Rạng sáng qua (30.5) tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump có bài phát biểu “hạch tội” Trung Quốc, đồng thời công bố một loạt biện pháp mới nhắm vào Bắc Kinh.
Lên án nhiều chính sách của Bắc Kinh
Mở đầu bài phát biểu, Tổng thống Trump lên án chính sách thương mại của Trung Quốc gây thiệt hại to lớn cho nước Mỹ, đồng thời chỉ trích những yêu sách chủ quyền phi pháp và hành vi đe dọa tự do hàng hải của Trung Quốc tại Thái Bình Dương. Tiếp đó, chủ nhân Nhà Trắng cho rằng Bắc Kinh không giữ lời về việc đảm bảo quyền tự trị đối với Hồng Kông khi áp đặt luật an ninh quốc gia mới lên đặc khu hành chính.
Kêu gọi Trung Quốc “suy nghĩ lại”
Trong cuộc họp của Hội đồng Bảo an LHQ hôm qua, Mỹ và Anh đã nêu vấn đề Hồng Kông và kêu gọi Trung Quốc “suy nghĩ lại” về những lo ngại nghiêm trọng sau khi Bắc Kinh đưa ra luật an ninh mới cho Hồng Kông. Đáp lại, Đại sứ Trung Quốc tại LHQ Trương Quân hối thúc Mỹ và Anh chấm dứt can thiệp vào vấn đề Hồng Kông ngay lập tức và tuyên bố mọi hành động sử dụng Hồng Kông để can thiệp vào việc nội bộ của Trung Quốc đều sẽ bị thất bại, theo AFP.
Nhà lãnh đạo Mỹ gọi đây là “thảm kịch” đối với người dân Hồng Kông và là sự vi phạm trắng trợn về những nghĩa vụ mà Trung Quốc đã cam kết khi nhận lại Hồng Kông vào năm 1997, theo AFP.
Do đó, Tổng thống Trump tuyên bố Hồng Kông không còn đủ sự tự chủ và Mỹ sẽ bắt đầu tiến trình loại bỏ các chính sách ưu đãi đặc biệt về thương mại, du lịch, hải quan, dẫn độ… dành cho Hồng Kông như lâu nay.
Mất đi yếu tố hạn chế khiến căng thẳng leo thang
Cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung sắp leo thang mạnh mẽ hơn. Trong các chính sách mà Nhà Trắng vừa đưa ra thì việc hạn chế các học giả Trung Quốc tại Mỹ có ảnh hưởng lớn. Hiện có gần 5.000 học giả Trung Quốc đang nghiên cứu tại Mỹ và các dự án hợp tác nghiên cứu của số học giả này sẽ nhanh chóng kết thúc. Khi đó, hai nước càng có sự “tách bạch” mạnh mẽ hơn vì giới học giả vốn phần nào cũng đóng vai trò nối kết. Lâu nay, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Mỹ và Trung Quốc hạn chế sự leo thang trong căng thẳng giữa hai bên.
Bên cạnh đó, Tổng thống Trump tuyên bố sẽ cấm vận những quan chức Trung Quốc và Hồng Kông “bóp nghẹt tự do” tại Hồng Kông, ý chỉ những người có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến luật an ninh quốc gia mới cho đặc khu.
Tổng thống Trump không đưa ra khung thời gian cụ thể cho những hành động trên, nhưng Reuters dẫn nguồn thạo tin cho biết Nhà Trắng đang cân nhắc nhiều phương án, trong đó có việc ra hạn chót trong một năm để Trung Quốc sửa sai. Thời hạn này được
cho là nhằm tránh những đổ vỡ lớn trong quan hệ hai nước trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11.
Hàng loạt biện pháp trừng phạt
Đòn giáng mạnh vào Trung Quốc
Thu hồi vị thế đặc biệt của Hồng Kông là đòn giáng mạnh vào Trung Quốc đại lục, vì Hồng Kông sẽ mất đi lợi thế so sánh với nhiều nơi khác để duy trì vị thế trung tâm tài chính hàng đầu khu vực châu Á. Vốn dĩ, những lợi thế mà Hồng Kông có được giúp Trung Quốc rất nhiều trong chiến lược quốc tế hóa nhân dân tệ, khi Bắc Kinh định hình đặc khu này như vai trò cửa ngõ để kết nối thị trường tài chính Trung Quốc đại lục với thế giới.
PGS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế – Nhật Bản, học giả tại Quỹ châu Á – Thái Bình Dương ở Canada)
Sau bài phát biểu, Nhà Trắng công bố quyết định của Tổng thống Trump về việc ngừng cấp thị thực (visa) cho sinh viên cao học và nhà nghiên cứu Trung Quốc liên quan các chương trình quân sự. Washington coi những sinh viên này là nguy cơ đối với an ninh quốc gia vì giúp Bắc Kinh đánh cắp quyền sở hữu trí tuệ và công nghệ từ Mỹ. Quy định sẽ có hiệu lực từ ngày 1.6 và có thể ảnh hưởng đến 3.000 – 5.000 sinh viên Trung Quốc, Reuters dẫn lời quan chức Mỹ cho biết.
Mặt khác, Tổng thống Trump thông báo đang chỉ thị quan chức Mỹ nghiên cứu những hành vi của các công ty Trung Quốc niêm yết trên sàn chứng khoán Mỹ, nhằm bảo vệ nhà đầu tư Mỹ trước những nguy cơ khi đầu tư vào những công ty Trung Quốc không tuân thủ quy định về minh bạch tài chính.
Định hướng lại chính sách
Những gì chính quyền Mỹ đang thực hiện là nhằm làm rõ thách thức đến từ Trung Quốc và đưa ra các bước đi để giải quyết vấn đề. Bài phát biểu của Tổng thống Mỹ Donald Trump là bước đi đầu tiên trong việc định hướng lại hoàn toàn chính sách đối ngoại của Mỹ để giải quyết thách thức từ Trung Quốc.
Đến nay, Trung Quốc chưa phản hồi về những biện pháp mới của Mỹ, nhưng Cục trưởng Cục Bảo an Hồng Kông Lý Gia Siêu hôm qua khẳng định chính quyền đặc khu không e ngại lời đe dọa và phản đối mạnh mẽ sự can thiệp của Mỹ vào vấn đề Hồng Kông.
Ngoài ra, lãnh đạo Cơ quan Tư pháp Hồng Kông Trịnh Nhược Hoa cho rằng nhu cầu về luật an ninh quốc gia cho Hồng Kông là “hợp pháp và cần thiết”, đồng thời tuyên bố cơ sở cho hành động của Tổng thống Trump là “hoàn toàn giả dối và sai trái”.