Ngày càng nhiều chỉ dấu cho thấy Bắc Kinh đang lo lắng về lập trường của chính quyền mới ở Hàn Quốc. Một Hàn Quốc muốn nâng cấp quan hệ với Mỹ lên liên minh toàn diện là điều mà Trung Quốc không muốn nhìn thấy.
Sự xuất hiện của Phó chủ tịch nước Trung Quốc Vương Kỳ Sơn tại lễ nhậm chức của tân Tổng thống Yoon Suk Yeol vào hôm 10-5 là một trong những chỉ dấu cho thấy sự kỳ vọng của chính quyền Trung Quốc với chính quyền mới tại Hàn Quốc và những tính toán đằng sau với Mỹ.
Nỗ lực chìa cành ô liu
Không có gì ngạc nhiên khi ông Vương, người được xem như cánh tay phải của ông Tập Cận Bình, sang Hàn Quốc với tư cách là “đặc phái viên của Chủ tịch Tập Cận Bình” và đó cũng là điều khiến chuyến đi trở nên đặc biệt. Dù Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hay ông Dương Khiết Trì thường xuyên công du nước ngoài trong 2 năm qua, cả hai chưa bao giờ được gọi là “đặc phái viên” của ông Tập Cận Bình.
Bắc Kinh có lý do để “ưu ái” sự quan tâm cho Seoul, phần lớn xuất phát từ bối cảnh quốc tế hiện tại và quan điểm của Tổng thống Yoon về quan hệ Trung – Hàn và Mỹ – Hàn. Ngay từ lúc tranh cử, ông Yoon đã tuyên bố sẽ thay đổi các chính sách theo hướng cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Ông chỉ trích chính quyền tiền nhiệm đã quá mềm dẻo với Bắc Kinh và công khai tuyên bố sẽ phối hợp chặt chẽ hơn với đồng minh Washington. Nếu Hàn Quốc từ bỏ chính sách cân bằng, nghiêng hẳn về Mỹ sẽ khiến cục diện địa chính trị tại Đông Bắc Á thay đổi hoàn toàn và Trung Quốc là người hiểu rõ nhất tác động của điều này.
Các nguồn thạo tin của tờ Nikkei Asia (Nhật Bản) tiết lộ phó chủ tịch Trung Quốc đã mang theo một lá thư của ông Tập Cận Bình gửi riêng cho tân tổng thống Hàn Quốc. Không ai rõ nội dung bên trong bức thư là gì nhưng có thể đoán nó bao gồm những lời chúc và cả kỳ vọng của Bắc Kinh đối với tân chính quyền Hàn Quốc. Không loại trừ những quan ngại an ninh của Bắc Kinh, gồm cả việc Seoul cho Washington triển khai thêm khí tài, cũng được đề cập.
Thực tế cho thấy Trung Quốc đã cố gắng tiếp cận ông Yoon từ rất sớm. Vào ngày 25-3, ông Yoon nhận được cuộc gọi chúc mừng từ ông Tập, đánh dấu lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Trung Quốc gọi điện cho một tổng thống đắc cử của Hàn Quốc. Trong cuộc gọi đó, ông Tập đã nhắc đến cột mốc kỷ niệm 30 năm bình thường hóa ngoại giao, đề nghị thông tin liên lạc kịp thời để “duy trì tính liên tục và ổn định” trong quan hệ song phương.
Đại sứ Trung Quốc tại Hàn Quốc Xing Haiming có lẽ là người bận rộn nhất trong thời gian này. Sau nhiều tuần gặp các thành viên nhóm chuyển giao quyền lực của ông Yoon và gửi đi thông điệp của Trung Quốc, ông Xing lại tất bật với các sự kiện công khai tại Hàn Quốc. Trong đó, ông kêu gọi hai bên tìm cách không để việc Mỹ triển khai vũ khí trở thành nguồn cơn khiến quan hệ trượt dốc.
Hàn Quốc sẽ bỏ “3 không”?
Vào năm 2016, khi Hàn Quốc đồng ý cho Mỹ triển khai Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) – loại khí tài có tầm hoạt động bao trùm một phần lãnh thổ của Trung Quốc, Bắc Kinh đã phản ứng bằng các lệnh trừng phạt kinh tế. Dù thiệt hại hàng tỉ USD nhưng Seoul vẫn quyết định giữ THAAD, còn hình ảnh của Bắc Kinh thì dần trở nên xấu đi trong mắt của người Hàn Quốc. Theo tạp chí The Diplomat, đây chính là nguyên nhân sâu xa lý giải vì sao Tổng thống Yoon muốn cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Trong suốt thời gian cầm quyền của ông Moon Jae In, Hàn Quốc đã theo đuổi chính sách “3 không” gồm: không có thêm khẩu đội THAAD nào được triển khai, không triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa ba bên Mỹ – Nhật – Hàn và không lập liên minh tay ba Mỹ – Nhật – Hàn.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Scott Snyder thuộc Hội đồng quan hệ đối ngoại (CFR) – một tổ chức nghiên cứu có từ năm 1921 tại Mỹ, chính quyền ông Yoon rất có khả năng sẽ phá vỡ 1 trong 3 trụ cột của chính sách “3 không”. Trong thời gian tranh cử, ông Yoon đã nhiều lần nói về việc cho Mỹ triển khai thêm các khẩu đội THAAD.
Có một thông điệp mà cả Hàn Quốc và Trung Quốc đều nhắc đến nhiều trong thời gian qua là “tôn trọng lẫn nhau”. Tuy nhiên, cách mà hai nước định nghĩa như thế nào là “tôn trọng lẫn nhau” lại có phần khác biệt. Bắc Kinh lập luận họ tôn trọng các lựa chọn hợp tác của Seoul song những cái bắt tay đó không nên nhắm vào Trung Quốc và xâm phạm lợi ích quốc gia của họ. Ở chiều ngược lại, Hàn Quốc tôn trọng sáng kiến “Vành đai con đường” của Trung Quốc và yêu cầu Bắc Kinh phải tôn trọng các cơ chế hợp tác, liên minh của Seoul với nước khác.