Các cuộc tập trận của “Bộ tứ” Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia có thể báo hiệu sự ra đời của “NATO châu Á”.
Trung Quốc thúc đẩy “NATO châu Á” tập hợp?
Cuối tuần vừa qua, Nhật Bản thông báo các tàu của Trung Quốc đã xuất hiện gần quần đảo Senkaku do Tokyo quản lý trong khi Bắc Kinh cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là đảo Điếu Ngư trong ngày thứ 100 liên tiếp, thời gian lâu nhất kể từ khi Tokyo kiểm soát nhóm đảo này hồi năm 2012. Theo Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Nhật Bản (JCG), 4 tàu của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Trung Quốc đã xuất hiện trên vùng biển quanh quần đảo Senkaku trong ngày 22/7, với 1 trong số này theo quan sát được trang bị súng máy tự động.
Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói: “Những hành động lặp đi lặp lại này là hết sức nghiêm trọng. Các tàu tuần tra của JCG đã phát đi cảnh báo và chúng tôi hết lần này tới lần khác trao công hàm phản đối cho phía Trung Quốc thông qua các kênh ngoại giao. Chúng tôi sẽ phản ứng một cách ôn hòa với Trung Quốc trên lập trường kiên quyết”. Ông Suga nhấn mạnh rằng Tokyo quyết tâm bảo vệ lãnh thổ của mình.
Sau tuyên bố này vài ngày, tờ Nikkei Asia Review của Nhật Bản cho đăng bài bình luận về việc nước này cùng với Mỹ, Ấn Độ và Australia tập trận chung. Theo tờ báo Nhật Bản, Hải quân Mỹ tiến hành các cuộc tập trận song song ở Biển Philippines và Ấn Độ Dương, với sự tham gia của nhóm “Bộ tứ” gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia có thể báo hiệu sự ra đời của “NATO châu Á” nhằm đối phó với Trung Quốc.
Ngày 21/7, Hải quân Mỹ thông báo về cuộc tập trận 3 bên ở Biển Philippines với Lực lượng Phòng vệ trên biển Nhật Bản (MSDF) và Lực lượng Quốc phòng Australia (ADF). Tham gia cuộc tập trận có tàu sân bay USS Ronald Reagan, tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường USS Antietam và tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin của Mỹ.
Bên cạnh đó còn có các tàu khu trục nhỏ Stuart và Arunta, tàu khu trục Hobart, tàu chiến chở trực thăng Canberra và tàu Sirius của Australia cùng tàu khu trục Teruzuki của Nhật Bản. Cuộc tập trận đã bắt đầu hôm 19/7, một ngày trước khi Hải quân Mỹ và Hải quân Ấn Độ bắt đầu cuộc tập trận chung ở Ấn Độ Dương với sự tham gia của tàu sân bay USS Nimitz.
 |
| Nhóm tàu sân bay USS Ronald Reagan của Mỹ sát cánh cùng các tàu chiến Nhật Bản và Australia |
Ngay bên ngoài eo biển Malacca, USS Nimitz, tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường USS Princeton và các tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Sterett và USS Ralph Johnson của Mỹ đã cùng tập trận với các tàu chiến Rana, Sahyadri, Shivalik và Kamorta của Ấn Độ.
Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia đã tiến hành các cuộc đàm phán không chính thức Đối thoại An ninh 4 bên (Quad) kể từ năm 2007. Tuy nhiên, một số nước tham gia Quad tỏ ra thận trọng khi không coi đây là nhóm quân sự hay nền tảng cho sự ra đời của “NATO châu Á”.
Năm 2007, Australia đã đảm bảo với Trung Quốc – nước đã bày tỏ quan ngại về Quad – rằng họ muốn giới hạn Quad ở các vấn đề thương mại và văn hóa. Cũng trong năm đó, Ấn Độ đã nhấn mạnh với Trung Quốc rằng Quad không liên quan tới an ninh.
Tuy nhiên, tờ báo Nhật Bản cho rằng động thái mang tính biểu tượng của việc tổ chức các cuộc tập trận có sự tham gia của cả 4 quốc gia Quad ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đã khiến các nhà phân tích tự hỏi phải chăng “sự rụt rè” đó đang giảm dần?
 |
| Nhóm “Bộ Tứ” kiên quyết hơn trước thách thức? |
Giới phân tích đang đợi xem liệu Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ có mời Australia tham gia cuộc tập trận 3 bên thường niên Malabar hay không. Hồi năm 2007, Australia từng được mời tham gia cuộc tập trận này với tư cách thành viên không thường trực. Nhưng năm 2018, Ấn Độ đã không mời Australia tham gia cuộc tập trận này để tránh ý kiến cho rằng đây là một liên minh quân sự chống Trung Quốc.
Tờ báo Nhật Bản cho rằng việc tất cả 4 nước thành viên Quad đều tham tập trận trên thực tế sẽ thể hiện quyết tâm thống nhất để đối phó và cạnh tranh với Trung Quốc ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và trên thế giới.
Thay đổi thái độ
Nikkei Asia Review dẫn lời chuyên gia Patrick Cronin, Chủ tịch về vấn đề an ninh châu Á-Thái Bình Dương tại Học viện Hudson, nói: “Các cuộc tập trận hải quân quốc tế đang diễn ra ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là những diễn biến mới nhất cho thấy Ấn Độ, Australia và Nhật Bản đang rũ bỏ những hạn chế trước đây về các cuộc tập trận quân sự đa phương”.
Tờ báo Nhật Bản lưu ý những diễn biến này xảy ra vào thời điểm quan hệ giữa Trung Quốc với 4 nước thành viên Quad đều đang xấu đi. Trong báo cáo Cập nhật Chiến lược Quốc phòng năm 2020 mới công bố trong tháng này, Australia đã bày tỏ thái độ hoài nghi hơn đối với Trung Quốc so với trong Sách trắng công bố 4 năm trước đó.
 |
| Australia tham gia cuộc tập trận Malabar sẽ giúp “Bộ Tứ” gửi đi cảnh báo đáng chú ý |
Báo cáo có đoạn: “Kể từ năm 2016, các cường quốc lớn đã trở nên quyết đoán hơn trong việc thúc đẩy các ưu tiên chiến lược của mình và đang tìm cách gây ảnh hưởng, trong đó có việc Trung Quốc tích cực theo đuổi các nỗ lực gia tăng ảnh hưởng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Australia lo ngại về khả năng xảy ra các hành động, chẳng hạn như việc thiết lập các căn cứ quân sự, vốn có thể làm suy yếu sự ổn định ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và khu vực ngay sát Australia”.
Về phần mình, trong Sách trắng Quốc phòng năm 2020, Nhật Bản nhấn mạnh Trung Quốc đã “không ngừng” có những nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở vùng biển xung quanh quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý. Sách trắng Quốc phòng của Nhật Bản viết: “Trong những năm gần đây, Hải quân và Không quân Trung Quốc đã mở rộng và tăng cường hoạt động ở các vùng biển và không phận xung quanh Nhật Bản, có những trường hợp liên quan đến các hoạt động leo thang từ một phía”.
Tờ báo Nhật Bản còn dẫn lời Đô đốc Hải quân Ấn Độ đã nghỉ hưu Sudarshan Shrikhande, cựu Giám đốc Tình báo Hải quân, nhận định rằng quan hệ đối tác trong Quad có thể sẽ được mở rộng để kết nạp thêm nhiều nước láng giềng (của Trung Quốc). Theo ông, Quad có thể cùng với một số nước thành viên Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) “trở thành một đối trọng hữu ích với hành động phô trương sức mạnh và các tham vọng của Trung Quốc”.
Trong khi đó, tờ Sankei của Nhật Bản cho rằng các động thái của Trung Quốc liên quan tới quần đảo tranh chấp Senkaku sẽ hối thúc Chính phủ của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe phải thay đổi thái độ đối với Trung Quốc. Theo tờ báo này, một số nhân vật thân cận với Thủ tướng Abe và có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc đang ngày càng thể hiện thái độ không hài lòng với các biện pháp đối phó của Chính phủ Nhật Bản.