Chỉ vài tuần sau khi Mỹ chính thức công nhận nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa và hai bên chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã lên đường đến thăm Mỹ. Mỹ và Trung Quốc chính thức phục hồi quan hệ ngoại giao vào ngày đầu tiên của năm 1979. Một tuần sau, quân đội Việt Nam tiến vào thủ đô Phnom Penh giúp người anh em Campuchia thoát họa diệt chủng và cũng chính là bảo vệ mình.
Ông Đặng nói để đáp trả sự bành trướng của Liên Xô, Bắc Kinh “thấy cần thiết kiềm hãm tham vọng của Việt Nam, cho họ một bài học hạn chế, phù hợp”. Người Mỹ cân nhắc kỹ và họ quyết định chọn Trung Quốc, đơn giản vì lúc đó Liên Xô được xem là anh cả của phe xã hội chủ nghĩa. Hơn nữa quan hệ Xô – Trung rất căng thẳng, người Mỹ hợp tác với Trung Quốc hòng kiềm tỏa Liên Xô. Đổi lại Trung Quốc sẽ được mở rộng hợp tác với Mỹ, được tiếp cận trình độ khoa học kỹ thuật và là cơ hội để Trung Quốc phát triển đất nước, cả về chính trị, quân sự và kinh tế.
Đặng Tiểu Bình khúm núm, cúi đầu trước Tổng thống Mỹ Jimmy Carte. Tất nhiên là Carte rất sung sướng, hãnh diện và tự hòa về điều đó. Thế nhưng cả Carte và người Mỹ lúc đó đã không thể hiểu được cái kế của người Trung Quốc. Thời điểm đó, Trung Quốc chưa thể so sánh với Mỹ về mọi mặt và họ chọn cách cúi đầu, ẩn mình chời thời. Lúc đó Trung Quốc đang ở thế vừa đối đầu với Liên Xô và cả với Mỹ. Nghĩa là lưỡng đầu thọ địch. Trung Quốc dựa vào Mỹ để chống Liên Xô, nhằm thỏa mãn ước vọng “anh cả”, vừa được tiếp cận tinh hoa Mỹ và phương Tây. Đúng là nhất tiễn hạ song điêu!
Trung Quốc được Mỹ bật đèn xanh để mang quân xâm lược Việt Nam vào 17/2/1979. Dù 60 vạn quân Tàu bị đánh không còn mảnh giáp nhưng cái mà họ đạt được là “chứng tỏ lòng thành” trước Mỹ. Sau đó mối quan hệ Mỹ – Trung nống ấm, Trung Quốc hợp tác với Mỹ và họ nhanh chóng phát triển vượt bậc. Trong khi Mỹ mải hả hê vì Liên Xô và một số nước XHCN sụp đổ nhưng thực tế Trung Quốc mới là người có lợi nhất. Liên Xô sụp đổ không chỉ người Mỹ và phương Tây mong muốn, hơn ai hết Trung Quốc là nước vui mừng hơn cả.
Sau hơn 40 năm, người Mỹ thấu tận xương tủy về chiến lược của Trung Quốc khi họ đang bay lên và không sớm thì muộn sẽ vượt Mỹ để thành cường quốc số 1 thế giới. Mỹ hối hận và có nhiều động thái để kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Không có kẻ thù vĩnh viễn, chỉ có lợi ích quốc gia là vĩnh viễn. Vì lợi ích quốc gia mà Mỹ – Trung bắt tay năm 1979, cũng vì lợi ích quốc gia mà Mỹ xa rời và kiềm chế Trung Quốc. Sau cái cúi đầu của Đặng Tiểu Bình là cả một ván cờ với nhiều toan tính lâu dài.
Thế giới ngày nay là thế giới phẳng nhưng nhìn chung vì nó vẫn là cuộc chơi của các nước lớn.
Ai có thể cúi đầu nhưng người Việt Nam thì không! Chúng ta làm bạn với các nước trên tinh thần bình đẳng, học hỏi lẫn nhau cùng có lợi.
H.L