Chiến sự Nga-Ukraine mang lại nhiều tác động bất ngờ vang danh khắp thế giới, nó có thể quét sạch 1,5 nghìn tỷ USD nền kinh tế toàn cầu, tương đương nền kinh tế có quy mô như Australia.
Chiến sự Nga – Ukraine sẽ làm giảm 1,5 nghìn tỷ USD sản lượng kinh tế thế giới.
Trong báo cáo đầu tiên về triển vọng kinh tế toàn cầu kể từ khi bắt đầu chiến sự Nga – Ukraine vào cuối tháng 2, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia của Anh (NIESR) cho biết, hoạt động toàn cầu sẽ bị giảm sút do giá năng lượng và thực phẩm cao hơn do xung đột gây ra, cũng như tác động lên niềm tin của các hộ gia đình và doanh nghiệp.
Kéo theo đó, giá năng lượng và lương thực tăng vọt do lo ngại về an ninh nguồn cung khi Moscow tiếp tục tấn công Ukraine sẽ giáng một đòn nặng nề vào hoạt động kinh tế toàn cầu. Mới đây, NIESR ước tính cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine sẽ làm giảm 1,1%, tương đương 1,5 nghìn tỷ USD sản lượng kinh tế thế giới trong năm nay – gần tương đương với một nền kinh tế có quy mô như Australia.
Không chỉ dừng tại đó, chiến sự Nga – Ukraine có thể làm rung chuyển các khối thương mại toàn cầu. Các chuyên gia cảnh báo, với hai cuộc khủng hoảng toàn cầu lớn đối đầu nhau, có thể có một số thay đổi lâu dài trong chuỗi cung ứng và thương mại. Vì thế, nó cũng đã khiến các nước phải suy nghĩ về việc cần có thêm các đối tác thương mại đáng tin cậy.
Peter Martin, giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie cho biết: “Nếu đại dịch Covid-19 nêu bật nhu cầu rút ngắn chuỗi cung ứng, thì cuộc chiến ở Ukraine nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các đối tác thương mại đáng tin cậy”. Trong khi đó, giá năng lượng tăng vọt trong năm nay do cuộc tấn công dữ dội của Nga ở Ukraine gây bất ổn cho thị trường và các quốc gia phương Tây áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Moscow.
Vốn dĩ, Liên minh châu Âu nhận được khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ các đường ống của Nga và khoảng 1/4 trong số đó chảy qua Ukraine. Nhưng trong gần đây, Liên minh châu Âu đã đồng ý cấm 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga vào cuối năm nay. Moscow trước đó cũng đe dọa cắt nguồn cung để trả đũa. Điều đó đã khiến quan chức Nga sẽ phải tìm các nhà nhập khẩu khác. Trong khi đó, lượng mua dầu từ Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng vọt trong năm nay. Xuất khẩu ngũ cốc quan trọng, chẳng hạn như lúa mì, nhưng cuối cùng cũng đã bị ảnh hưởng kéo theo.
Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraine, một trong những nước xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, đã bị mắc kẹt trong nước, không thể đến được các quốc gia cần chúng. Đó là bởi vì lực lượng quân sự của Nga đã phong tỏa Biển Đen, nơi có các cảng quan trọng của Ukraine. Trước chiến tranh, các cảng ở Biển Đen của Ukraine chiếm khoảng 90% lượng ngũ cốc xuất khẩu của nước này, theo Andrius Tursa, cố vấn Trung và Đông Âu tại công ty tư vấn Teneo Intelligence.
Nền kinh tế toàn cầu trở nên khu vực hóa hơn – chuỗi cung ứng ngắn hơn
Đề cập đến chiến tranh cũng như đại dịch, Martin nói thêm: “Những lực lượng này có thể dẫn đến sự sắp xếp lại thương mại toàn cầu một cách lâu dài. Nền kinh tế toàn cầu trở nên khu vực hóa hơn – chuỗi cung ứng ngắn hơn với các đối tác ‘đáng tin cậy’.
Martin nói rằng đó “không phải là dấu chấm hết” của toàn cầu hóa, nhưng thương mại toàn cầu có thể tổ chức lại thành hai hoặc nhiều “khối riêng biệt”. Khối đầu tiên sẽ bao gồm Liên minh châu Âu, Mỹ và các đồng minh của họ – những người đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Nga và liên kết trong việc cô lập Nga, theo Martin. Các đồng minh đó có thể bao gồm Anh và Nhật Bản.
Một nhóm khác có thể là các quốc gia sẽ tìm cách dung hòa ở cả hai bên.
“Sẽ có một khối các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ duy trì thương mại với cả các đồng minh bị trừng phạt và Nga – họ có thể lấy nhiều năng lượng và tài nguyên hơn từ Nga nhưng cần duy trì quan hệ tốt với các nền kinh tế lớn trong khối đầu tiên đã nói”.
Martin cũng cho biết: “Các tuyến đường thương mại bằng cả đường bộ và đường biển và lưu lượng hàng hóa đi qua chúng sẽ bị ảnh hưởng”.
Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, các chủ hàng hóa đã tránh Biển Đen, nơi hoạt động quân sự của Nga đã ngăn chặn hoạt động vận chuyển thương mại. Điều đó gây ra tắc nghẽn ở các cảng khác ở châu Âu, vì các chủ hàng đã phải thay đổi tuyến đường của họ.
Nga sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu
Nga có thể sẽ là bên thua thiệt nhiều nhất vì mặc dù có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu.
Giám Đốc Nghiên Cứu Peter Martin của Wood Mackenzie nói trong một ghi chú ngày 25/5 rằng: “Hoạt động quân sự của Nga ở Biển Đen, các cuộc tấn công liên tục vào các cảng của Ukraine và hoạt động khai thác nặng nề ở vùng biển xung quanh các cảng khiến việc vận chuyển thương mại trở nên bất khả thi”. Trong khi đó, Ukraine hiện đang cố gắng phát triển các tuyến đường đất và sông thay thế để xuất khẩu các sản phẩm lương thực sang các nước khác.
“Mặc dù công suất của các tuyến thay thế dự kiến sẽ tăng dần, nhưng việc xuất khẩu như vậy có thể sẽ phức tạp hơn và tốn kém hơn so với tuyến đường biển. Các cuộc tấn công tên lửa của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp Ukraine có thể làm phức tạp thêm công tác hậu cần”, ông Wood Mackenzie nói thêm.
Những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như Đông Nam Á
Theo Martin, bất kỳ sự chuyển hướng nào do những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi.
Ông nói: “Xuất khẩu sẽ … bị chuyển hướng, đòi hỏi phải tìm được thị trường mới cho hàng hóa và dịch vụ, và dịch vụ hậu cần được đưa vào để thích ứng với các luồng thương mại mới.
Martin nói: “Nga có thể sẽ là bên thua thiệt nhiều nhất vì mặc dù có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu.
Trong khi đó, các vụ đóng cửa ở Trung Quốc, trung tâm sản xuất của thế giới, cũng góp phần vào sự hỗn loạn của ngành vận tải biển và thương mại. “Những gì chúng tôi tiên đoán sẽ thấy trong thời gian tới rõ ràng là sự phụ thuộc ít hơn vào các tuyến thương mại Đông-Tây lớn giữa Trung Quốc và châu Âu, cũng như Trung Quốc và Mỹ. Christian Roeloffs, người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của hãng Container xChange, cho biết trong một tuyên bố. Các tuyến đường có thể thay đổi và có thể mang lại lợi ích cho một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam.
Jason McMann, trưởng bộ phận phân tích rủi ro địa chính trị của Morning Consult cho biết: “Một số công ty đang bắt đầu sản xuất gần thị trường trường nguồn cung cấp trọng yếu để hạn chế tình trạng chậm trễ giao hàng do đóng cửa nhà máy, giảm nguồn cung lao động và các yếu tố khác”.
T.P