Gần đây, trên mạng xã hội đã nổ ra một cuộc tranh luận về việc Tây Ban Nha dẫn độ 94 công dân Đài Loan sang Trung Quốc vào tháng 6/2019. Những người ủng hộ việc dẫn độ đã hỏi những câu hỏi phổ biến như: Tây Ban Nha có những lựa chọn nào? Tại sao họ không nên bị dẫn độ về Trung Quốc?… Giả định cơ bản của họ là những người bị dẫn độ là tội phạm bình thường, và Tây Ban Nha không nên đóng vai trò là “nơi trú ẩn an toàn” cho tội phạm và từ chối dẫn độ họ.
Phong trào người dân Hồng Kông phản đối Luật dẫn độ đào phạm sang Trung Quốc năm 2019.
Nếu điều này nghe có vẻ quen thuộc, thì đó là bởi vì Bắc Kinh sử dụng cụm từ này bất cứ khi nào mọi người phản đối một quốc gia gửi một nhà bất đồng chính kiến trở lại Trung Quốc.
Bộ Ngoại giao Anh gần đây đã đưa ra cảnh báo đối với những người bất đồng chính kiến ở Hồng Kông và công dân Anh chỉ trích Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Cảnh báo chỉ ra rằng việc tẩy chay yêu cầu dẫn độ của Bắc Kinh là cần thiết hơn bao giờ hết. Nó cho thấy rõ ràng rằng việc đến các quốc gia duy trì hiệp ước dẫn độ với ĐCSTQ hoặc Hồng Kông có thể rất nguy hiểm. Ngày càng có nhiều quốc gia ký các hiệp ước như vậy với ĐCSTQ, trong đó có nhiều nước châu Âu.
Các mối quan hệ của ĐCSTQ với châu Âu đang mở rộng từng ngày. Những vi phạm quyền tự do đi lại cá nhân này rõ ràng là một nỗ lực nhằm hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân ở châu Âu. Điều này sẽ gây ra mối quan tâm nghiêm trọng đối với tất cả mọi người, đặc biệt là hai nước Cộng hòa Séc và Bồ Đào Nha vẫn có hiệp ước dẫn độ với ĐCSTQ.
Việc Tây Ban Nha dẫn độ công dân Đài Loan về Trung Quốc minh họa điểm này. Những người này đang bị Đài Loan truy lùng vì tội lừa đảo trực tuyến. Rõ ràng Tây Ban Nha nên dẫn độ những người này sang Đài Loan như Việt Nam và Philippines, hoặc trục xuất họ sang Đài Loan như Hàn Quốc. Không có sự hỗ trợ pháp lý nào cho việc dẫn độ họ sang Trung Quốc chỉ vì ĐCSTQ yêu cầu họ phải được “trả lại” cho ĐCSTQ.
Tây Ban Nha có thể tạm thời không thể dẫn độ họ đến Đài Loan, bởi vì không phải tất cả các khu vực pháp lý đều cho phép điều này. Tuy nhiên, các nhà chức trách vẫn có thể tiến hành truy tố địa phương hoặc truy tố từ xa ở Tây Ban Nha. Trong hình thức truy tố này, quốc gia mục tiêu và quốc gia yêu cầu làm việc cùng nhau để khởi kiện bị đơn tại quốc gia mục tiêu. Động thái này sẽ không khiến Tây Ban Nha trở thành “nơi trú ẩn an toàn” cho bọn tội phạm, mặc dù ĐCSTQ chắc chắn sẽ đưa ra những cáo buộc như vậy.
Hệ thống pháp luật của ĐCSTQ nổi tiếng là không rõ ràng, không có tòa án độc lập và việc tra tấn và tống tiền diễn ra tràn lan. Nói một cách chính xác, điều này có nghĩa là bất kỳ sự dẫn độ nào đối với Trung Quốc đều vi phạm công khai nguyên tắc không tái hoàn trả theo Công ước của Liên hợp quốc về chống tra tấn, chưa kể đến các cam kết khác nhau theo luật pháp quốc tế khác.
Cam kết của Cộng hòa Séc, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và các nước khác đối với pháp quyền và nhân quyền không nói rằng “chỉ những người tốt mới được bảo vệ khỏi tra tấn”, cũng không nói rằng “chỉ những người tốt mới được xét xử công bằng”. Cũng như bạn không thể chỉ cho phép những người đồng ý với bạn phát biểu để bảo vệ quyền tự do ngôn luận, chúng ta phải đối xử bình đẳng với tất cả mọi người, nếu không chúng ta sẽ không thể bảo đảm và bảo vệ pháp quyền.
ĐCSTQ tuyên bố rằng, nếu các nước từ chối dẫn độ, nó sẽ tạo ra một “nơi ẩn náu an toàn” cho kẻ đào tẩu và “hỗ trợ và tiếp tay” cho kẻ đào tẩu. Nếu chúng ta khuất phục trước sự xuyên tạc này của ĐCSTQ, thì đó là sự phản bội không thể chấp nhận được đối với pháp quyền quốc tế và các nguyên tắc thành lập của Liên minh Châu Âu. Chúng ta không nên chấp nhận kiểu đe dọa này của ĐCSTQ vì sợ bị trả thù, nhưng nên coi kiểu đe dọa này như một cơ hội để củng cố các cam kết của chúng ta. Cuộc đấu tranh chống lại yêu cầu dẫn độ của ĐCSTQ là cơ hội để củng cố pháp quyền, gây áp lực lên ĐCSTQ và cải thiện hệ thống pháp luật.
Trung Quốc, hay đúng hơn là ĐCSTQ, đã chọn một hệ thống pháp luật nổi tiếng là tham nhũng và bị chính trị hóa, một hệ thống không đáng tin cậy. Lập luận “nơi trú ẩn an toàn” chỉ đang gây áp lực lên các nước và buộc các nước phải chấp nhận các yêu cầu của ĐCSTQ. Nhưng trên thực tế, việc dẫn độ cần được ràng buộc bởi một cam kết rõ ràng về pháp quyền.
Việc đình chỉ các thỏa thuận dẫn độ chưa được thực hiện sẽ gửi một tín hiệu rõ ràng tới Bắc Kinh rằng tuyên bố quan ngại này không chỉ là lời nói hời hợt, mà là sự thể hiện các nguyên tắc vững chắc không thể và sẽ không bị vi phạm. ĐCSTQ cùng với Hồng Kông đang mở rộng cơ sở pháp lý cho việc truy tố người nước ngoài thực hiện quyền tự do ngôn luận, bao gồm cả quyền tự do ngôn luận của các thành viên dân cử. Điều này làm cho nhu cầu đình chỉ các thỏa thuận này là rất rõ ràng.
Nếu Bắc Kinh thực sự muốn trấn áp tội phạm kinh tế, họ nên ngừng sử dụng những cáo buộc này để mưu cầu lợi ích chính trị và giải quyết các vấn đề chính trị. Điều này sẽ đưa hệ thống pháp luật của nước này phù hợp với các tiêu chuẩn cơ bản của pháp quyền và nhân quyền. Nhưng Bắc Kinh không muốn làm điều này, và sẽ không làm.
Các nước phương Tây cần nhận ra rằng những vấn đề mà họ đang giải quyết là do ĐCSTQ gây ra, vì vậy đây là điều mà ĐCSTQ phải giải quyết. Bất kỳ lời kêu gọi nào về “nơi trú ẩn an toàn” không được làm suy yếu cam kết của các nước đối với pháp quyền.