Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới lâu nay có quan hệ hợp tác năng lượng, thương mại và an ninh gần gũi với Nga, nhưng cũng là đối tác thương mại lớn nhất của Ukraine.
Khi Liên Xô tan rã, Ukraine tuyên bố độc lập, Trung Quốc coi đây là cơ hội để tiếp cận công nghệ quân sự của Liên Xô thông qua Ukraine. Trong nhiều năm quan hệ Xô – Trung không mặn mà, Liên Xô không cho Trung Quốc tiếp cận công nghệ quân sự. Ukraine thời kỳ Liên Xô lại là trung tâm công nghệ quân sự của Liên Xô. Vì vậy khi Liên Xô tan rã, Trung Quốc lập tức tìm cách lợi dụng khi Ukraine đang gặp nhiều khó khăn về kinh tế để đạt được thỏa thuận mua bán các khí tài quân sự của Ukraine. Trung Quốc đã mua ngay được tàu sân bay còn đang đóng chưa xong. Tuy là cường quốc về quân sự nhưng đến thời điểm đó Trung Quốc chưa thẻ đủ năng lực để tự đóng tàu sân bay. Từ tàu sân bay mua của Ukraine, Trung Quốc không những hoàn thiện mà còn từ đó nghiên cứu để tự đóng chiếc tàu sân bay thứ hai. Ngoài tàu sân bay, Trung Quốc còn mua được khá nhiều vũ khí khác và đặc biệt là mua được khoa học – công nghệ vũ khí hiện đại, tiên tiến từ Ukraine. Cũng từ đó quan hệ thương mại nói chung và quan hệ về thương mại quân sự càng làm cho Trung Quốc gắn kết hơn với Ukraine.
Với Liên Xô, nhiều năm có sự bất hòa với Trung Quốc. Khi Liên Xô tan rã thì quan hệ Nga – Trung cũng không mấy mặn mà. Nhưng rồi chính thái độ và hành động chống cả Nga và Trung Quốc của Mỹ đã làm cho hai nước xích lại gần nhau.
Mỹ tìm cách ngăn chặn Nga khi Nga vẫn là cường quốc quân sự ngang bằng với Mỹ. Còn Trung Quốc lại vươn lên là nền kinh tế thứ hai thế giới và có khả năng vươn lên số một choán ngôi của Mỹ. Mỹ đã ra đòn trừng phạt kinh tế với cả Nga, Trung. Trong tình thế đó Nga – Trung đã xích lại gần nhau. Nga đã tìm cách bán dầu mỏ và khí đốt cho Trung Quốc để đối phó với việc Mỹ và EU ngăn chặn dòng khí, dầu mỏ, than đá của Nga vào Châu Âu. Cả Nga và Trug đều là thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc họ đã cùng nhau ngăn chặn nhiều đề xuất của Mỹ.
Chính vì vậy khi Mỹ kêu gọi các nước ủng hộ việc ngăn chặn Nga tấn công Ukraine thì Trung Quốc đã bỏ phiếu trắng. Gần đây Mỹ và Ukraine liên tục kêu gọi Trung Quốc phải có thái độ rõ ràng thì Trung Quốc chỉ tuyến bố chung chung và bày tỏ thái độ Trung lập. Tuần trước, Mỹ cảnh báo Trung Quốc chớ giúp đỡ Nga trong chiến dịch ở Ukraine.
Bắc Kinh khẳng định muốn một giải pháp ngoại giao cho cuộc xung đột, nhưng cũng công nhận những mối quan ngại an ninh “chính đáng” của Mátxcơva.
H.L