Hôm 14/7 (giờ Việt Nam), Washington ra tuyên bố bác bỏ hầu hết các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh ngoài khơi Biển Đông, và chỉ một ngày sau đó, ông Stilwell – trợ lý ngoại trưởng đặc trách về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương khẳng định thêm lập trường của Hoa Kỳ về các yêu sách “phi pháp” và hành động “đe doạ” của Trung Quốc đối với Việt Nam ở vùng biển đầy tranh chấp này.
Tàu sân bay USS Ronald Reagan và USS Nimitz tại Biển Đông ngày 6/7 (ảnh: Hải quân Mỹ).
Hôm 15/7, ông Stilwell đã nhấn mạnh lại tuyên bố của Ngoại trưởng Pompeo về việc Mỹ bác bỏ bất cứ tuyên bố chủ quyền nào của Trung Quốc đối với vùng lãnh hải bên ngoài phạm vi 12 hải lý của nước này vì Bắc Kinh đã “không đưa ra một tuyên bố hàng hải hợp pháp, mạch lạch” ở Biển Đông.
“Điều này có nghĩa là Mỹ bác bỏ bất cứ tuyên bố chủ quyền nào của Trung Quốc trong vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính (ngoài khơi Việt Nam), Bãi cạn Luconia (ngoài khơi Malaysia), Natuna Besar (ngoài khơi Indonesia), hay vùng biển trong Vùng Đặc quyền Kinh tế của Brunei,” ông Stilwell nói tại cuộc hội thảo hàng năm về Biển Đông của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế CSIS được tổ chức trực tuyến từ Washington DC hôm 15/7 được truyền thông quốc tế đăng tải.
Ông Stilwell cho rằng, Trung Quốc đang tìm mọi cách làm suy yếu quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển khác và không cho họ tiếp cận các nguồn tài nguyên ngoài khơi, mà nhà ngoại giao Mỹ nói là “thuộc về các quốc gia đó chứ không thuộc về Trung Quốc.”
“Bắc Kinh muốn sự thống trị cho chính bản thân mình,” ông Stilwell nói. “Họ muốn thay thế luật pháp quốc tế bằng sự cai trị với những sự đe doạ và ép buộc.”
Ông Stilwell cũng không quên nhắc tới việc “Bắc Kinh đã đâm chìm các tàu cá Việt Nam” vào những tháng gần đây, và việc Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC) “dùng dàn khoan HD-981 khổng lồ của họ để tìm cách đe doạ Việt Nam ra khỏi quần đảo Hoàng Sa năm 2014.”
Vào hồi tháng 4 vừa qua, Bộ Ngoại giao cùng Bộ Quốc phòng Mỹ đã chỉ đích danh tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam. Chính phủ Mỹ cũng lên tiếng phản đối Trung Quốc khi đưa dàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam tháng 5/2014.
“Các tàu thăm dò thương mại cùng các dàn khoan khác của Trung Quốc liên tiếp được đưa vào vùng lãnh hải Đông Nam Á trong đó Trung Quốc không có bất kỳ một quyền nào,” ông Stilwell nói và cho rằng các đội tàu đánh các của Trung Quốc trên Biển Đông thường hoạt động như một lực lượng dân quân biển dưới sự chỉ đạo của quân đội Trung Quốc, nhằm “quấy rối và đe doạ các nước khác” và coi đó là “một công cụ cưỡng bức bạo lực của nhà nước” Trung Quốc.
Vị trợ lý ngoại trưởng Mỹ còn cáo buộc “Bắc Kinh ép các quốc gia khác chấp nhận ‘cùng khai thác’ với các công ty nhà nước Trung Quốc, và nói rằng ‘nếu anh muốn khai thác những nguồn tài nguyên đó ngoài khơi vùng biển của anh, thì anh chỉ có một lựa chọn duy nhất là cùng làm với chúng tôi.’ “Đó là những thủ thuật của kẻ cướp,” ông Stilwell nói.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ra tuyên bố được xem là mạnh mẽ nhất của Mỹ từ trước đến nay, trong đó nói “Các yêu sách của Bắc Kinh đối với tài nguyên biển ở hầu hết vùng Biển Đông là hoàn toàn phi pháp, tương tự như vậy là chiến dịch bắt nạt của họ nhằm kiểm soát các tài nguyên đó”. Dù Washington từng nhiều lần tuyên bố tham vọng bành trướng chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông là phi pháp, đây là lần đầu tiên Mỹ chính thức bác bỏ các luận điểm cụ thể của Trung Quốc, theo Wall Street Journal.
“Thế giới sẽ không cho phép Trung Quốc đối xử với vùng Biển Đông như là đế chế hàng hải của riêng họ”, ông Pompeo khẳng định.
Động thái này cũng thể hiện sự thay đổi bước ngoặt, khi Washington trước đây luôn không tỏ ra đứng về bên nào trong tranh chấp ở Biển Đông.