Hồi giữa tháng 2, những nhà phân tích thông thái nhất cũng khó trả lời chính xác: Nga “dọa” hay sẽ “đánh” Ukraine? Nay thì súng đã nổ và máu đã đổ. Những cuộc biểu tình lớn đang loang rộng ở nhiều nước, yêu cầu Kremlin ngừng ngay cuộc chiến. Một câu hỏi nóng hơn: Bao giờ cuộc chiến kết thúc?
Câu hỏi này đã được Tổng thống Nga Putin trả lời, nó tùy thuộc vào “kết quả và hiệu quả”. Cái kết quả và hiệu quả của Nga lại hết sức tù mù. Bởi dù tìm mọi cách lí lẽ cho một cuộc chiến tranh tàn bạo và điên rồ trong thời đại ngày nay là chạm đến lương tâm của cả loài người. Ngay như Trung Quốc, một quốc gia láng giềng thân Nga cũng phải lên tiếng, rằng các quốc gia có quyền bảo vệ, giữ vững chủ quyền, lãnh thổ, trong đó có Ukraine. Trung Quốc ủng hộ sự đối thoại để chấm dứt chiến tranh.
Cái khối u đau nhức mấy chục năm qua nay đã vỡ tung. Nó hoàn toàn không phải một quyết định bột phát mà nằm trong tính toán từ lâu của Matxcơva. Cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine không phải do mâu thuẫn, xung đột của nhân dân hai nước. Chính xác đây là mối thù hận ngày càng tăng, cần được thanh toán giữa ban lãnh đạo hai nước này.
Cùng văng ra từ ngôi nhà lớn Liên bang Xô viết vào năm 1991, Nga và Ukraine đã ly khai thành các quốc gia độc lập. Suốt ba thập niên mâu thuẫn giữa hai nước ngày càng cao và căng thẳng lên đến đỉnh điểm. Giọt nước tràn li là khi Nga công nhận bán đảo Crimea. Gần đây nhất, hôm 21/2, hai nước cộng hòa ly khai Donetsk và Luhansk được Nga công nhận là hai thực thể quốc gia độc lập.
Một nguyên nhân trực tiếp là Ukraine muốn gia nhập Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Nếu Nga phớt lờ chuyện này thì an ninh quốc gia sẽ bị đe dọa, bởi khi Ukraine và Georgia gia nhập NATO sẽ trở thành cánh tay nối dài của NATO. Lực lượng, binh khí của cả khối quân sự lớn sẽ tràn đến sát biên giới Nga. Điều gì sẽ xảy ra khi bức tường quân sự khổng lồ ấy sẵn sàng di chuyển và đổ ập xuống đầu nước Nga? Để phòng xa, tốt nhất Mátxcơva phải đánh đòn quân sự phủ đầu nhằm ngăn chặn nguy cơ chiến tranh xâm lược đe dọa toàn tuyến biên giới.
Bước vào “Chiến dịch quân sự đặc biệt”, ông Putin tuyên bố: Chiến dịch này nhằm bảo vệ người Ukraine nói tiếng Nga, là hành động can thiệp tự vệ, quyết không phải là cuộc tiến công xâm lược. Nga xác định mục tiêu hạn chế là bảo vệ phe ly khai, khi tấn công Ukraine là cũng chỉ nhắm vào cơ sở hạ tầng quân sự, kho tàng vũ khí, nhà máy sản xuất, lực lượng phòng không không quân, chứ không tấn công vào dân thường.
Trở lại câu hỏi, bao giờ cuộc chiến kết thúc? Thật ra, cái yêu cầu của Văn phòng Tổng thống Ukraine tại cuộc đàm phám hôm 28/2: Cần có một lệnh ngừng bắn ngay lập tức và Nga rút quân khỏi Ukraine, là không thể thực hiện.
Trước khi trả lời câu hỏi về dự kiến thời gian kết thúc cuộc chiến, tưởng nên trả lời câu hỏi nhỏ: Liệu Nga có chiếm Kiev? Bước đi tiếp theo sẽ là gì?
Thông thường một cuộc chiến tranh xâm lược được gọi chệch đi là bảo vệ, can thiệp thường nhằm vào việc đánh đổ chính quyền cũ và dựng nên một chính quyền tay sai, ở đây là chính quyền Kiev mới thân Nga. Giống như vào cuối những năm 1970, Việt Nam đã tiến hành ở Campuchia.
Chiến dịch quân sự đặc biệt, theo chúng tôi có thể bao gồm các giai đoạn: một, chuẩn bị, diễn tập và cơ động lực lượng, tập kết từ ba hướng, hướng Bắc từ Belarus, hướng Đông vùng hai nước cộng hòa ly khai Donetsk và Luhansk, hướng Nam từ Crimea; hai, tập trung cản trở hệ thống tác chiến không gian mạng như hệ thống chỉ huy và các hoạt động quân sự; ba, tiến đánh các lực lượng Ukraine chiếm đóng trong khu vực Nga công nhận.
Nếu thành công một chính quyền mới sẽ mọc lên, một ban lãnh đạo thân Nga sẽ mọc lên, một nước Ukraine trung lập xuất hiện.
Hiện tại, xét về tương quan thì tiềm lực quân sự của phía đối phương Nga đã nắm quá rõ. So với Nga, Ukraine như một con gấu đứng bên con voi Nga. Ukraine có số quân rất mỏng, lại lạc hậu về trang bị, vũ khí.
Hiện nay các bên đều tuyên bố thương vong, thiệt hại nhưng chưa có kiểm chứng chính xác. Xét yếu tố nội bộ Ukraine hiện đang có vấn đề. Ukraine hy vọng vào sự hỗ trợ của NATO. Nhưng NATO thì đang ngó nghiêng, cân nhắc, chỉ “lên tiếng” chung chung mà không có giải pháp quân sự, vì lúc này Ukraine chưa phải là thành viên. Điều này thể hiện qua sự thất vọng của Tổng thống Volodymyr Zelensky.
Hôm 28/3, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã họp khẩn. Thế nhưng cuộc họp chỉ dừng lại việc kêu gọi các bên kiềm chế, kêu gọi cộng đồng quốc tế lên tiếng. Một số quốc gia như Anh, Đức, Canada, Nhật, Mỹ tham vấn Ấn Độ lên án về cuộc chiến, tránh đổ máu cho dân thường, kiềm chế tôn trọng luật pháp quốc tế.
Mỹ, EU và nhiều quốc gia bắt đầu ra đòn trừng phạt Nga. Ngày 26/2, các nước phương Tây. trong đó có Mỹ, Pháp, Canada, Italy và EU đã nhất trí loại các ngân hàng của Nga ra khỏi Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT). Trong tuyên bố chung, Nhà Trắng nói rằng nhóm các cường quốc thế giới “quyết tâm tiếp tục buộc Nga phải trả giá và bị cô lập hơn nữa với hệ thống tài chính toàn cầu cũng như các nền kinh tế của chúng tôi”.
Tuy bị trừng phạt nhưng theo các nhà bình luận, khó có thể “tiêu diệt” một nền kinh tế lớn, có chăng nó chỉ gây khó khăn nhất định mà thôi. Có điều hệ quả sắp tới là rất nặng nề. Đó là thảm họa của cuộc di tản, tạo nên hậu quả khó lường mà không ai khác chính là người dân phải gánh chịu. Vì lý do nhân đạo, buộc phải tiếp nhận dòng người di tản tránh thương vong sẽ gây căng thẳng, bất ổn về an ninh chính trị cho các nước láng giềng.
Lúc này đây, bất chấp cuộc họp bàn giải pháp chấm dứt khủng hoảng đang diễn ra, lực lượng của Nga từ nhiều hướng vẫn đang hướng đến thủ đô Kiev của Ukraine. Belarus, một nước thân cận với Nga, là địa bàn chiến lược để Nga tiến vào Kiev khá thuận lợi. Hai bên đang tiến công và kháng cự quyết liệt. Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl tuy đã ngừng hoạt động từ lâu nhưng vì nó nằm ở phía Bắc, nhưng nếu quân Nga đổ bộ đường không để tạo hướng vu hồi và phối hợp với các hướng thì sẽ là sự uy hiếp kinh hoàng đối với Kiev.
Đó là đòn quân sự hiểm yếu. Sử dụng đòn quân sự giải quyết vấn đề chính trị, Nga đang bị lên án mạnh mẽ, dù lý do đưa ra có “chính đáng” đến thế nào!
H.Đ