại Đặc khu hành chính Hong Kong ở cấp quốc gia là một quyết sách thận trọng của chính quyền trung ương xuất phát từ tình hình ở Hong Kong. Việc trừng phạt một số ít người theo đuổi “Hong Kong độc lập” và “bạo lực xã hội đen” theo luật pháp và kiên quyết phản đối sự can thiệp của nước ngoài, là để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đại đa số công dân Hong Kong và bảo đảm sự ổn định và thịnh vượng lâu dài của Hong Kong.
Phó chủ tịch Quốc hội Trung Quốc Vương Thần (22/5) cho rằng các quy định có liên quan của luật pháp Hong Kong hiện hành rất khó thực thi và hệ thống luật pháp và cơ chế thực thi để bảo vệ an ninh quốc gia rõ ràng là tồn tại những vấn đề bất cập không kiện toàn, không thích ứng và không phù hợp đã khiến các hoạt động gây nguy hại cho an ninh quốc gia ở Hong Kong ngày càng mạnh mẽ. Sự thịnh vượng và ổn định lâu dài của Hong Kong và việc duy trì an ninh quốc gia đối mặt với những rủi ro không thể coi thường. Vương Thần cũng nhấn mạnh rằng trong tình hình hiện tại ở Hong Kong, cần thiết lập và cải thiện hệ thống pháp luật và cơ chế thực thi của Đặc khu hành chính Hong Kong để thay đổi tình trạng lĩnh vực an ninh quốc gia lâu nay không được bảo vệ và đảm bảo rằng sự nghiệp “một quốc gia hai chế độ” được ổn định lâu dài.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (24/5) khẳng định dự luật trên thực tế củng cố nguyên tắc “một quốc gia, hai chế độ”, phục vụ lợi ích và hỗ trợ Hồng Kông phát triển; nhấn mạnh dự luật nên được áp dụng “không chậm trễ phút nào”. Theo ông Vương Nghị, dự luật này mang tính “bắt buộc” sau khi các cuộc biểu tình năm ngoái ở Hồng Kông “gây nguy hiểm nghiêm trọng cho an ninh quốc gia Trung Quốc”. Ngoại trưởng Trung Quốc nhấn mạnh dự luật an ninh Hồng Kông sẽ không ảnh hưởng đến quyền tự do hoặc quyền lợi của các công ty nước ngoài, đồng thời kêu gọi mọi người thay vì lo lắng, nên tự tin hơn về sự ổn định của đặc khu.
Người phát ngôn Văn phòng đại diện Bộ Ngoại giao Trung Quốc tại Hong Kong đã ra tuyên bố khẳng định dự thảo luật an ninh quốc gia Hong Kong vẫn sẽ đảm bảo giữ mức độ tự trị cao cho đặc khu này, không làm ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư; cảnh báo các nước khác không nên “xâm phạm” và “can thiệp” và vấn đề nội bộ Trung Quốc; nhấn mạnh “dù các thế lực khác có đe doạ, khiêu kích hay xuyên tạc đến mức nào thì nhân dân Trung Quốc vẫn quyết tâm bảo vệ an ninh và chủ quyền quốc gia”.
Theo Trưởng Đặc khu hành chính Hong Kong Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam), luật mới sẽ không xâm phạm các quyền của người dân Hong Kong và các nhà đầu tư, mà trái lại sẽ bảo vệ các quyền đó. Bà cho rằng luật mới sẽ không làm xói mòn nguyên tắc “Một quốc gia, hai chế độ” hay quyền tự trị cao của Hong Kong; chỉ trích mạnh mẽ các hành vi vi phạm pháp luật bạo lực nghiêm trọng của những đối tượng biểu tình quá khích, đồng thời ủng hộ cảnh sát thực thi pháp luật. Trong khi đó, Người phát ngôn chính quyền Hong Kong nêu rõ các hành vi bạo lực liên quan đã cho thấy các phần tử đòi Hong Kong độc lập và các đối tượng biểu tình bạo lực áo đen vẫn hoành hành, chứng tỏ tính cần thiết và cấp bách của việc ban hành luật an ninh quốc gia mới.
Trong khi đó, chính khách cấp cao của Trung Quốc cũng khẳng định dự luật an ninh quốc gia mới chỉ nhắm vào một nhóm nhỏ những kẻ âm mưu chia rẽ quốc gia và khẳng định các quyền tự do của người Hong Kong sẽ không bị ảnh hưởng. Truyền thông Nhà nước Trung Quốc bảo vệ động thái của chính phủ, nhấn mạnh dự luật là cần thiết sau các cuộc biểu tình rầm rộ khiến Hong Kong tê liệt trong nhiều tháng.