Phát biểu của ông Phạm Bình Minh tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Asean khiến truyền thông nước ngoài đánh giá là đã làm mất mặt Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị.
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN.
Sau thất bại trong chuyến đi Châu Âu của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị, tại Hội nghị truyền hình trực tuyến các Bộ trưởng Ngoại giao Asean trong tháng này, Vương Nghị một lần nữa khiển trách Hoa Kỳ về vấn đề Biển Đông, nhưng đã bị Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh “làm mất mặt” ngay tại chỗ, khi ông hoan nghênh và cảm ơn những nỗ lực và cống hiến tích cực của Hoa Kỳ trong việc duy trì sự an toàn ở Biển Đông9.
Theo báo cáo toàn diện của các phương tiện truyền thông, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Asean) lần thứ 53 đã khai mạc vào ngày 9/9. Cuộc họp được tổ chức bằng hình thức hội nghị truyền hình. Cuộc họp kéo dài 4 ngày, bao gồm Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc-Asean, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Cấp cao Đông Á và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Diễn đàn Khu vực Asean, cùng các cuộc họp khác.
Ngoại trưởng Mỹ Pompeo và Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đều tham dự hội nghị thượng đỉnh. Đây là lần gặp nhau đầu tiên giữa ông Pompeo và Vương Nghị, sau khi Washington đưa 24 công ty, bao gồm các công ty con của Công ty xây dựng truyền thông Trung Quốc (China Communications Construction Corporation – CCCC) vào danh sách đen xuất khẩu vào cuối tháng 8. Cuộc đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc liên quan đến tình hình Biển Đông, Hồng Kông và các vấn đề khác, cũng như phản ứng của ĐCSTQ đối với đại dịch virus viêm phổi Vũ Hán đã trở thành trọng tâm của cuộc họp.
Ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam, Chủ tịch luân phiên Asean, phát biểu tại lễ khai mạc: “Tình hình khu vực, trong đó có Biển Đông, có nhiều thay đổi, ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định toàn khu vực”.
Tờ Bloomberg đưa tin, tại cuộc họp, ông Pompeo đã kêu gọi Đông Nam Á giảm thiểu tiếp xúc với các công ty Trung Quốc đã xây dựng các đảo nhân tạo và các bãi đá ngầm ở Biển Đông. “Chúng ta không chỉ phải lên tiếng mà còn phải hành động. Đừng làm ăn với những doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đã bắt nạt các nước Asean, và đừng để ĐCSTQ chà đạp lên đất nước và con người của chúng ta“.
Ông Pompeo cũng bày tỏ lo ngại về các hành động gây hấn của ĐCSTQ ở Biển Đông, trong khi tại cuộc họp một ngày trước đó, Vương Nghị nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ là “động lực lớn nhất của quá trình quân sự hóa ở Biển Đông”.
Bloomberg đưa tin, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã phát biểu tại cuộc họp trực tuyến các ngoại trưởng: “Chúng tôi hoan nghênh Hoa Kỳ đến Biển Đông để giúp đỡ các nước Asean, đóng góp mang tính xây dựng, phản ứng nhanh chóng trong việc duy trì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực“.
Phân tích bên ngoài chỉ ra rằng, bài phát biểu của Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh như một “cái tát” vào mặt Vương Nghị.
Ngoài ra, ông Phạm Bình Minh cũng đề cập đến việc Việt Nam quan tâm nghiêm túc đến tình hình hiện nay ở Biển Đông, bao gồm các vụ tai nạn nghiêm trọng liên quan đến chính quyền Trung Quốc, việc ĐCSTQ tiếp tục quân sự hóa, vi phạm chủ quyền của các nước nhỏ, vi phạm Công ước Luật Biển năm 1982 của Liên Hợp Quốc. Ông Phạm Bình Minh cũng chỉ ra rằng việc quân sự hóa vùng biển này “làm xói mòn lòng tin và sự tự tin, gia tăng căng thẳng và phá hoại hòa bình, an ninh và pháp quyền trong khu vực”.
Ông Phạm Bình Minh từng là đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ và hiện là Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao.
Báo cáo của cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã không đề cập đến nhận xét của ông Phạm Bình Minh. Nó chỉ nói rằng tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Asean, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh đã nói tại lễ khai mạc rằng, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Asean sẽ tìm hiểu cách thúc đẩy hơn nữa hợp tác và hội nhập khu vực để vượt qua những khó khăn và thách thức liên quan nhằm đạt được các mục tiêu đã thiết lập của Asean.
Ngoài các nước Asean, ngoại trưởng các nước Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc và Nga cũng tham gia cuộc họp.
Vào ngày 26/8, khi Ngoại trưởng Mỹ Pompeo công bố các lệnh trừng phạt đối với công ty CCCC của ĐCSTQ, ông đã chỉ trích Bắc Kinh gây bất ổn khu vực và chà đạp lên chủ quyền của các nước láng giềng, đồng thời cáo buộc các công ty của Trung Quốc bị Hoa Kỳ trừng phạt đã bắt nạt các nước láng giềng và cướp đoạt tài nguyên ở Biển Đông.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng tuyên bố vào thời điểm đó rằng họ dự định “chia sẻ chi tiết về nỗ lực của chúng tôi nhằm hỗ trợ các khu vực tự do và mở” tại Hội nghị cấp cao Đông Á và thiết lập quan hệ đối tác với các nước trong lưu vực sông Mê Kông.
Vương Nghị bắt đầu chuyến thăm châu Âu vào ngày 25/8, trong một nỗ lực nhằm thu phục các nước châu Âu và nâng cao sự ủng hộ của dư luận châu Âu với Bắc Kinh vốn đã xuống mức đóng băng. Nhưng Vương Nghị đi đến đâu cũng gặp sự phản đối liên tục, các chính trị gia từ nhiều nước cũng lo ngại về cuộc đàn áp nhân quyền ở Trung Quốc. Truyền thông Pháp đưa tin rằng chính sách ngoại giao của Vương Nghị đã thất bại, và ông ta đi đến đâu, thì các cuộc biểu tình của các nhóm nhân quyền diễn ra ở đó.