Trung Quốc, nhà giao dịch và mua dầu thô lớn nhất thế giới, đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi các lệnh trừng phạt kinh tế do cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Ngay cả các quan chức chính phủ Trung Quốc cũng bắt đầu dự đoán những khó khăn kinh tế trong tương lai.
“Áp lực đối với hoạt động ngoại thương trong năm nay là rất lớn, và tình hình rất phức tạp và gay gắt”, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào (Wang Wentao) cho biết trong một cuộc họp báo gần đây.
Các biện pháp trừng phạt hiện tại đã đẩy giá dầu thô lên cao. Điều này sẽ đặt ra gánh nặng tài chính nặng nề đối với Trung Quốc, nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới. Các hạn chế kinh tế cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị thương mại hàng năm trị giá 147 tỷ USD giữa Trung Quốc và Nga. Việc chuyển tiền cho các tổ chức của Nga không còn có thể được chuyển bằng USD nữa. Hiện 86% thương mại quốc tế được tính bằng đô la Mỹ.
Jacob Gunter, nhà phân tích kinh tế cấp cao của Mercator China Research ở Berlin, Đức, nói với VOA rằng: “Các công ty Trung Quốc đang rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan”.
Ông nói, nếu các công ty mẹ của Trung Quốc duy trì quan hệ thương mại với Nga, thì các công ty Trung Quốc hoạt động ở Mỹ hoặc ở Liên minh châu Âu có thể trở thành nạn nhân của các tác động thứ cấp của các lệnh trừng phạt.
Hai công ty Trung Quốc, Lenovo và Didi, đã phải đối mặt với hàng loạt lời chế giễu và chỉ trích trên mạng xã hội Trung Quốc vì “phục vụ cho những kẻ hay thay đổi kiểu Mỹ”. Gần đây họ đã thông báo ngừng hoạt động ở Nga. Điều này đã làm dấy lên lo ngại của nhiều công ty Trung Quốc, họ sợ rằng nếu cắt đứt quan hệ với Nga, họ sẽ mất thị trường nội địa.
Nhập khẩu năng lượng chiếm 2/3 lượng nhập khẩu của Trung Quốc từ Nga. Hiện tại, lệnh cấm chuyển tiền SWIFT có liên kết với Nga không ảnh hưởng đến các khoản thanh toán năng lượng. Biện pháp tự vệ này chủ yếu bảo vệ các nước châu Âu phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp khí đốt của Nga, nhưng cũng sẽ bảo vệ các giao dịch liên quan đến năng lượng của Trung Quốc. SWIFT là tên viết tắt của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (Society for Worldwide Interbank Financial Telecom), là một hệ thống chuyển tiền liên ngân hàng quốc tế.
Một số chuyên gia cũng dự đoán rằng Trung Quốc cuối cùng sẽ lạm phát nhập khẩu. Mark Williams, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại Capital Economics, cho biết giá nhiều mặt hàng nhập khẩu đã tăng kể từ khi Nga xâm lược Ukraine.
“Tác động sẽ còn lớn hơn nếu tình hình lạm phát gia tăng hơn nữa và thương mại năng lượng giữa Nga và phương Tây bị cắt đứt”.
Mặt khác, ông Williams nói, cuộc chiến cũng mang lại một số cơ hội kinh tế cho Trung Quốc.
“Với việc nhiều quốc gia trên thế giới cắt đứt quan hệ với Nga, Trung Quốc có vị thế mạnh để đàm phán các hợp đồng cung cấp năng lượng dài hạn. Đồng thời, lệnh cấm xuất khẩu của phương Tây đối với một số mặt hàng có thể cho phép một số nhà cung cấp Trung Quốc thế chỗ”.
Một câu hỏi quan trọng là liệu Bắc Kinh có tuân thủ các thỏa thuận gần đây với Nga để tăng cường thương mại, bao gồm cả việc mở rộng mua khí đốt của Nga hay không. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký thỏa thuận vào ngày 4/2 cũng là ngày khai mạc Thế vận hội Mùa đông trong chuyến thăm tới Bắc Kinh.
“Tôi nghĩ Bắc Kinh thất vọng vì Nga đã hành động ở Ukraine quá sớm sau khi đạt được thỏa thuận, nhưng không có khả năng hủy bỏ thỏa thuận”, ông Jacob Gunter nói. Trong khi Trung Quốc sẽ là cứu cánh quan trọng đối với Nga, sự hỗ trợ mà Bắc Kinh có thể cung cấp mà không khiến phương Tây tức giận là rất hạn chế.
Ngoài ra, là một trong những mặt hàng xuất khẩu quan trọng nhất của Nga, nhu cầu năng lượng khó có thể tăng đáng kể trong ngắn hạn, do nhập khẩu khí đốt tự nhiên của Nga vượt quá yêu cầu hợp đồng sẽ đòi hỏi các cơ sở đường ống bổ sung và việc xây dựng các cơ sở này sẽ mất nhiều thời gian.
Trong nhiều năm, Trung Quốc đã cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng đô la và đã ký các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với một số đối tác thương mại, bao gồm cả Nga. Năm 2015, Bắc Kinh ra mắt Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS), một phương thức thanh toán bằng đồng nhân dân tệ quốc tế và hệ thống thanh toán bù trừ thay thế cho SWIFT.
“Vẫn còn phải xem CIPS sẽ hoạt động như thế nào và liệu nó có phải là ‘đối thủ cạnh tranh’ tiềm năng với SWIFT hay không”, Lourdes Casanova, giám đốc Viện các thị trường mới nổi của Đại học Cornell, nói với VOA.
Ông Williams nói nếu Trung Quốc sử dụng CIPS để giao dịch với các quốc gia khác ngoài Nga, hệ thống CIPS có thể không hoàn toàn miễn nhiễm với sự can thiệp của Hoa Kỳ. Hiện tại, 17 ngân hàng của Nga được kết nối với hệ thống CIPS. Điều này hạn chế hiệu quả việc sử dụng CIPS đối với các giao dịch song phương giữa Nga và Trung Quốc”.
Ông nói: “Nó cũng phải chịu các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với các giao dịch liên quan đến các ngân hàng Nga”. “Mặc dù hệ thống thanh toán CIPS không liên quan đến hệ thống ngân hàng của Hoa Kỳ, nhưng các khoản thanh toán được thực hiện thông qua hệ thống được cho là được thiết kế để lách các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ có thể kích hoạt các lệnh trừng phạt đối với những người liên quan. Điều này hạn chế hiệu quả việc sử dụng CIPS cho các giao dịch song phương giữa Nga và Trung Quốc”.