Là một trong 9 người bị Trung Quốc bắt giữ, với thương binh Nguyễn Văn Thống, sự kiện Gạc Ma ngày 14/3/1988 và quãng thời gian hơn 1.000 ngày chịu tù đày ở bán đảo Lôi Châu sẽ mãi là ký ức không quên.
Ký ức không bao giờ quên
Sự kiện Gạc Ma đã lùi xa 34 năm, những người lính hải quân năm xưa giờ trở về với cuộc sống bình dị, miệt mài lao động trên mảnh đất quê hương. Trong những ngày tháng 3, chúng tôi đã có dịp về làng biển Nhân Trạch, huyện Bố Trạch (Quảng Bình), gặp gỡ thương binh Nguyễn Văn Thống (SN 1964) – một trong những người lính Gạc Ma ngày ấy.
Trở về sau trận hải chiến, cựu binh Nguyễn Văn Thống mang trên mình đầy thương tật, mắt trái bị hỏng, bàn tay biến dạng, ngón gãy, ngón đứt. Với ông Thống, sự kiện Gạc Ma ngày 14/3/1988 và những năm tháng tù đày ở bán đảo Lôi Châu (Trung Quốc) mãi là ký ức không bao giờ quên.
Trong căn nhà nhỏ ở làng quê nghèo ven biển, ông Thống hồi tưởng về những ngày tháng của hơn 30 năm trước. Vào khoảng 17h chiều 13/3/1988, Trung sỹ Nguyễn Văn Thống cùng đồng đội trên tàu HQ 604 ra đến Gạc Ma. Ngay sau đó, có 3 tàu Trung Quốc xuất hiện và dùng loa yêu cầu những người lính Việt Nam rời khỏi đảo.
Trước những yêu cầu vô lý từ phía tàu Trung Quốc, những người lính trên tàu HQ 604 vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ. Tàu Trung Quốc sau đó đã rời đi, tuy nhiên đến 6h sáng 14/3/1988, chúng đã quay trở lại, cho lính đổ bộ lên đảo cướp cờ. Thiếu úy Trần Văn Phương, Phó Chỉ huy trưởng đảo Gạc Ma cùng đồng đội đã dũng cảm, quyết tâm giữ vững lá cờ Tổ quốc.
“Thời điểm đó, lính Trung Quốc đã nổ súng bắn vào bộ đội ta, anh Phương hy sinh, lúc ngã xuống tay vẫn giữ chặt cán cờ Tổ quốc. Mặc dù bị đối phương uy hiếp và nổ súng tấn công, nhưng anh em vẫn kiên cường đấu tranh, quyết tâm giữ đảo. Hai tàu Trung Quốc sau đó còn bắn pháo vào tàu 604 khiến tàu hư hỏng nặng và chìm. Bản thân tôi và nhiều đồng đội đang làm nhiệm vụ trên tàu cũng bị thương”, ông Thống nhớ lại.
Sau hơn 15 phút bắn phá tàu HQ 604 và những người lính Việt Nam trên đảo Gạc Ma, tàu Trung Quốc mới rời đi. Cuộc chiến không cân sức đã làm 64 chiến sỹ hy sinh, trong đó Quảng Bình nhiều nhất với 13 người ngã xuống.
Về phía ông Thống, sau khi cố gắng ngụp lặn khỏi con tàu đang chìm dần, người lính này cố níu lấy tấm ván gỗ rồi lênh đênh trên biển suốt cả ngày trời, người đầy vết thương, máu chảy lênh láng. Đến 16h ngày 14/3, ông Thống bị quân Trung Quốc phát hiện và bắt lên tàu, đưa về bán đảo Lôi Châu.
“Khi bị bắt, tôi gần như kiệt sức rồi lịm đi, khi tỉnh dậy thì thấy mình đã ở trong nhà giam rồi. Thời gian đầu bị giam cầm, chúng tôi luôn bị tra khảo, mỗi lần như vậy chúng tôi đều nói không biết, mới nhập ngũ, không rõ”, ông Thống kể.
Sau hơn 3 năm 5 tháng giam cầm, hỏi cung nhưng không khai thác được gì từ những người lính hải quân kiên trung, đến tháng 8/1991, phía Trung Quốc đã thả tự do ông Thống cùng 8 chiến sỹ khác của tàu HQ 604.
Khắc khoải gánh nặng mưu sinh
Trở về quê, thương binh 1/4 Nguyễn Văn Thống lấy vợ, được địa phương cấp cho một mảnh đất cạnh chợ của xã Nhân Trạch, tạo điều kiện để ông mưu sinh bằng việc đảm nhận dọn vệ sinh, thu gom rác trong chợ.
Nằm trong Ban liên lạc Hội Cựu chiến binh Gạc Ma tại Quảng Bình, ông Thống luôn khắc khoải khi đời sống những người đồng đội ai cũng chật vật với gánh nặng mưu sinh. Sau giây phút trầm lặng, ông tâm sự, sau 34 năm rời Gạc Ma, đồng đội người còn người mất, mỗi người một cuộc sống, thế nhưng đa số đều vất vả.
Ngay bản thân ông Thống, dù được bố trí công việc mưu sinh, có lương thương binh nhưng cũng chẳng mấy khấm khá. Cách đây ít năm, vợ chồng thương binh này khi vay mượn tiền cho con trai đi xuất khẩu lao động còn vấp phải đường dây lừa đảo, “tiền mất tật mang”.
“Cuộc sống của chúng tôi còn nhiều vất vả với gánh nặng “cơm áo gạo tiền”, người thì đau ốm, người vợ con bệnh tật, như anh Sơn ở thị trấn Phong Nha, huyện Bố Trạch, một đồng đội thân thiết của tôi giờ sức khỏe yếu nhưng vẫn phải lam lũ. Trước thì làm nghề cắt tóc nuôi con ăn học, giờ ở tuổi già rồi còn phải vào miền Nam lao động mưu sinh”, ông Thống tâm sự.
Mặc dù còn nhiều gian nan, vất vả, thế nhưng Thương binh Nguyễn Văn Thống cũng vui mừng cho biết, những năm qua, bản thân ông và nhiều cựu binh Gạc Ma khác đã nhận được rất nhiều sự quan tâm từ các cấp, chính quyền cũng như các đơn vị, tổ chức.
Suốt nhiều năm qua, cứ đến dịp 14/3, ông Thống và những người đồng đội còn sống trong sự kiện Gạc Ma ngày ấy lại tổ chức gặp gỡ, giao lưu, ôn lại quá khứ hào hùng một thời và đặc biệt hơn là để tưởng nhớ đến những người đồng đội đã anh dũng hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Sự kiện Gạc Ma tháng 3/1988 đã lùi sâu vào quá khứ, nhưng mãi là vết hằn đau thương nhắc nhớ thế hệ trẻ rằng “Tổ quốc luôn là vĩnh cửu, không có sự hy sinh nào cao cả bằng sự hy sinh vì Tổ quốc”. 64 cán bộ chiến sỹ dũng cảm chiến đấu và hóa thành bất tử, các anh đã hy sinh cho Tổ quốc trường tồn.
T.P