Theo KTS Nguyễn Nga, nếu được chuyển đổi thành bảo tàng, cầu Long Biên có thể thu hút hàng triệu khách du lịch mỗi năm, không chỉ mang lại sức sống mới cho cây cầu mà còn trở thành điểm nhấn cho Hà Nội – thành viên Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO.
Giá trị đặc biệt của cầu Long Biên
Vào năm 2009 và 2010, hai kỳ Festival cầu Long Biên đã được tổ chức thành công trên cây cầu này. Khi đó, cầu Long Biên trở thành khu vực đi bộ, không gian triển lãm phục vụ đông đảo người dân và du khách quốc tế. Là người đề xuất 2 kỳ festival này, KTS Nguyễn Nga cho biết cầu Long Biên hội đủ các yếu tố để trở thành một điểm du lịch hàng đầu của Hà Nội và Việt Nam.
“Sau khi được xây dựng, cầu Long Biên góp phần tạo ra khu phố cổ, ví dụ như phố Lò Rèn, từ đó mới có Hà Nội như ngày nay. Cây cầu cũng là chứng nhân lịch sử trong thời chiến tranh, biểu tượng cho sự kiên cường, bất khuất của người dân Việt Nam. Với thế giới, cầu Long Biên là biểu tượng của hòa bình. Gần 70 quốc gia đã cắm cờ trên cầu Long Biên trong dịp festival năm 2010, điều đó cho thấy sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế về những giá trị của cây cầu này” – KTS Nguyễn Nga nói.
Như vậy, cầu Long Biên có giá trị đặc biệt quan trọng với Hà Nội, Việt Nam và cả thế giới. Không chỉ có giá trị thẩm mĩ và kiến trúc, cầu Long Biên lưu giữ rất nhiều câu chuyện lịch sử, văn hóa. Đây chính là yếu tố thu hút khách du lịch đến để trải nghiệm những điều “chỉ có ở Hà Nội”. Thực tế lâu nay, cầu Long Biên vẫn là điểm đến hấp dẫn khách quốc tế, tuy nhiên mới chỉ là một điểm dừng nhỏ trong hành trình tham quan Hà Nội.
Với cách tiếp cận từ góc độ văn hóa – du lịch, KTS Nguyễn Nga tin rằng cầu Long Biên sẽ có cuộc đời mới và lâu dài hơn; thay vì tình trạng xập xệ hiện nay: “Nếu phục vụ giao thông thì không đủ tiền để nuôi cầu Long Biên, mà chỉ làm du lịch thì mới dung hòa được bảo tồn và phát triển, thu hút đầu tư của doanh nghiệp. Phương án của tôi là đưa cầu Long Biên thành Bảo tàng ký ức thế kỷ 20, một nơi mà cả thế giới phải biết đến. Nếu thành công, cầu Long Biên có thể thu hút từ 10 – 15 triệu khách trong nước và quốc tế mỗi năm, mang lại rất nhiều việc làm, nhất là cho những người dân ở bãi giữa hoặc sống gần cây cầu”.
Phát triển du lịch gắn với những cây cầu không phải là điều mới mẻ ở Việt Nam và thế giới, ví dụ như Đà Nẵng cũng đã thành công với những sản phẩm du lịch như vậy. Khi nhu cầu giao thông tăng lên, cầu Trần Thị Lý đã được xây mới nhưng địa phương này không tháo dỡ cây cầu cũ Nguyễn Văn Trỗi vì những giá trị lịch sử của nó. KTS Nguyễn Nga cho biết bà đang cùng với Đà Nẵng nghiên cứu sản phẩm du lịch mới, để cầu Nguyễn Văn Trỗi có thể kể những câu chuyện văn hóa, lịch sử hấp dẫn khách du lịch.
Du lịch sẽ mang đến sức sống mới
Hiện nay, chi phí bảo trì cầu Long Biên vào khoảng 8,3 tỷ đồng năm 2021 và 9,7 tỷ đồng năm 2022. Theo đơn vị quản lý, duy tu cầu Long Biên thì với kinh phí như vậy, việc thực hiện duy tu bảo trì được thực hiện thông qua việc vá víu ổ gà, thay tấm đan… song chỉ đạt 30-45% nhu cầu thực tế. Đơn vị quản lý cầu Long Biên cũng cho biết cây cầu có các nhịp kết cấu thép bắt đầu han rỉ, bị ăn mòn; vì vậy hai bên đầu cầu đã được cắm biển cấm phương tiện quá tải. Trong tháng 5/2022, cây cầu này đã xảy ra 2 vụ sập tấm đan trên lối đi dành cho người đi bộ và mặt đường bộ dành cho xe máy, xe thô sơ lưu thông, uy hiếp an toàn giao thông.
KTS Nguyễn Nga cũng cho rằng cầu Long Biên lúc này đã thực sự “tàn tạ”, về thẩm mỹ chỉ còn giữ được 20 – 30% so với ban đầu nên phải “cứu” cầu Long Biên càng sớm càng tốt. Bắt đầu bằng việc sửa chữa những phần xuống cấp nhất, phương án của KTS Nguyễn Nga dự kiến mất từ 4 – 5 năm để hoàn thiện, tuy nhiên các hạng mục du lịch sẽ được khai thác từng phần trong thời gian này.
Sau khi hoàn thiện, cầu Long Biên sẽ trở thành cầu đi bộ để phục vụ văn hóa, du lịch, không còn chức năng giao thông. Cây cầu sẽ được gia cố, phục hồi hình dáng vốn có; bổ sung thêm các không gian trưng bày, khu dịch vụ du lịch, giải trí và một số kết cấu để khai thác năng lượng mặt trời, che mưa nắng… Phần đường ray vẫn được giữ lại, kết hợp với các toa tàu cũ để trở thành một bảo tàng độc đáo.
Khi đưa vào phục vụ du lịch, đơn vị khai thác cầu Long Biên dự kiến bán vé 2 USD/người. Như vậy, cầu Long Biên chỉ cần thu hút 1 triệu lượt khách mỗi năm cũng đã tạo ra nguồn lực lớn, không chỉ giúp di sản này “tự nuôi sống” mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội trong khu vực. Điều này là có cơ sở, khi trước đại dịch mỗi năm Hà Nội thu hút hàng chục triệu lượt khách trong nước và quốc tế, hoặc tính riêng 6 tháng đầu năm 2022 cũng đã đón trên 8,6 triệu lượt khách.
KTS Nguyễn Nga cho biết phía Pháp cũng ủng hộ ý tưởng đưa cầu Long Biên thành bảo tàng và đón khách du lịch và sẵn sàng hỗ trợ, tài trợ một số hạng mục trong dự án này. Dự án này cũng được chuyên gia UNESCO ủng hộ, khi Hà Nội đã là thành viên trong Mạng lưới thành phố sáng tạo của tổ chức này. Còn phương án xây cầu Long Biên thành cầu giao thông không được phía Pháp ủng hộ, vì có nguy cơ phá hỏng cảnh quan khi những đường dẫn cầu và lưu lượng giao thông lớn sẽ “đâm thẳng” vào khu phố cổ.
“Phía Pháp rất tha thiết mong mỏi Việt Nam sớm có phương án phù hợp với cầu Long Biên, không chỉ vì quan hệ giữa hai nước hay vì nước Pháp, mà còn để giữ lại một di sản của thế giới. Nước Pháp có tháp Eiffel thì Việt Nam có cầu Long Biên. Trước khi được xây dựng, tháp Eiffel cũng từng gây ra rất nhiều tranh cãi, nhưng nhiều năm sau đã dần trở thành biểu tượng du lịch” – KTS Nguyễn Nga nói.
T.P